Гэгээн өдрийн бодолд чинь хургаж,  гэрэлгүй шөнийн зүүдэнд чинь сүүмэлзэх эх оронд чинь та бүгдийн тус­ламж хэрэгтэй болов. Алс холын хүний нутагт ажиллаж амьдарч байгаа ч зүрхний угт нутгаа санан уймарч сэтгэл­дээ дээдэлж явдаг  энэ Мон­голд чинь аюул нүүрлээд байна. Монголд ардчилал үгүй болов. Сонгууль хийхээр луйвардчихдаг болов. Луйв­рыг нь илчлэхээр буудчих­даг боллоо. Аль  алиныг нь хэлж  жагсаал цуглаан хийж тэм­цэхээр баривчлаад хорь­чихдог болов. Өдгөө Монго­лын шүүхүүд өдөр бол­гон шахам хуралдаж  аавын сайхан хүүхдүүдийг бөөн бөөнөөр нь шоронд илгээж үзэл санааны хоригдлуудын тоог нэмж  байна.

Ард түмнээ айлган харгислаж байгаа эрх баригчидтай Үндсэн хуулиар олгосон эрхийнхээ дагуу сон­гуулиар хариуцлага тооцох гэхээр санал өгөх эрхийг нь хасчихдаг болов. Ердөө ар­ваадхан хоногийн өмнө ма­найд орон нутгийн сонгууль болж өнгөрснийг та бүхэн мэдэж байгаа.  Гэтэл ардчил­лыг хүсдэг, түүний төлөө тэмцдэг  хүмүүст сонгогчийн үнэмлэх олгосонгүй. Тиймээс саналаа өгч чадсангүй. Ард­чиллын төлөө сэтгэл зүрхээ зориулсан хүн  хэтэрхий олон  болохоор сонгуулийн ирц бүрдсэнгүй. Ард түмнийхээ хаагдаж боогдоод байгаа эр­хийг нь хамгаалж  байх ёстой өнөөх Ардчилсан нам чинь МАХН-тай нийлээд албан ту­шаалаар хахуульдуулж амаа үдүүлэв.  УИХ-ын сонгуулийг луйвардлаа гэж бухимдаж цугласан хүмүүсээс таван хүнийг буудаж аллаа. Таван хүнээ алуулчихаад Ардчил­сан нам таван сайдын суудал авч Засгийн газарт багтав.

Ингээд бүх юм хаалттай болж орой бүр телевизээр Засгийн газрыг магтан дуулж социализмын марш ханги­нуулж байна.

Цөөхөн тооны хэвлэл, мэдээллийн хэрэгс­лүүд энэ дарангуйллыг эсэр­гүүцэж бай­гаа хэдий ч  мөд­хөн ямар нэгэн аргаар дуугүй болгохыг үгүйс­гэж чадахгүй нь. Тий­мээс гадны улс орон ажиллаж амь­дарч  байгаа та бүхнээсээ ард­чиллыг авраач гэж хүсэх бай­на. Эзэн Чингэ­сийн удам эрх чөлөөт монгол хүмүүс та нар минь амьдран байгаа орныхоо Монгол Ул­сын Элчин сай­дын яамны үүдэнд жаг­саал хийж Монголд болж буй ард­чиллыг нухчин дарах үйл ажиллагааг эсэр­гүүцэж үгээ хэлээч. Үзэл бодлоороо нэг­дэж улс төрийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа хүмүүсийг шууд баривчлаад буцаадаг ёс гэж үгүй. Тий­мээс айх хэ­рэггүй. Түвдүү­дийг хар. Тэд Хятадаас салан тусгаар­лах гэж тэмцээд зэр­лэгээр хя­дуулсан нутаг нэгт­нүүдээ өмөөрч оршин буй улс бол­гон­доо жагссан билээ. Баруу­ны өндөр хөгжилтэй  орнуу­дын Хятадын Элдчин сайдын яам­ны үүдэнд тав зургаан навсгар түвд хазгай буруу хэлээр хашгирч зогс­соныг та нар минь үзээ л байлгүй. Ингэсний хүчинд дэлхий нийт Түвдийн асууд­лыг чих тавин чагнаж зарим гүрнүүд дэмж­сэн шүү дээ. Тэгэхээр мон­гол­чууд бид түвдүүдээс дутах юу байна. Ардчиллын буя­наар л монгол хүн гадны оронд сурч бо­ловсорч  ажил­лаж амьдарч байгаагаа бүү март. Ард­чил­лыг 18-хан жи­лийн дараа устаж үгүй бол­гохын төлөө С.Зориг агсан амь өгсөн гэж үү.  Ардчиллыг ийм амархан үгүй болно гэж Цогтсайхан агсан Хонхны дуугаа дуулсан юм гэж үү. Эрх чөлөөгөө ингэж алдахын төлөө 1990 онд өв­лийн хүйт­нээр Сүхбаа­тарын талбайд хуран чуулсан билүү. Үгүй. Тийм байх ёсгүй. 

Та бүхний хөлс цусаа урсган байж олоод  Монгол руу гэр рүүгээ явуулж буй мөнгө авлигачдын халаасанд орж байна. Гэргий хүүхдийг чинь энд шүүх цагдаагаар айлган сүрдүүлж  загас шиг дуугүй байхыг шаардаж бай­на. На­сан буурал аав эжийг чинь тэт­гэврийн мөнгөнд нь ду­гаар­луулж тэгсэн атлаа хоо­сон хонуулж байна. Нэгэн цагт эргээд ирэхэд чинь эх орныг чинь газрын баялагтай нь худалдчихаад Европ руу амь зулбах дээдсүүд төрийн тол­гойд сууж байна. Ийм байхад дэлхийгээр  нэг тарсан мон­гол­чууд та нар минь бүтэн нойр­той хонож чадна гэж үү.  Дэлхий нийтийн сонорт Мон­голд болж буй энэ үйл явдлыг хүргэж өгөөч. Эзэн Чингэс хаан ч ээжийгээ, эх орноо сай­тар чандлан хамгаалчи­хаад ар тал руугаа санаа зовох юм­гүй дэлхийн дайдыг хэмжиж  явсныг сана. Хүн ядрахаар  нутгаа тураг ядра­хаар уулаа гэж нэг үг бий. Гэхдээ та нар минь ядраагүй чадарч яваа үедээ эх орноо эргэж нэг санаач. Энд, энэ Монголд юу болоод байгааг ах дүү амраг саднаасаа асууж үзэл бодлоо нэмэрлээч гэ­сэндээ энэхүү нийтлэлийг зориуллаа. Та бүгдийнхээ булингартаж ам­жаагүй гэгээн саруул оюун ухаанд эх ор­ныхоо ирээдүйг даатгах сан.

                                                                                     by Мөнхбаясгалан