Moderator: mgl_300
Польш оронд хэдийд хєл тавив, ямар ажил эрхэлж байна вэ?
-1995 оноос хойш гадаадад амьдарч байна. Гэхдээ 1997 оноос хойш ширээний теннисээр нэлээн олон хотод багшилсан. Польш улсад байнга амьдрах эрхээ хоёр жил болоод авсан юм. Спортын ач буян, ажлын vр дvн богино хугацаанд харагдсан учир албан ёсны дасгалжуулагч болсон.
-Эмч хvн дасгалжуулагч хийдэг гэхээр сонин санагдлаа?
-Би багаасаа ширээний теннисээр хичээллэсэн.
УИХ-ын гишvvн О.Чулуунбат бид Монголын теннисний нэгэн vеийн мастерууд.
-Єнєєдєр тэнд хэчнээн монгол хvн амьдарч байна?
-Европын холбоонд нэгдсэнээс хойш их цєєрсєн. Байнга оршин суудаг 100-гаад, хувийн бизнес хийдэг 50 орчим хvн бий. Бид дэлхийд хосгvй Монголын уламжлалт анагаах ухааныг Европт сурталчилж, тэр хэрээрээ хоолоо олж идэж байна. Энэ бол бидний бахархал. Эмч нар маань єєрийн гэсэн орон сууц, унаа машинтай гээд дутагдах зvйлгvй сайхан амьдарч байгаа. Бид хэдэн зуун мянган польшид, барууны бусад орнуудад ч vйлчилгээ vзvvлдэг. Герман, Венгер, Австри, Италид ч ажиллаж байна.
-Хэдийд эх орондоо ирэв? Єєрчлєлт ажиглагдах юм уу?
-Би сvvлийн гурван жилийн хугацаанд жилд 1-2 удаа ирж байсан. Монгол орноо сурталчлах, хєгжvvлэх гэж нэлээн олон бизнесийн тvншээ авчирсан. Баянхонгорын Засаг даргын аймагтаа жижиг ноолуурын vйлдвэр байгуулах хvсэлтийн дагуу хоёр жилийн ємнє Италийн ноолуурын тоног тєхєєрємж vйлдвэрлэдэг компанийн захирлуудыг авчирсан. Хєдєєд дэд бvтэц хvнд, зам харгуй хоцрогдмол тул єндєр хєгжилтэй орныхонд тэнд vйлдвэр байгуулна гэхээр сэтгэлд нь даанч багтаагvй. Саяхан Засаг даргатай нь ярьсан. Замын асуудал шийдэгдээгvй л байна лээ. Хотын нvvр царай, єнгє vзэмжийн хувьд єєрчлєгдєж буй ч бодлого, тєлєвлєлтгvй, замбараагvй барилга шаваад байгаа нь нэг л биш ээ. Ямар vр дагавар авч ирэх бол гэсэн айдас тєрж байна. Гадныхан ч хараад гайхдаг. Улс тєрийн амьдрал бохир байгаа нь ажиглагдсан. Авлига, хээл хахууль ихтэй, ажил амжуулахад маш хvндрэлтэй.
-Юун дээр ажиглагдав?
-Яам тамгын газар, тєрийн бvх шатанд хvнд суртал нvvрлэсэн, хvмvvсийн харьцаа бvдvvлэг байна. Тєрийн байгууллага гэдэг харьцааны хамгийн єндєр соёлтой, vйлчилгээ хурдан шуурхай, шат бvрдээ vvрэг хариуцлагаа ойлгосон, ажлаа хийж чаддаг боловсон хvчнээр батжиж бэхжсэн байх ёстой. Гэтэл хэн нэг даргын хvvхэд, ямар ч ажлын туршлагагvй хvнээр тєрийн аппарат дvvрчихсэн байна. Ирээд маш олон газраар орж, олон хvнтэй уулзлаа. Зарим нэг даргатай одоо болтол уулзаж чадахгvй байна. Олддоггvй, утсаа авдаггvй юм билээ. Ийм нєхцєлд яаж улс орон хєгжих билээ. Манайхны хамгийн аймаар хэвшил цаг барьдаггvй явдал. Замын бєглєрєл, тvгжээ цаг их vрж байна. Ийм хєдєлгєєний сааталд яаж хvнтэй болзож, ажил амжуулах вэ. Энэ бvхэнд зохицуулалт хийхгvй бол улам хvндрэхээр байна.
