“Õîðâîî äýëõèéä õүí áîëæ òөðөõ íü çүүíèé үçүүðò ãàíö àðâàé òîãòîõòîé àäèë àç çàâøààí” õýìýýí ýðò äýýð үåä íýãýí óõààíòàí õýëñýí áàéäàã. Ãýòýë ñүүëèéí үåä õүìүүñèéí õýëäãýýð àáîðò áóþó үð õөíäүүëýõ àñóóäàë íü áàðàã øүä àâàõóóëàõòàé àäèë ýíãèéí үéëäýë áîëæ õóâèðñàí íü íèéãìèéí ãàæóóäàë áóþó õүíèé õөãæëèéí äîðîéòîë ãýæ õýëæ áîëîõ þì. Ó÷èð íü өíäãөí ýñýíä ýð ýñ õүðñýí òîõèîëäëîîñ ýõëýí óðàã áүðýëäýæ, àìü îðæ àìüäàð÷ ýõýëäãèéã  øèíæëýõ óõààí àëü õýäèéí áàòàë÷èõààä áàéãàà. Ãýòýë ìàíàéä òàâ àëõààä ë òààðàëäàõ “ýìýãòýé÷үүäèéí” ãýõ õàÿãòàé áè÷èë ýìíýëýãò үð õөíäөëòèéã ÷өëөөòýé õèéñýýð áàéíà. Ñàÿõàí õèéñýí ñóäàëãààíààñ õàðàõàä Ýðүүë ìýíäèéí ÿàìàíä áүðòãýãäñíýýð æèëä 15.000 үð õөíäөëò õèéäýã ãýíý. Үүíèé öààíà òóñ ÿàìàíä áүðòãýãäýýãүé òîî íü ýíý òîîã äàõèí íýã íóãàëàõ áóþó äàõèí àðâàí òàâàí ìÿíãà áàéãàà ãýíý. Òýãýõýýð ìàíàé óëñ 365 õîíîãò 30.000 ìîíãîë óëñûí “èðãýí”-èéã óñòãàæ áàéíà ãýæ үçýõýä áóðóóäàõãүé áîëîâ óó. Ýíý áîë үíýõýýð àéìøèãòàé òîî.
Ìàíàéõ øèã õүí àì áàãàòàé óëñàä 30.000 õүí ãýäýã íü íýã ñóìûí õүí àìòàé òýíöýõ òîî áàéõ þì. Òýäíèé äóíä èðýýäүéí Åðөíõèéëөã÷, îíãîöíû íèñãýã÷, èõ ýì÷, Ãàâüÿàò ñóðãàí õүìүүæүүëýã÷ ñóóò óõààíòàí õýí ÷ áàéñàí áàéæ áîëîõ ìýò áîäîãäîíî. Íýãýí æèøýý äóðäõàä àëäàðò õөãæìèéí çîõèîë÷, ñîä õүí Ìîöàðòûã ýýæ íü үð õүíäүүëýõ ãýæ áàéãààä ýöñèéí ìө÷èä áîëüæ áàéñàí ãýæ òүүõýíä áè÷èãäñýí áàéäàã.

Үүíèéã ýðãýí íýã ñàíàõ õýðýãòýé þì. Ìàãàäãүé óíøèã÷ òà íàìàéã õýò íýã òàëûã áàðüæ áè÷èæ áàéíà ãýæ øүүìæëýõ áèç. Ìýäýýæ õү÷èíäүүëñýí ýñâýë õүүõýä ãàðãàæ áîëîõãүé өâ÷òýé ýìýãòýé÷үүä áàéäàã ë äàà. Òýäýíä áóðóó áàéõãүé. Ãýñýí ÷ үð õүíäүүëýõ àñóóäàë ýðýý öýýð, õÿíàëòàà õýäèéí àëäààä áàéíà ãýäãèéã ë õýëýõèéã çîðüñîí þì. 1990 îíîîñ өìíө үð õүíäүүëýõ àñóóäëûã íóõàöòàéãààð àâ÷ үçýæ ýì÷ íàðûí çөâëөãөөíөөð õýëýëöýæ øèéäâýðëýäýã áàéñàí ãýäýã. Õýðýâ үүíýýñ ãàæñàí õүìүүñèéã ýðүүãèéí ãýìò õýðýãò ÷ òàòàõ õóóëüòàé áàéñàí. Ãýòýë өíөөäөð 15.000 òөãðөãòýé ë áîë õýâëèé äýõ үð öààøëààä өөðèéíõөө ýðүүë ìýíä àìü íàñûã ãàðãóóíä íü ãàðãàí үð õөíäөëò õèéëãýõ áîëñîí íü ñýòãýë øèìøðүүëìýýð àñóóäàë þì. Үð õөíäөëò õèéõ äîëîîí àðãà áàéäãààñ ìàíàéä ãóðâààñ äөðâèéã íü õèéäýã