ГУРВАН ӨРӨӨ БАЙРНААС ПОДВАЛЬД.........Ц.Сувданчимэг орцны жижүүрээр 10 жил ажиллаж байгаа. Хоёр хөөрхөн охин нь подвальд өсөж өндийжээ. Охид өөрсдийн амьдардаг Баянзүрх дүүргийн II хорооны 31 дүгээр байрны зүүн талын 97 дугаар сургуулийн сурагч. Том охин С.Номин арав, бага охин Г.Цацрал гуравдугаар ангид сурдаг. “Том охин маань подвалиас гарахаас ичээд байна гэдэг. Өсвөр насны хүүхэд боло хоор аргагүй.

Би энэ талаар ангийн багш, ангийнхантай нь уулзаж ярилцаж, учир байд лаа ойлгуулсан. Бага маань одоо хондоо жаахан байна аа” гэж тэр ярив. Биднийг очиход том охин нь хичээлдээ явчихсан, бага нь гэртээ байсан. Түүний нөхөр, хоёр охины аав зүрхний өвчнөөр гэнэт өөд болжээ.

Бага маань ой гарантай л байсан. Тэр үед бид дөрвүүлээ хадмын гурван өрөө байрны нэг өрөөнд нь элэг бүтэн, сайхан л амьдардаг байсан. Нөхөр өөд болсноос хойш хадам эгч нь гадаадаас баригдаж ирээд “Бид байраа авна” гээд, бэрээ хоёр жаахан охинтой нь гэрээсээ хөөжээ.

“Ааваасаа хойш удалгүй бид гурав гарсан даа” гэж ярихдаа нүднийхээ аягаар дүүрсэн нулимсаа барьж дийлээгүй. Нөхөр нь нас барж, хадмынхаасаа хөөгдсөн бүсгүйд орох орон байгаагүй. Тиймээс толгой хор годохын тулд Жуковын гурван өрөө байрнаас Сансарын нэг орон сууцанд орцны жижүү рийн ажил хийж, подвальд амьдрах болжээ.

ГАНЦ БИЕ ЭМЭГТЭЙГ АЙЛГАХ ГЭДЭГ

Тэр сарын 108000 төгрөгийн цалинтай. Цалингаасаа нийгмийн даатгалын шимтгэл, цалингийн ашиг 2500, цахилгааны төлбөр 8000 төгрөгийг татвар ху раал гаад гар дээрээ 70000 гаруй төгрөг авдаг гэнэ. Дээр нь бага охины тэжээгчээ алдсаны тэт гэмж гээд сарын 53000 төгрөг өрхийн орлогод нэмэгдэнэ. Энэ гурав пудволын өрөөгөө иж бүрэн тохижуулжээ. Үүдний унтлагын хоёр өрөөтэй.

Ханын цаас нааж, таазаа цагаанаар буджээ. Үүдний өрөөнд гал тогооны цэвэрхэн шүүгээ, сав суулганы тавиур, бага оврын хөлдөөгч байна.

Харин унтлагын өрөөнд ор, зурагт, хүүхдүүд хичээлээ хийх ширээ, эмэгтэй хүмүүст зайлшгүй хэрэгцээтэй том толь буландуулчихаж. Толины өмнүүр оо энгэсгээ өрсөн байна. Гал тогооны шал цагаан өнгийн хулдаастай, унтлагын өрөөнд хоёр давхар хивсэнцэр, дээр нь хивс тавьчихаж. Гэр дотуур өнгөрөх сантехникийн шу гам хоолойн наагуур хөшиг та таж, цаана нь хатаагч тавьжээ. Гэр доторх бүх зүйл цэвэрхэн, гутлаа тайлж унтлагын өрөөндөө орно.

Хөргөгч, шүүгээ, гал тогооны сав суулгаа цэмцийтэл угаа гаад тавьчихаж. “Сарын цалингаа зохицуулаад гэрийнхээ бүх эд хогшил, охидынхоо хувцас хунарыг авдаг. Охидоо бусдаас дутаахгүй цэвэрхэн хувцаслахыг хичээдэг. Цалин багатай учир хаанаа ч хүрэхгүй. Гэвч энэ байранд удсан болохоор оршин суугчдын гэр цэвэрлэх, машин угаах зэргээр 20000-30000 төгр өг олоод болоод л байна” гэж Ц.Сувданчимэг ярив.

