2006 оны 10 сарын 25

"Даяар Монгол" сонины № 034, 035 дугаараас авав.
“Таван тивийг тавхайгаараа тамгалсан хүн”. Энэ үгийг Монголын улс төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, УИХ-ын гишүүн  Ш.Отгонбилэг агсан П.Батзоригт зориулан хэлжээ.
Эрт цагт лам нар бургас матаж үүргэвч урлан хамаг эд зүйлсээ хийж үүрээд хорвоо дэлхийг “хоёр зээрдээрээ туулдаг” байжээ. Тэдний тулдаг хоёр таяг нь чоно нохойноос төдийгүй болзошгүй аюулаас биеэ хамгаалах зэвсэг нь, шөнө болохоор майхны багана, өдөр нь таяг болдог байжээ.  Харин өнөөгийн техникжиж, нэг тивээс нөгөө тивд зорчиход үдийн цайны хугархай төдийд,  гариг дэлхий маань атгын чинээхэн болсон “их хурдны” энэ цаг үед тэрхүү бадарчингийн үүргэвч үүрэн, хоёр таяг тулаад хорвоог туулна гэхээр сонин хачин, солжиу галзуу байлгүй яах вэ.
Хуучин цагт дэвэн дэлхийгээр хэрэн хэссэн бадарчин лам нарын тухай үлгэр домог, хууч яриа  Монголын ардын аман зохиолд хамгийн өргөн баялаг байдаг. Бадарчин лам нар паян ч ихтэй, тэдний туулсан зам ч, үзсэн, цуглуулсан эрдэм чадал ч нэн арвин байжээ.   Энэ талаар П.Батзориг тэмдэглэлийнхээ эхэнд “Бадарчин - тэд бол нэрт эрдэмтэд, улс төрчид, зурхайчид, тооны ухааны оргилууд, эмч домч нар, яруу найрагч, байгалын шинжээчид, сайн тогооч, зодооны гарамгай мастерууд, товчоор хэлбэл олон талын цогц авьяас эзэмшигчид юм” гэжээ.
Тэрхүү домог болсон хүмүүсийн мөрөөр, тэдний жишгээр энэ зуунд бадарчлан аялж, таван тивийг тавхайгаараа тамгалсан хүн бол П.Батзориг өөрөө... Тэрээр Сибирийн их тайга, Аляскийн цасан орон, Горьный Алтайн өндөр сүрлэг уулс, нурууд, Казахстаны ээрэм цөл, Пакистан, Энэтхэгийн хумхаа ширэнгийг ганцаар явган туулж, зэвсэглэсэн дээрэмчид, хойрхойтсон баавгайн довтолгоон, гуринхалсан чонын отоонд өртөж, хатаж цангах, хөлдөж осгохыг гэтлэн байж Монгол эрийн тэсвэр хатуужил, батзоригийг нотолсон хүн. Тийнхүү алс холын замын хүнд хүчрийг биеэр туулж явахдаа нүдээр үзсэн, харсанаа, замд учирсан, сонссоноо тэмдэглэл болгон уран сайхнаар бичсэн нь 20 дугаар зууны Бадарчин ламын адал явдал, үлгэр домог гэлтэй. П.Батзориг энэхүү хүнд хэцүү ч сонирхолтой аян замынхаа тэмдэглэл,  түүхийг манай сонины уншигчидтай хуваалцахаар ирүүлсэнд уншигчидынхаа өмнөөс гүнээ талархаж буйгаа илэрхийлье.

Жич: П.Батзориг нь энэ зууны монголын нэгэн домог болсон аялал хийж, өнгөрсөн үеийн тэрхүү шил сайт, домог болсон элдэвтэй бадарчин эрсүүдийн шийрийг хатаасан төдийгүй, мөн тэдэн шигээ олон талын авьяас билэгтэй нэгэн. Монголын Жеткундогийн холбоог үндэслэн байгуулж, бие хамгаалах урлагыг хөгжүүлэхэд  үнэтэй хувь нэмэр оруулсан, түүгээр бие хамгаалах урлаг заалгасан шавь нар хэдэн зуугаар тоологдох буй заа. Тэрээр Монголын уламжлалт бие хамгаалах зодооны урлагын талаар олон жилийн туршид судалгаа, эрэл хайгуул хийж, арвин баялаг материал цуглуулсан хүн. Монголчуудын нэгэн цагт цэрэг дайны урлагт хүчирхэг, бахтай явсаны ул мөр өнөө магадгүй зөвхөн түүний архивт, сурсан эрдэмд үлдсэн байж ч болох. Японы самурай, нинжа, жү-до, хятадын у-шу, күн-фү гэх мэтийн бие хамгаалах урлагтай эн тэнцэх хэмжээнд хөгжсөн өөрийн гэсэн бие хамгаалах урлагыг өвөг дээдэс маань бий болгож, эрдэм нууцыг нь нандигнан хадгалж, өвлүүлэн уламжлуулж байсан тухай нэн ховор, сонирхолтой түүх, баримт сэлт Батзоригт буй. Мөн Батзориг маань уран бүтээлч, зохиолч хүн. Түүний бичсэн хэд хэдэн өгүүллэг Монголын шилдэг богино өгүүллэгийн уралдаанд шалгарч, үнэлэгдэж байсан. Түүний бүтээлээс сэтгэлгээний яруу сайхны нарийн мэдрэмж, байгалийг хүнчлэн ойлгох, хүн байгалийн хоорондын уялдаа холбоонд байх эмзэг, үл анзаарагдам уялдаа холбоог  илэрхийлсэн нь бий. Бид удахгүй түүний уран бүтээлээс та бүхэндээ сонирхуулах болно.   
П.Батзориг маань одоо АНУ-ын ЛосАнжелес хотноо аж төрж байна. Тэрээр амьдралынх нь хүнд хэцүү сүүлийн жилүүдэд бие хамгаалагчаар нь ажиллаж, ойр дотно явсан Монголын Төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Ш.Отгонбилэг агсны тухай дурсамжийн "Миний мэдэх Отгонбилэг" номоо Монголд хэвлүүлж, олны хүртээл болгоод байгаа ажээ. "Даяар Монгол"

П.Батзориг