>








Өнгөт орчлонгийн орь ганц үнэнч амраг 

Өр зүрхний цор ганц догшин шүтээн 

Санчиг мөнгөртөл ханилах хань минь 

Санаж эрхлэх томоогүй хайр минь


Зүүдний холд явахад зүрх аргамжсан хань минь 



Зүүрмэглэхийн төдий орчлонд нас аргамжсан хань минь 




Сарны ходд явахад санаа аргамжсан хань минь 



Сансрын энэхэн чөлөөнд тавилан аргамжсан хань минь


Оройтож харихад саначихсан суудаг хайр минь

 үгсийн дундаас итгэлээ авардаг хань минь

Олoн биш ганц  оломгүй хайрын шүтээн хань минь

Орчлонгийн далайг  туулах завины эзэн ханьминь


Зөрүүд занг чинь усны ургамал шиг дагах 

Зөөлөн над шиг нь орчлонгоос чамд олдох болов 

Зөнгөөрөө  бодоод хүүхэд шиг өмөөрч суухад 

Зүрхний  цохилтыг минь сонсож ажирдаг болов уу


Өөрт нь хайртайн төлөө намайгаа зэмлэдэг эрхтэй 

Өндгөе хамгаалсан бүргэд шиг намайг харамладаг  

Өмөөрөхийн хэрээр үг нь хатуурдаг хань минь 

Өрөвч сэтгэлээр асран сувилдагхань минь


Хангайн нуруу шиг налайж суугаа эр хүн 

Харц хөмсөгөөр хүүхдээ захирсан эцэг хүн 

Ханийн журамд бардам хатуу эр хүн 

Хайр нь дотроо хал нь гаднаа эцэг хүн


Хоёр биенээ харамлан суух нь 

Хорвоогийн нэгэн гэнэхэн жаргал 

Өврийн сэвгүй янагшин дасах нь 

Өнгөт орчлонгийн тэгшхэн жаргал


Үр ачийг аргадаж үйлийн тавиланг томох хань минь 

мөнх бусыг аргадаж ханийн тэнгэрийг тахих хайр 

Хотол олныг аргадаж  насыг нөмөрлөх хань минь 

Хоёрхон биенээ аргадаж  ертөнцийг туулах хань 


Бардам залуу насны найм есөн жил

Бадарсан дурлалын галд шатаж дуусчээ хайрт минь

Хорь гучин жилийгтүлшийг

Хоёр зүрхэндээ базаая даа хань минь


                                                                         

 

Жинхэнэ гэр бүлийн дарангуйлагч бол архи уудаггүй, тамхи татдаггүй, зодож нүдэх нь байтугай хараалын муухай үг ч хэлдэггүй. Гэхдээ түүнтэй хамт амьдрах гэдэг ёстой л тамын оронд очсон мэт л байх болно.

Жинхэнэ гэр бүлийн дарангуйлагч бол хэзээд өөрийн зөв гэдэгт бат итгэлтэй байдаг. Тэд өөрсдийгөө их ухаантай, хэзээ ч алдаа хийдэггүй гэж үздэг учраас тааралдсан хүн бүрт зааж сургахыг өөрсдийн үүрэг гэж боддог.

Ийм нөхөр сав л хийвэл нөгөө лекцээ унших дуртай тул эхнэр нь заримдаа түүний толгой дундуур хүнд юмаар байлгаад авмаар санагддаг биз.

Орон гэрийн ийм дарангуйлагчаас салах аргагүй, түүний итгэл үнэмшлийг өөрчлөх ч боломжгүй. Тэр таны сэтгэцэд дандаа нөлөөлж, сэтгэл санааг тавгүйтүүлдэг.