-Польштой монголчуудыг холбодог ямар байгууллага байна?
-Польш дахь монголчуудын холбоо 2000 онд байгуулагдсан. Элчин сайдын яамны хажууд ажилладаг сайн дурын байгууллага л даа. 2006 он хvртэл єєрийн гэсэн “Монголчууд” сонинтой байлаа. Сvvлийн жилvvдэд унтаа байдалд шилжсэн.
-Польшуудын гадныхан, ялангуяа манайханд хандах хандлага єєр болсон гэж сонссон?
-2000 оноос хойш тєрийн бодлого, хууль тогтоомж, Европын холбоонд элсэх бэлтгэлээ хангах гээд гадныханд хандах хандлага нь єєр болсон. Гадныхны оролцоотой гэмт хэрэг ч ихэссэн. Бидэнд Польш орон vр єгєєжєє єгсєн. Маш олон хvнийг орон байр, амьдралын баталгаатай болгосон. Тэнд бид хєлжиж, хєрєнгєжсєн. Тиймээс эмч бид хоёр дахь эх орноо гэж хайрлан хvндэлдэг. Vнэндээ Польш орон зах зээлийн тэр хvнд vед хамгийн тvрvvнд монголчуудад vvд хаалгаа нээсэн. Монголчуудад дургvй болчихлоо гэвэл ч худлаа. Тєлєг, бага ястнуудын хомрогонд л орох нь бий. Хоорондоо муудалцаж, нэгнээ нударсан тохиолдол ганц нэг бий. Шоронд орсон нь нутагтаа ирчихсэн байх ёстой.
-Хууль нь чанга уу?
-Ер нь чанга даа. Чех, Герман, Бельги гээд Европын холбооны улсуудад vндсэндээ нэг л хууль vйлчлэхээр болчихлоо. Ялангуяа хээл хахуулийн асуудал дээр ард тvмэн их нээлттэй. Хэрвээ сайд, дарга нар хахууль авсан байвал дор нь олон нийтэд зарлана. Мэдээллийн систем асар єндєр хєгжсєн. Манайд хээл хахууль их хєгжжээ. Энэ нь хууль гэдэг зvйл vйлчлэхгvй байгаагийн хэлбэр шvv дээ.
-Тэнд ажиллаж байгаа эмч нар улс хоорондын гэрээгээр явсан уу?
-Хоёр орны ардчилсан нам хоорондын гэрээний дагуу уламжлалт анагаах ухааны чиглэлээр эмч нарыг ажиллуулахаар болсон. Тэр шугамаар 90 онд анхны цєєн эмч гарсан. Тэд маань эмч мэргэжилтэй ямар л найз нєхєд байна бvгдийг нь цувуулаад татсан юм. Энэ хорь гаруй жилийн хугацаанд бид Монголын уламжлалт анагаах ухааныг сурталчлаад, хэдэн зуун мянган польшид тєдийгvй барууны бусад оронд ч vзvvлдэг.
-Сая гадаадад ажиллагсдын нийгмийн асуудлыг анхааръя гэсэн асуудал хєндєгдсєн. Энэ талаар та ямар бодолтой байна?
-Би зургаан жилийн ємнє Т.Гандиг сайд байхад энэ асуудлыг тавьж байсан юм. Монголоос очсон бvх сайд даргад тавьсан. Харамсалтай нь vр дvн багатай байна. Бидний эх орноосоо гарсан хугацаа хєдєлмєрийн дэвтэрт онгорхой орхигддог. Нєхєхийн тулд бид нєхєн тєлбєр хийе гэсэн. Тэр бол асар том хєрєнгє оруулалт. Польшид байгаа эмч нарын хувьд сард 30 доллар нийгмийн даатгалд єгєхєд ер хотойхгvй. Хэдэн тєгрєг яаж тєлєх вэ гэдэг асуудлыг тєр зохицуулаад єгєєч ээ. Тэгвэл хожим хойно нутагтаа ирсэн ч, vр ач нарт ч хэрэгтэй.
