Монголчуудын үндэсний бахархал болсон “Говь” хэсэгтээ сэхээ авахааргүйгээр уруудаж эхэллээ. “Сахил хүртээд шал дордов” гэгчээр хувьчлагдсанаасаа хойш чихэнд чимэгтэй нэг үг дуулгасангүй. Өнгөрсөн оны эцэст ашгийн уут нь алдагдлаар солигдож, бүр тэрбум гаруй төгрөгт хүрсэн. Энэ онд бас өөдөлсөнгүй. Эхний хагас жилийн тайлангаа алдагдалтай хэмээн дугуйлав. Уг нь жилээс жилд дампуурал зарлахаа шахаж байсан аварга үйлдвэр хувьчлагдахаасаа өмнө ашигтай ажилладаг байсан юмсан.

2007 оны арванхоёрдугаар сарын 7. “Говь” компанийн тендерийн ялагчаар Японы “Эйч эс секюристик”, “Тошисоокен Инвест” банк хамтарсан консорциум тодров. Хувьчлах доод үнийн 12.2 сая ам.долларыг тэд 13.850.000-д хүргэн худалдаж авсан түүхтэй. Үнэндээ ноос ноолуурын салбараас тэс хөндлөн гэж болохоор энэ комсорциум мөнгөөр “цохиж” ялагч болсонд энэ салбарт олон жил ажилласан хүмүүс харамсаж байсан юм. Гэхдээ ялагч хэн бэ гэдэг чухал биш. Дэлхийн зах зээлд Made in Mongolia шошготой “Говь”-ийн бүтээгдэхүүн өмнөхөөс илүү түгээсэй хэмээн бид хүсч байлаа.

Монгол Улсын нэрийн хуудас болсон хөнгөн үйлдвэрийн салбарт тэргүүлэгч “Говь” компани хэл амтай хувьчлагдсаныг санаж байгаа биз ээ. Хувьчлагдсанаас хойш хэд хэдэн шатны шүүх дамжсаны эцэст япончуудын мэдэлд очсон билээ. Шүүхээр заргалдах болсон шалтгаан нь тендер шалгаруулалтын явцад өрсөлдөгчийн нэг “Мон Ит кашмер” консорциум техникийн болон санхүүгийн санал өгөх хугацаанаасаа нэг минут хоцорсонтой холбоотой байв. Чухам энэ үед “Говь” эзгүйрч, хулгай нүүрлээд байлаа.

Шүүхийн зарга үйлдвэрийг эзэнгүйдүүлээд зогссонгүй “Говь”-ийн хэвийн үйл ажиллагаа бүхэлдээ алдагдах үндсийг тавьсан. Энэ үед ноолуурын улирал эхлээд байв. Гадаадын захилгат ажил эхэлж, үйлдвэрийн дамжлагууд ид ачаалалтай байдаг үе. Гэтэл захиалга байхгүйгээс ажилчид нь ээлжийн амралтаа авч, ихэнх дамжлагууд сул зогсолт хийж байлаа. Уг нь өдийд ноолуурын үйлдвэрийн гадаад гэрээ хэлцэл хийгдэж, 2008 оны төлөвлөгөө тодорхой болчихсон байх учиртай.

Хамгийн гол нь энэ үеэр Төрийн өмчийн хороо хяналт тавиагүй, гаргуунд нь хаячихсан. Үнэндээ энэ нь Монголын үнэ цэнэтэй аж ахуйн нэгжийг хувьчлах явцад гаргасан төрийн байгууллагын алдаа байв. Түүнчлэн төр өмчөө худалдахдаа аварга үйлдвэрийг маань аваад явах менежментийн баг мөн, эсэхийг нарийн тооцох ёстой байсан. Түүнчлэн Японы консорциум тендерт өрсөлдөхдөө үйлдвэрийг хэрхэн өөд татах талаарх гол үзүүлэлт болох техникийн саналаар ялагдсаныг санаж байна уу.  Үүнийгээ ч одоо баталчихлаа.

“Говь” алдагдал хүлээх болсон шалтгааныг эзэд нь хоёр зүйлээр тайлбарласан. Бүтээгдэхүүнээ өөрийн өртгөөс хямд үнээр худалдах гэрээ хийсэн нь нэг алдаа байжээ. Мөн гэрээт бүтээгдэхүүнээ цаг хугацаандаа нийлүүлж чадаагүйгээс торгууль хүлээсэн хэмээн удирдлагууд нь тайлбарласан. Ийм алдаа гаргахад Монголын төр тодорхой хэмжээгээр буруутай. Тодруулбал, Төрийн өмчийн хороо хяналт тавьж чадаагүй. 

Дараа нь яасан бэ. Хувьд очоод бүр доройтсон. Тендерийн ялагч Японы “Эйч эс секюристик”, “Тошисоокен Инвест” банк хамтарсан консорциумын “нууц” хөрөнгө оруулагч нь “Таван богд”-ийн эзэн гэдгийг өдгөө хүмүүс мэднэ. Тэрбээр төрийн мэдлийн 73.43 хувийн хувьцааны 40 гаруй, ноён Савада 33.4 хувийг эзэмшиж байна. Үлдсэн 30-аад хувь нь 20-иад мянган хувьцаа эзэмшигчдэд бий.

