Урьд эртийн цагт өсөхийн гурван наснаас чулуун шатраар тоглож сурсан хүү өргөн дэлхийгээр шатар тоглон явсаар харь газрын ухаант шатарчинтай Алтан шатраар нь мөрийцөн тоглож хожоод шатрыг нь авч гэнээ. Арван таван настай аахай мэргэн шатарчин хүү алсаас нутагтаа ирэхэд, өөрийн хаан нь зэргэлдээ хааныхантай шатар тавьж хожигдоод хамаг юмаа алдаад хаан төрөө ч унагахад тулсан харамсалтай мэдээ сонсдож гэнэ. Хоёр хаадын толгой авалцах шатрын өрөг эхлэх өдөр хүү очиж гэнэ.

Өөрийн хаан нь толгой унжуулан гунигтай байв. Нөгөө хааныхан хожсондоо оодрон омогшуу байлаа. Хоёр хааныхны алдарт шатарчид мэл гайхан, цэл хөхрөн гүн бодолд дарагдсан байхыг хүү хараад:
-Хожил хоёр тийшээ! гэж мэнд айлдахад хожсон хааныхан хүүг харж тоглоом тохуу хийж байлаа.
-За шатарчид минь хааныхаа толгойд харамсаад байна. Харц миний толгойг чангахан цавчаад аль! гэхэд хожсон хаан хүүг хараад, дооглон харц чиний толгойг хааныхтай чинь авна гэлээ. Хүү
-Сэлэм нь хурц бол цавчихад үл өвдөнө. Сэтгэл нь хурц бол сэлмийг ч бол хугална гэжээ.

Хожсон хаан омогшин шатар тавихаар боллоо. Сийлбэрт модон шатраа дэлгэн өрөхөд хүү хэлсэн нь:
-Сийлбэрт модон шатраар тогловол азанд муу гэдэг. Хаан хүн байж танд алт мөнгөн шатар алга уу? Харц миний алтан шатраар нүүх үү дээ! гээд өврөө уудлан алтан шатар гарган ширээнд өрөхөд хожил ихтэй хаан, хүүг хараад гайхав.
Хожилтой хааныхан ч хааныхаа толгойг алдах вий гэж гэнэт цочин айцгаана. Алдаж гуньсан манай хааныхан ч сэргэх шиг боллоо. Шатраа өрөхөд хүү хэлсэн нь:
-За толгой авахаар тавьж байгаа хойно хэрэв би хожвол алдсан бүх зүйл, мал хөрөнгө, эрдэнэс баялаг харц олноо эргүүлэн аваад танай хааны бүх албат иргэд хошуу нутаг мал сүргийг бас авна шүү дээ. Харц олон, хамаг түшмэддээ хэлэх үг байвал эртнээс захь!

Би захих хэлэх хүнгүй ганц хар толгой гээд инээд алдав.
Хожил ихтэй хаан бүр гайхаад ширээнд тавьсан толгой авах сэлэмнийхээ бариулыг өөртөө ойртуулан тавихад
хүү:
-Хүндэт хаантан минь сэлэмнийхээ бариулыг хойш харуулан ирийг нь урагш харуул. Хэн маань ч хожих юм билээ дундаа дээр гэлээ.
Хүүгийн хэлснээр юм бэлэн боллоо. Хүү:
-Хаантан та эхэлж нүү! Насны эрэмбээр хүндэтгэе! гэлээ.
Хаан эхэлж нүүлээ. Хүү ч хариу нүүлээ. Хаан хоёр дахиа нүүлээ, хүү ч мөн нүүлээ. Хаан гурав дахиа нүүлээ, хүү ч гурав дахь нүүдэл дээрээ маданд орууллаа. Хүү ухасхийн босч сэлэмний ишнээс барин хожилт хааны хоолойд хүргэхэд тэр хааныхан уйлан хайлж, хатан хаан өршөөл гүйж, хайрт хүүхдүүд нь уйлан гуйлаа. Хожсон хааныхан, инээлдэхэд Ахай мэргэн шатарч хүү сэлэмнийхээ ирийг хожилт хааны хоолойд бариад:

-Харц ардууд аа, эдний дур зоргоорос мөрийцөж хаан төр, харц олон, газар нутаг, эрдэнэс баялаг, эх хүүхдүүдийг гай зовлонд учруулдгийг харцгаа! Үүнээс хойш хаан, харцгүй мөрийцөн тоглохыг устга! Толгойгоо авахуулахаар дөхүүлсэн хаан та ч амьд дээрээ дуулж ав! Амийг чинь өршөөнө. Бүх нутаг, албат иргэдээ манай хаанд өгөөд өөрөө манай хааны номхон морины ногт, догшин морины чөдөр, дорой хүний суудал, дорд олонд зарцлагдаж яв! Амь тань үнэтэй гэдгийг яс махандаа ортол ойлгов уу? гээд хоолойноос нь ирт сэлмээ аваад хуйлан:
-Хуйтай сэлэм сугалах ёсгүй. Азтай сайхан амьдарцгаая гэжээ. Үүнээс хойш энэ хааныхан мөрийтэй тоглохыг зогсож амар сайхан аж төрөн жаргаж гэнээ. Хүүд хаан ширээг өгөх гэсэнд авсангүй. Алтан шатраа өвөрлөн айл хэсэн тоглож явсаар амар сайхан жаргажээ.

Biirbeh.mn