Тэр хоёр орц хариуцдаг. Жижүүр учраас 02.00-03.00 цаг хүртэл унтахгүй. Харин шинэ өглөөний ажил оршин суугчдын гэрээсээ гарахаас өмнө 05.00 цагийн үед эхэлдэг гэнэ. “Орой үдшийн цагаар хүмүүс орцонд орж архи уух гээд байдаг. Би хүнтэй муудалцдаггүй. Га раад уучих аа, оршин суугчид дург үйцнэ, намайг л загнана шүү дээ” гэж учирлахад зарим нь ойлгоно, ухамсаргүй нэг нь ганц бие эмэгтэйг айлгах гэж оролддог гэж ярив. Өдрийн цагаар ажил харьцангуй гайгүй. Тэр үед нэг хоёр цаг дуг хийгээд авдаг гэнэ.

Ц.СУВДАНЧИМЭГ: ХАШАА, БАЙШИНТАЙ БОЛООД ТҮҮНДЭЭ НОГОО ТАРЬЖ, САЙХАН АМЬДРАХСАН

Түүнтэй ярилцсан юм.

-Та нөхрийнхөө ах, дүүстэй холбоотой байдаг уу?

-Холбоотой, утсаар ярина. Бас бид гурвыг эргэж тойрдог юм аа. -Та тэдэнд гомддог уу? -Гомдлоо гээд яахав дээ. Хоёр хүүхдээ ах, дүүстэй нь ойрхон байл гая гэж боддог. Тэднийхэн боломжийн амьдралтай. Хадам аав, ээж маань бурхан болсон. Ганхуяг гээд нөхрийн том ах нь гадаадад байдаг. Тэр хүн дүү нараа зохицуулдаг юм. Хааяа гадаадаас ирдэг. Гэхдээ би явсан хойно нь сургаар л мэддэг. Хуягаа ахтай хоёр охиноо уулзуулах

юмсан гэж боддог. Хадам эгчийнх ойрхон байдаг мөртлөө Хуягаа ахыг бидэнтэй уулзуулдаггүй. Гадаад дотоод их явдаг юм чинь энэ хоёрын минь нэгийг гадаад гар гаад өгөөсэй гэж л боддог юм.

-Том охин тань хойтон дунд сургуулиа төгсөх юм байна шүү дээ?

-Тийм ээ, охидоо ямар ч гэсэн мэргэжилтэй болгоно доо.

-Та ямар мэргэжилтэй вэ?

-Тогооч. Мэргэжлээрээ ажиллаж байсан. Бага охиноо төрүүлснээс хойш нөх рийнхөө ажилд туслах болсон. Миний нө хөр цам бүжгийн маск хийдэг, бид аз жаргалтай сайхан амьдарч байлаа. Нөхөр маань “Хүүхдүүддээ бөмб өг авч өгнө” гэж гараад ирээг үй. Харин энд ирснээс хойш ажлынхаа хажуугаар хоол хийж, энэ хавийн албан газрынханд худалд даг байсан.

-Ах, дүү хэдүүлээ вэ. Та гуравт тусалж, дэмжих хүн бий юү?

-Бид эхээс наймуулаа. Аав таван настайд, ээж миний арав - дугаар анги төгсдөг жил бур хан болсон. Миний дүү нар өөрсдийг өө л болгоод явцгаадаг. Би тэдэндээ дараа болохыг хүс дэгг үй юм аа. Хэдийгээр подвальд ч гэсэн бид гурав одоохондоо хү- нээс гуйхгүй болоод л байна.

-Та хэдийгээр болж байна гэж байгаа ч орц, подвальд хүний амьдрах орчин биш шүү дээ. Энд жаахан агааргүй юм уу?

-Тийм байж магадгүй. Удаан амьдарсан болохоор мэдэхээ байчихаж. Жижиг цонх хаалгаа онгойл гоод гэртээ агаар оруулдаг юм. Гэхдээ халаалт зогссон үед чийг үнэртдэг юм аа.