И бүсгүй гэрлээд таван жил болж байгаа. Эхлээд тэр нөхрөө дарангуйлагч гэдгийг нэг их анзаарсангүй. Гурван насаар ах хэрнээ эцэг шиг нь хандаж, өдөр яаж өнгөрсөн, юу хийсэн гээд л бүх ажил хэрэгт оролцох нь харин ч аятайхан санагдаж байлаа. Хайртай учраас ингэж байна гэж тэр боддог байв. Гэвч сүүлдээ нөхөр нь асуухаасаа илүү зөвлөгөө өгч, зааж зааварлах болов. Тэр өөрөө инженер хэрнээ олон улсын сэтгүүлч мэргэжилтэй эхнэртээ мэргэжлийн ажлыг нь хүртэл заадаг. Сүүлдээ И өөрөө яагаад түүнтэй цуг амьдарч байгаагаа ойлгохоо байв. Тэр аажмаар ухаан сууж, түүний жинхэнэ мөн чанарыг олж харлаа. Хэрэв И характер султай байсан бол түүний хүүхэлдэй болох байсан юм. Нөхөр нь ухаанаар дулимаг бөгөөд хязгаарлагдмал хэрнээ үүнийгээ ойлгож мэддэггүй нэгэн аж. Гэвч бүсгүй нөхөр нь алсын хараагүй, найдваргүй ч салах шалтгаан биш гэж бодож байлаа. И сэтгэл зүйчид хандаж "Нөхөр маань өөрчлөгдөх үү?" асуухад "үгүй" гэж хариуллаа. Бүсгүй ойлгож байгаа ч нөхрөө өмөөрөх ямар нэг шалтаг олж, "Намайг халамжилсандаа миний хэрэгт оролцож байна" гэж байлаа.

Үнэндээ бол тийм биш, ийм эр нөхрүүдэд хамгийн гол нь өөрийн эрх мэдлээ мэдрэх явдал. Яг л ус агаар мэт хэрэгтэй зүйл энэ дээ. Гэр бүлийн гишүүдийн нэг нь эсэргүүцэх гэвэл дуулиан шуугиан үүсгэнэ. Эргэлзвэл уурлаж бухимдан уур хилэнгээ хэн нэгэнд гаргана. Иймээс ихэнх хүүхнүүд тасралтгүй үргэлжлэх дайнаас залхаж, хүлцэнгүй болж эвлэрдэг. Гэр бүлийн дарангуйлагчид энэ л хэрэгтэй. Тэр гэрийнхэндээ "Та нар надгүй яах юм?" хэмээн тэдний амьдралд том үүрэг гүйцэтгэдэг, маш чухал хүн гэдгээ дахин давтан улиглаж залхаана. Эхнэр нь "Яахав, арай амар тайван байна биз" гэж бодож байгаа ч ил хэлж зүрхлэхгүй. Учир нь "Талархал, ач тус мэддэггүй" гэсэн зэмлэлээс өгсүүлээд бөөн хэрүүл маргаан дэгдэнэ гэж мэддэг.

Хамгийн өрөвдмөөр нь хүүхдүүд. Эхнэрүүд ч яахав, дарангуйллаас аврагдаж болно. Зарим эмэгтэй сүүлдээ нөхрийнхөө үгийг сонсож байгаа дүр үзүүлж сурдаг. Харин хүүхдүүд эцгийнхээ сургаал, лекциэс зайлсхийх аргагүй. Дарангуйлагч өөрөөрөө жишээ болгон сургамжаа айлддаг. Багахан халаасны мөнгө өгсөн тайлбарлавал ээлжит ч заавал сургамжилж, хичнээнийг өгснөө дахин дахин дурсах ба яаж ч зарцуулсан шал хэрэггүй, дэмий юманд үрлээ гэнэ. Дарангуйлагч гэргийдээ ч ингэж ханддаг, хэдийгээр өөрөө гэр бүлийн санхүүд хувь нэмэр бараг оруулдаггүй байсан ч гэсэн. Тэр байсхийгээд л хичнээн хүнд хэцүү хөдөлмөрөөр энэ мөнгийг олсныг сануулж, талархал мэддэггүй гэж зэмлэнэ. "Би өдөржин шөнөжин та нарыг тэжээх гэж ажилладаг. Гэтэл та нараас баярлалаа гэдэг үг ч сонсохгүй юм" гэж хэцүү. Гэр бүлийн үглэх энүүхэнд. Хэрэв түүнд "Чиний цалин бага, хамгийн чухал шаардлагатай юмыг ч авч хүрэхгүй" гэж мандана. Дарангуйлагч хэрүүл шуугианд дуртай, хамгийн сүүлчийн үгийг би л хэлэх ёстой гэж эцсээ хүртэл зогсдог. Ямар ч яриа эхэлсэн эцэстээ эхнэрээ ухаан муутай, хязгаарлагдмал, зөрүүд, аймаар олон дутагдалтайгаар нь дуудан төгсдөг.