Ялагчид “Говь”-ийг мэдэлдээ авсан даруйдаа шинээр гурван гадаад захирал томилов. Харин захирлууд угаасаа  суурь нь ганхчихсан үйлдвэрийг бүр донсолгож орхисон. Тэд сард хэдэн мянган еврогоор цалинжиж, тив алгасан “зугаалах” болсон нь хэрээс хэтэрсэн тансаглал байв. Ийнхүү хагас жил хиртэй ажилласан гадаадын менежментийн баг компанийг алдагдалд оруулсан, өндөр үнэтэй хуучин тоног төхөөрөмж нийлүүлсэн хэргээр “Говь”-ийн ТУЗ захирлуудаа өөрчилж, ноолуурын салбарт олон жил ажилласан Ч.Түмэнбаярыг томилсон билээ. Гэвч шинэ захирал удалгүй халагджээ. Харин ТУЗ-ийн дарга нь  одоо  гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байгаа гэнэ. Хэдийгээр “Говь” хувийн өмчид шилжсэн ч Компанийн тухай хуулийг ингэж зөрчиж болно гэж үү. Тус хуульд зааснаар ТУЗ-ийн дарга нь захирлаар ажиллах ёсгүй.

Түүнчлэн тус компанийн удирдлагуудын ойлгомжгүй байдлаас болж 30 орчим хувийн хувьцаа эзэмшдэг 20 гаруй мянган хүн хохирч эхэллээ. Үйлдвэр алдагдалтай ажилласан болохоор ногдол ашиг тараах тухай яриад ч хэрэггүй биз. Харин Компанийн тухай хуулиар хувь нийлүүлэгчдийн ээлжит хурлыг санхүүгийн жил дууссанаас хойш дөрвөн сарын дотор зарлан хуралдуулах талаар заалт бий. Гэтэл компанийн ашиг, алдагдлаа  хувьцаа эзэмшигчдэдээ тайлагнасангүй. Үүнтэй холбоотойгоор Монголын хөрөнгийн бирж дээр “Говь” үнэт цаасны ханш байнга буурч, ногдол ашиг авах найдвар улам тасрах нь. Энэ байдлаараа монголчуудын мэдлээс тус компани тун удахгүй гарах шинжтэй. Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийнхээ эрх ашгийг хөндсөөр байгаа “Говь” хувьцаат компанийн асуудлыг Санхүүгийн зохицуулах хороо мэдэж л баймаар.

Борлогдохгүй олон жил “гүрийсэн” үйлдвэрээ амжилттай хувьчиллаа хэмээн Төрийн өмчийн хороо баярлаж байсан юмсан. Монголчууд 2001 онд анх дэлхий дахинаа “Говь”-ийг аваарай хэмээн зар түгээсэн түүхтэй. Цахим мэдээллийг ашигласан Төрийн өмчийн хорооны сурталчилгаа дэлхийн олон оронд хүрч чадсан юм. Монголдоо тэргүүлэгч ноолуурын үйлдвэрийг сонирхсон хөрөнгө оруулагчдын тоо 100 хол даваад байлаа. Харамсалтай нь холын Америкт болсон террорист халдлага Монголын үнэ цэнэтэй аж ахуйн нэгжийн хувьчлалыг нураасан. 2003 онд болсон “Говь” компанийн хувьчлал бас л өчүүхэн алдаанаас болж хүчингүйд тооцогдож байлаа.

…”Говь”-ийг хувьчилж авсан Японы “Эйч эс секюристик”, “Тошисоокен Инвест” банк хамтарсан консорциум Төрийн өмчийн хороотой гэрээ хийж харилцан үүрэг хүлээсэн. Гэрээнд үүнийг тов тодорхой заасан. Харин тэр үед бид япончууд барьж өгсөн үйлдвэрээ өөд татаж,  техник технологийн шинэчлэл хийж, ажлын байр нэмэгдүүлж, монгол ноолуур дэлхийн BREND болох нь хэмээн итгэж, найдаж байлаа. Юутай ч “Говь” хэмээх үндэсний бахархал болсон үйлдвэрээ тартагт нь тулахаас өмнө хувьчилж авсан эздэд анх хийсэн гэрээгээ ахин нэг сануулахад оройтоогүй байна.  

“Говь”-ийн хувьцаа үнэгүйдэж эхэллээ 

Монголын хөрөнгийн бирж дээр “Говь” компанийн нэгж хувьцааны ханш улам бүр буурсаар байна. Ялангуяа энэ сард тус компанийн үнэт цаас эрэлт муутай байлаа. Долоо хоногт тун цөөхөн удаа арилжаанд оролцох болов. Хувьчлагдсанаас хойш алдагдалтай ажилласнаар  “Говь” үнэт цаас ийнхүү үнэгүйдэж эхлээд байгаа юм.

2007 оны аравдугаар сард буюу хувьчлагдахаас өмнө тус компанийн хувьцааны ханш огцом өссөн. Тодруулбал, 1000-2000 төгрөгөөс хэтэрдэггүй байсан үнэт цаас ширхэг нь гэнэт  8000 гаруйд хүрсэн удаатай. Чухам тэр үед солонгосчууд зориудаар үнийг нь хөөрөгдсөн гэх яриа гарч байлаа. Харин одоо тус компанийн өдөр тутамд арилжигдах хувьцааны ханш хэрхэн буурч байгааг биржийн арилжааны мэдээнээс авсан үнийн дүнгийн графикаас сонирхоорой.

"Говь"-ийн үнэт цаасны дундаж ханш