-Өөрийн гэсэн байшинтай болохсон гэж та боддог уу?

-Бодолгүй яах вэ. Подвальд амьд рахгүй гээд гэр түрээсэлье гэхээр түлээ, нүүрсний мөнгө нь дийлдэхгүй. Гэхдээ би өөрийн гэсэн сайхан хашаа, байшинтай болоод, ногоо тарьж сайхан амьдрахсан гэж мөрөөддөг.

-Таныг нөхөртэй болж байгаа гэж энэ хавийн хүмүүс ярьж байна. Тэр сайн хүн үү?

-Сайн хүн. Гурван эмэгтэй хүнд эр хүний нөмөр нөөлөг хэрэг тэй байдаг юм байна. Нөхөр маань манай урд талын байрны тав дугаар орцны голын хаалганд ээж, дүү хоёртойгоо амьдардаг. Бид гуравт хоол унд залгуулна аа. Манай орцонд заримдаа архичид ороод ирдэг.

Тэд намайг дээрэлхэж, оймсныхоо түрийнээс хутга гаргана гээч. Тиймээс эрэгтэй хүний нөмөр үгүйлэгддэг юм байна. Манай бага байрныхаа гадаа гүйж яваад хурдтай явж байсан машинд шүргүүлсэн. Шүргэсэн жолооч нь манай байрны 46 тоотод суудаг өвөөгийн том охины хүүхэдтэй гэрлэсэн хүргэн нь юм билээ. Эхлээд надад 50.000 төг рөг өгсөн. Би тэр жолоочтой Гэмтлийн эмнэлэгт үзүүлэхээр явах замд “Эгч ээ, та гулгуур дээрээс унасан гээд хэлээрэй. Дүү нь хохирлыг нь барагдуулна” гэхэд нь тэгээд хэлчихсэн. Гэтэл одоо сар болж байхад надаас зугтаад яваад байгаа.

-Та цагдаагийн газарт бүртг үүлсэн биз дээ.

-Тийм ээ. Гэтэл одоо “Та явдаг газраар нь яваад үз. Надад эндхийн цагдаа үйлчилдэггүй юм” гэж хэлж байна. Тэр Сэлэнгийн хүүхэд гэсэн байх аа.

-Хэдэн настай юм бэ?

-22-хон настай залуу. “Excel” машинтай. Ойрдоо энүүгээр ирэхг үй байгаа.

-Хүүхэд чинь одоо гайгүй юү?

-Өнгөрсөн хагас, бүтэн сайнд “Толгой өвдөөд байна” гээд босож чадаагүй. Тэгэхэд хажуугийн бариачид өдрийн 5000 төг рөгөөр таван удаа бариулсан. Шүргүүлсэн даруйд нь компьютер томографид харуулсан. Олон шинжилгээ өгсөн. Бас охины минь үүдэн шүд нь хэлтэрснийг даруйхан янзлуулсан. Ойрын үед багынхаа оношлогоо, эмчилгээнд цалингаа зарцуулаад хоолны мах ч үгүй болоод байна.

Г.ЦАЦРАЛ: ЭЭЖИЙН АЖИЛ ХЭЦҮҮ

Г.Цацрал охин 10 настай. “Том болоод гоо сайханч хийнэ” гэх түүнтэй хүсэл мөрөөдлийнх нь тухай цөөн хором ярилцсан юм.

-Чи ямар хичээлдээ дуртай вэ?

-Тоо, монгол хэлний хичээлдээ хамгийн дуртай.

-Тэгсэн хэр нь ирээдүйд гоо сайханч болно гэж үү, багш биш үү?

-Биш ээ, гоо сайханч. Хүмүүсийг гоё болгодог сайхан мэргэжил.

-Миний дүү өөрийн гэсэн гэр оронтой болохыг мөрөөдд өг үү? -Ээж, эгчтэйгээ шив шинэ бай ранд орох юмсан гэж боддог.

-Ээжийнх нь ажил чамд ямар санагддаг вэ?

-Хэцүү, өглөө эрт босоод өдөржин ажилладаг. Ээжийгээ би компанид ажилд ороосой гэж гэж боддог юм гэв.