Хань ижил нь юу ч хийсэн дарангуйлагч өөлөх юмаа олж, "Юу ч хийж чадахгүй. Иймхэн юмыг шүү" гэж үглэнэ. Гэргий нь амралтын өдрөө борви бохисхийх завгүй хөдөлж хамаг ажлаа хийж дуусахад тэр шүүгээнээс тоостой ном гаргаж ирэн "Хэн ингэж цэвэрлэгээ хийдэг байнаа, эргэн тойрон бохир, заваан" гэж загнана. Дарангуйлагч юм болгонд хошуугаа дүрдэг. Ойлгохгүй байсан ч гэсэн. "Төмс усархаг, мах хатуу байна. Загасны үнэр өрөөгөөр дүүрчихлээ. Чи ч хийж чадахгүй, дэндүү хайнга, ямар ч чадваргүй. Бүх хүүхнүүд тэнэг, гэхдээ чам шигийг ийм тэнэгийг хараагүй юм байна" гэх жишээний.

Дарангуйлагчийн энэ характерын шалтгаан хүүхэд насанд нь нуугдаж байдаг. Түүний амжилтууд худлаа санаанаасаа зохиосон байх нь элбэг. Тэр өөрийн нь ярьдаг шиг үеийнхэн дундаа тийм нэр хүндтэй байгаагүй, харин ч эсрэгээр. Түүнийг дооглон шоглож, даажигнадаг байсан байх. Тэр багаасаа лидер болох гэж хичээж байсан ч түүнд тийм чанарууд байгаагүй. Гэхдээ тэр өөрийн амбицаас татгалзаагүй, хүүхэд байхдаа чадаагүй юмныхаа өшөөг хариу өгч чадахгүй хүмүүсээс одоо авч байгаа нь тэр.

Гэр бүлийн дарангуйлагч өөрийгөө лидер бус гэдгээ хүлээн зөвшөөрч чадахгүй. Тэр дотроо өөртөө итгэлгүй, дорд үздэг ч түүнээ ухаардаггүй. Гэсэн хэрнээ өөрийгөө хэт үнэлэх хандлагатай. Иймээс ямар ч үндэслэлгүйгээр өөрийгөө сурган хүмүүжүүлэгч, туйлын үнэн, эцсийн дүгнэлт хийгч гэж үздэг. Бүх хүнийг тэнэг гэж боддог тэрээр бусад хүн өөрийн нь агуу мундгийг ойлгохгүй байна, гэр бүлийн гишүүд маань миний гавъяаг үнэлдэггүй гэдэг. Түүний буруу гэдгийг та хичнээн чармайгаад ч итгүүлж чадахгүй. Ухаалаг хүмүүс ийм дарангуйлагчидтай маргадаггүй, зайлсхийдэг. Гэвч нэг тогооноос хоол идэж байгаа цагт түүнээс зугтаах аргагүй. Иймээс зарим айлын эхнэр гэртээ аль болох цөөн байхыг оролдон, давхар ажил хийдэг. Хүүхдүүд хүртэл орон гэрээсээ зугтаах нь бий. Гэхдээ л сэтгэл санааны хувьд ийм дарамтаас чөлөөлөгдөх дарангуйлагч байнгын дарамт шахалт үзүүлэн, ойр дотнын хүмүүсээ сэтгэл зүйн хувьд өөртөө уяж, өөрөөс хамааралтай болгохыг хичээх хандлагатай. Ер нь бусдыг өөрийн гэсэн санал бодолгүй байлгахыг оролдон, энэ жижигхэн ертөнцдөө хаан мэт байхыг хүсдэг.

Дарангуйлагчийн хүүхдүүд нэг бол тэмцэгч болж, гэрээсээ эрт явдаг. Эсвэл тэд идэвхгүй, дутуу хөгжилтэй, өөрийгөө үргэлж гологч, бүрэг ичимхий болж өсдөг. Ийм хүүхэд зөвшөөрөлгүйгээр алхам ч хийж чадахгүй. Зарим нь эцгийнхээ аашийг дуурайдаг.

Гэр бүлийн дарангуйлагч голдуу эцгийнхээ хувь заяаг давтсан байдаг. Түрэмгий, эзэрхэг эцэг хүүхдээ дарамталж өсгөдөг тул тэр том болмогцоо түүнийг дуурайдаг. Ингээд тэр өөрийн гэр бүлээ үүсгэсний дараа хань ижил, хүүхдүүдээс хариугаа авдаг. Энэ явдал дараа дараачийн үед ч давтагдах магадлалтай.