ãýíý. Æèðýìñíèé ýõíèé ãóðâàí ñàðä óðãèéã õөíäөæ áîëíî ãýæ ýì÷ íàð үçäýã áîëîâ÷ äýëõèéí ýðäýìòäèéí ñóäàëãààãààð “ ýõèéí 23 õðîìñîîì, ýöãèéíõòýé íèéëæ íèéò 46 õðîìîñîìîîñ óðàã áүðýëäýíý. Áүðýëäñýí äàðóéä òýð õүíèé үñ, íүäíèé өíãө, ìө÷íèé õýìæýý, áèåèéí өíäөð, çàí ÷àíàð íü òîãòîîãääîã áàéõ þì. Ìөí 2.5 äîëîî õîíîãòîîäîî öóñíû ýñ, çүðõ áèé áîëæ ýõýëäýã áөãөөä ãóðâàí äîëîî õîíîãòîî 0.5 ñì óðòòàé áîëæ Õүүõäèéí òàðõè, íóãàñ ìýäðýëèéí ñèñòåì áүðýëäýæ, íүä áөөð ýëýã áүðýëäýæ ýõýëíý” Áèäíèé áîäëîîð áөөí íөæ ìýò õàðàãäàæ áàéãàà õýäèé ÷ õүí áүðýëäýæ ýõýëñýí áàéäàã áà өâäөõ ìýäðýìæ õàìãèéí òүðүүíä õөãæäөã áàéíà. Ñүүëèéí үåä Õÿòàäûí үð çóëáóóëäàã ýìèéã ãàäóóð èõ çàðàõ áîëñíîîñ îõèä, áүñãүé÷үүä  “äàðàìòíààñàà” õóðäàí ñàëàõûí òóëä òóñ ýìèéã óóí çóëáàëàà ãýæ áàÿðëàæ áàéãàà õýäèé ÷ үðãүé áîëîõ, ñàâíû õîðò õàâäàð òóñàõ ãýõ ìýò àéìøèãòàé ìóó үð äàãàâðóóäûã äàãóóëæ áàéäãèéã îãòõîí ÷ ìýääýããүé.Үð õөíäөëòөөñ ñýðãèéëýõ õàìãèéí ýíãèéí àðãà áîë èðýýäүéãýý ýíý òàëûí ìýäëýãòýé áîëãîõ àñóóäàë ãýæ ìýðãýæèëòíүүä ñàíàë íýãäýýä áàéãàà. Õүүõýä çөâõөí ýýæýýñ øàëòãààëæ áүðäýëääýããүé ó÷èð õүүõäүүäèéã áàãààñ íü áýëãèéí õүìүүæëèéã øàò äàðààëàí îëãîæ áàéõ øààðäëàãàòàé áîëîîä áàéíà. Ìîíãîë÷óóä íýðýëõүү, è÷èìõèé çàíãààñàà áîëæ õүүõäүүäòýéãýý áàãààñ íü áýëãèéí õүìүүæëèéí òàëààð ÿðèëöäàããүé. Ýíý äóòàãäëààñ áîëæ çàëóóñ õýçýý ÷ íөõөæ áàðøãүé èõ ãàðç õîõèðîë àìñ÷ áàéãàà þì. Òèéìýýñ òөðèéí áîäëîãîîð õүүõäýä áàãààñ íü øàòàëñàí õýëáýðýýð áýëãèéí õүìүүæèë îëãîñíîîð õүñýýãүé æèðýìñëýëò, үð õөíäөëòөөñ өөðèéãөө áîëîí өðөөëèéí õàìãààëàõ áîëîìæòîé þì. Ìөí үүíýýñ ãàäíà çàìáàðààãàà àëäàæ áàéãàà ýíý îëîí õóâèéí ýìýãòýé÷үүäèéí ýìíýëýãò õÿíàëò òàâüæ, үð õөíäөëòèéã áóóðóóëàõ, çîãñîîõ àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé þì. Ýíý ìýò÷ëýí æèëä 30.000 èðãýíýý ýõèéí õýâëèéä íü àëààä ë áàéõ þì áîë òóí óäàõãүé õүүõýä ãàðãàõ ÷àäâàðãүé, ìýäðýëèéí өâ÷òýé ýìýãòýé÷үүäýýð ýõ îðîí ìààíü äүүðýõ íü. Þóí íөãөө Ìîíãîëûí үðñ ìàø îëîí áîëîõ. Õàìòäàà òóñ àñóóäëûã òàñëàí çîãñîîõ öàã õýäèéí áîëæýý. Èðýýäүéí ýýæүүä, ààâóóä, ýìýý өâөө íàð ìèíü ÿìàð ÷ ãýì çýìãүé õүíèé àìèéã òàñëàõûí ýñðýã õàìòäàà òýìöýöãýýå
I want to