-Гадныхан энэ асуудлаа хэрхэн зохицуулсан байдаг бол?
-Европт даатгалын систем асар єндєр уялдаатай хєгжсєн. Польшууд Америкт ажилласан хэмжээгээрээ тэтгэврээ авна. Европын бусад оронд мєн адилхан. Тєр иргэдийнхээ асуудалд анхаарах хэрэгтэй байна.
-Та цалингийнхаа хэдэн хувийг даатгалд тєлдєг вэ?
-48 хувийг даатгалд єгдєг. Тийм єндєр татвар хураамж авдаг улс байхгvй. Польшууд vvнийг болиулах гэж хоёр, гурван сонгууль дамжин ярьсан ч, амжилт олоогvй. Хамгийн доод талын цалин 500 доллар гээд бодоход бид cap бvр Польшийн эдийн засагт 200 ам.доллар нэмэрлээд байна гэсэн vг. Бидэнд тэрийгээ эргээж авах боломж алга. Тэнд бид ясаа тавихгvй.
-Та бvхэн тэгэхээр мєнгєє дэмий л цацаж байгаа байх нь ээ?
-Польшид 25, 30 жил амьдраад ирлээ гэхэд тэр мєнгє тэнд л vлдэнэ. “Манай тийм хvн тєчнєєн жил тэдэн тєгрєг тєлсєн байна. Хагасыг нь нааш нь єгєєрэй” гэх маягаар тєр иргэнийхээ тєлєє анхаарал тавихгvй бол хайран мєнгє тэнд урсаж байна. Бид энэ талаар очсон дарга бvрийн чихэнд бишгvй хонх уясан. “Аа, энэ их чухал асуудал” гэхээс хэтрэхгvй. Их хурлын гишvvн асан Мєнхєє очоод “Эмзэг, маш зєв, цаг vеийн асуудал. Би яг энэ чиглэлээр ажиллах гэж байгаа” гээд явсан. Тэгээд юу ч хийгээгvй.
-Манайхан элчин сайдын яамтайгаа ойр байдаг биз дээ?
-Бид сайн дурынхан. Тєрийн томилгоо, хоёр улсын хоорондын гэрээ хэлцлээр очиж ажиллаагvй учраас элчин сайдын яам онцгой анхаарал тавьдаггvй. Монгол Улсын иргэн гэдэг утгаараа ямарваа нэг эрх зєрчигдсєн тохиолдолд элчин сайдын яамандаа хандах ёстой. Сvvлийн vед Польш, Монголын хувийн компаниуд гэрээгээ зєрчиж, монголчуудын эрх зєрчигдєх асуудал мэр сэр сонсогддог болсон. Гэвч тэд энэ асуудлаа элчин сайдын яаманд тавьдаггvй юм шиг байна лээ.
-Яагаад?
-Асуудал тавилаа ч манай элчин тэр тусмаа хувийн компаниудын хоорондын гэрээгээр ирсэн тохиолдолд “Наадах чинь тєрийн хэмжээний асуудал биш ээ” гэсэн маягаар ханддаг юм билээ. Vнэндээ монголчууд маань бор зvрхээрээ єєрсдийгєє авч явна. Ний нуугvй хэлэхэд бидний єєрсдийнхєє хvчээр босгосон амьдрал, тvvгээрээ ч бахархдаг.
-Гадаадад амьдрахын сайхан нь юу байна?
-Vгvй яахав, ажилтай, Mapгaaш гэдэгт санаа зовж нервээ барахгvй. Ажил маань долоо, 14 хоног, сараар тєлєвлєгдчихсєн. Амьдралын чиг зорилготой. Гэтэл нутагтаа ирсэн єдрєєс бэрхшээл гарч ирсэн. Монголд танил талгvй бол ажил явахгvй нь амьдрал дээр батлагдчихаж. Ажлаа бvтээхийн тулд хоёр, гурван cap ч хvлээж магадгvй.
-Та хэдийд эх орондоо бvрмєсєн эргэж ирэхээр тєлєвлєж байна вэ?
-Польшоос Монголоо зорьсон хvн цєєхєн байдаг юм. Миний хувьд Монголд ирнэ гэж хэлэхэд хэцvv байна. Ирээд эндээ сайхан амьдрах тухай асуудал одоогоор хvнд.
-Польш орныг зорих гэж байгаа хvмvvст юу зєвлєх вэ?
-Одоо шинэ европын холбооны улсуудад монголчууд гарах тухай асуудал маш хvнд, бvх юм нэгдсэн хууль, бодлоготой болсон. Яах гэж гарах билээ гэдгээ маш сайн бодох ёстой. Сурах гэж очих бол нэг хэрэг. Гэхдээ хаана, ямар сургуульд очихоо маш зєв тодорхойлох хэрэгтэй. Тэгэхгvй зvгээр нэг хvн очоод сургуулъ соёлд ороод сурна гэдэг асуудал байхгvй болсон. Европт л амьдрал байдаг гэсэн ойлголттой хvмvvст “Арав хэмжиж нэг огтол” гэж хэлье.
-Цагаачилсан монгол олон уу?
-Олон бий. Цагаачлал бас тэгж хvссэн зоргоор олдоод байхгvй. Манайхан дандаа цаад улсууд руу нь цагаачилж байна. Болоод яваа нь ч байна, болоогvй нь ч бий.
-Польш хvмvvст ямар муу чанар байдаг вэ?
-Гадныханд жаахан дургvй. Тэр дундаа ази хvмvvст бас нэг их сайн биш. Архи гайгvй уудгаараа манайхантай тєстэй. Гэхдээ польш уламжлалт соёлоороо их євєрмєц. Хувийн сахилга бат сайтай, их аж ахуйч, тусархуу, найзархуу ард тvмэн. Гудамжинд явсан ч хєгшчvvл малгайгаа аваад дохиж байх жишээтэй. Эмэгтэй хvнтэй уулзвал гарыг нь заавал vнсэнэ гээд яривал vндэсний соёлоо хадгалсан их зvйл бий л дээ.
Хамаг бүгдээр чамайг
Харааж нулимж байвч, тэнгэр шиг бай!
Хамгийн сайн хүмүүс гэж
Хашгирч ерөөж байвч, тэнгэр шиг бай!
Тэвчээр барагдаж, нөхөд чинь орхивч
Тэнгэр шиг бай, мөнхөд амгалан...
Тэргэнд суулгаж, алтан титэм өмсгөвч
Тэнгэр шиг бай, юу ч болоогүй юм шиг...
Хамгийн хайртай хүн чинь хаяж одсон ч
Хан тэнгэр нурчхаагүй цагт, бүү зов!
Гүтгэж, доромжилж бахаа ганц хангавч
Гүн тэнгэр хэмхрээгүй цагт, бүү ай!
Өвчин зовлонд нэрвэгдэж, тартагтаа тулавч
Өнө мөнхийн тэнгэр шиг бай, чи ялна
Өрөөл бусдад тоогдохоо байж, мартагдавч
Өндөр тэнгэр дээр чинь цэлийж буйг бүү март!
Яг л амьдрал чинь дуусаж, явах замгүй болсон ч
Яадгаан алдалгүй хүлээ, тэнгэр шиг бай!
Яруухан санаа мехөсдөж, хулгай зэлгийд өртсөн ч
Ядмагхан амьтдыг бүү тоо, тэнгэр шиг бай
Үнэтэй цайтай бүхнээ бусдад өгч сур, бүү харамс
Үүрд оршихгүйн учир тус болох үйл бүтээ!...
Гаднаан ямагт бусдаас доорд бай, даруу бай
Гайхуулах хэрэггүй, дотроон тэнгэр мэт агуу бай!
Үг яриа хэрэггүй газарт харцаараа өгүүлж сур,
Үнэн худлыг ялгах аргагүй цагт бурхандаа залбир!
Өнөөдөр чамайг маргааш бусдыг хуурах хүмүүст
Өөр шигээ бүү итгэ, мөрийг хөөж чигийг барь!...
- Холбоотой бичлэг :
- http://www.mglclub.com/2167168/208/trackback
