Эмнэлгээс найдваргvй эцсийн шатандаа орсон гэсэн оноштойгоор нутаг буцаж, cap гаруй хугацаанд сvvлчийн мєчєє єнгєрvvлэхдээ яс, арьс болтлоо турж эцэн нvднээс гарч мєнх бусыг vзvvлэв. Хорт хавдар гээч онош vхэл ойртсоныг бус сэтгэл санааг нь тvрvvлээд авчихдаг юм уу даа гэсэн бодол тєрж байсныг нуух юун. Саяхан л зvгээр инээж явсан хvн маргааш нь аюулт євчнєєр шаналан, сэтгэл санаагаараа тvрvvлээд явчихдаг нь уйтай.


"ЭМЧЛЭГДЭХГVЙ ЄВЧИН ГЭЖ VГVЙ"
Vнэндээ хавдраар євчилсєн л бол эдгэх найдваргvй гэсэн бодлыг та тээх хэрэггvй. Энэ эрлэгт євчнєєс урьдчилан сэргийлэх, євдсєн тохиолдолд эмчлvvлэн эдгэх боломжтой аж. Гагцхvv эцсийн шатандаа л биш бол та алтан аяганаас ус ууна л гэсэн vг. Энэ євчний эмчилгээний vр дvн нь ямар шатандаа байгаагаас хамааран эдгэрэх эсэх нь тогтоогдог байна. Дэлхий нийтэд хурдацтай нэмэгдэж буй энэ євчлєл агаарын бохирдол, экологийн тэнцвэргvй байдал, тєрєл бvрийн эм, бэлдмэл, химийн гаралтай хvнсний бvтээгдэхvvнээс болж буйг мэргэжилтнvvд хэлж байна. Хvний биед 400 гаруй тєрлийн хавдар vvсдэг аж. Бусад эрхтэнд тархах, тvржургах, vсэрхийлдэг гэдгээрээ бусад євчнєєс хорт хавдар аюултай юм. Гэхдээ хавдар бvхэн хортой байдаггvй. Хоргvй хавдар нь хэвийн ялгаралтай эсээс тогтох бєгєєд ургалт удаантай vсэрхийлдэггvйгээрээ ялгаатай аж. Хvний биеийн эд, эс єєрчлєгдєж, хуучин нь мєхєж, дахин шинэчлэгдэж тєлжиж байдгаараа онцлогтой. Гэхдээ 25 наснаас эхлэн дээрх ажиллагаа удааширч эд, эсийн тvвшинд хєгшрєлт явагдаж эхэлдэг байна. Энэ нь хавдраар євдєж эхлэх нєхцєл бvрдэж байна гэсэн vг аж. Тиймээс энэ наснаас эхлэн анхаарах хэрэгтэй юм байна.

ШVДНИЙ ЄВЧИН ХОРТ ХАВДРЫН VНДЭС СУУРЬ
Манай улсын хvн ам 100 гаруй тєрлийн хавдраар євчилсєн тохиолдол бvртгэгджээ. Vvнээс элэг, ходоод, улаан хоолой, уушиг, умайн хvзvv, хєхний хавдар 80 гаруй хувийг эзэлж байна. Уушигны хавдрын 80 хувь нь тамхи татахтай холбоотой аж. Тамхинд 3000 гаруй химийн хорт бодис агуулагддагаас 1500 орчим нь хавдар vvсгэх бодис ажээ. Хамгийн аюултай нь тамхины утааны 80 хувь нь тамхитай орчинд байгаа хvнийг 20 хувь нь тамхи татдаг хvнийг хордуулдаг аж. Японы эрдэмтэд шvдний євчин улаан хоолойн хорт хавдар vvсгэх эрсдэлийг 36 хувь, толгой болон хvзvvний хорт хавдрын эрсдэлийг 54 хувь, уушигны хорт хавдраар євчлєх эрсдэлийг 68 хувиар ихэсгэдэг болохыг тогтоожээ.Учир нь эдгээр эмгэг vvсэх магадлал нь авахуулсан шvдний тоотой шууд хамааралтайгаар єсч байж.

ЖИРЭМСЛЭЛТЭЭС ХАМГААЛАХ ЭМНЭЭС БОЛГООМЖИЛ
Сvvлийн vед манай бvсгvйчvvд хєхний хорт хавдраар євчлєх болсныг эмч нар хэлж байна. Хєхний хорт хавдрын vндсэн шалтгаан ңь олон удаа vр хєндvvлэх, жирэмслэлтээс хамгаалах эм, тариа, гормоны бэлдмэлvvдийг ихээр хэрэглэж байгаагаас vvдэх болжээ. Хєхний хэсэгт улайх, хагарах, хєндvvрлэн хавдах, хонхойх, цусархаг буюу идээрхэг зvйл гарч байгаа бол та даруй эмчид хандах хэрэгтэй. Ер нь хавдар бvр єєр єєрийн илрэх шинж, эмчлэх арга, vvсэх шалтгаантай байдаг бєгєєд хамгийн аюултай нь удаан хугацаанд мэдэгддэггvйгээрээ хор хєнєєлтэй.

БVДVVН ГЭДЭСНИЙ ХАВДАР НЭМЭГДЖЭЭ
Манайд сvvлийн vед бvдvvн гэдэсний оношлогоо сайжирсантай холбоотойгоор энэ євчний илрvvлэлт єсчээ. Шинжилгээгээр бvдvvн гэдэсний ургацаг, булчирхайн хортой, хоргvй хавдрын шинж тэмдгvvд илрэх болж. Гол нь бvдvvн гэдсэнд ургацаг ургаж булчирхайн хоргvй хавдар vvссэн байхад єєрт нь ямар ч шинж тэмдэг илэрдэггvй байна. Энэ нь яван явсаар хорт хавдарт шилжиж єтгєн нь цустай гарах, хэвлийгээр євдєх шинж тэмдэг илэрдэг аж. Эл євчнєєс урьдчилан сэргийлэхийн тулд дурангийн шинжилгээг хийлгэх хэрэгтэй юм байна.

ХАВДРААР ЄВЧЛЄХЄЄС ХАМГААЛАХ ХVНС
А витамин агуулсан хvнс буюу лууван, бууцай, улаан перц хvнсэндээ байнга хэрэглэгдэг хvмvvс хавдраар євчлєхєєс єєрийгєє 25 хувиар хамгаалдаг байна. Тvvнчлэн Е витамин буюу ургамлын тос, улаан буудайн тєрлийн хvнс, самар хорт хавдраас сэргийлдэг байна. Мєн ногоон навчтай жимс , ногоонууд хавдар эсэргvvцэх, хор тайлдагаараа онцлогтой ажээ. Ходоодны хавдраар євчлєхгvйн тулд даршилсан, нєєшилсєн, утсан зvйл болон халуун ногоотой хvнсийг их хэмжээгээр хэрэглэхгvй байх нь чухад юм байна. Ер нь амьтны гаралтай єєх, тосонд хавдар vvсгэгч бодис их агуулагддаг аж. Мєн хоол, цайг хэт халуунаар нь хэрэглэх, архи уух, тамхи татах улаан хоолойн хавдар vvсгэх гол шалтгаан нь болдог байна.

Хорт хавдар хэмээн онош тавиулсан хэн болов ч эдгэхийн тєлєє эцсийг нь хvртэл тэмцэж элээч бариач, Хєх хот, Сингапур гээд хаана л сайн гэсэн болгонд явдаг. Эцэстээ ямар ч тусыг ололгvй хорвоог орхиж буй нь харамсалтай. Тиймээс та биеэ энхрийлж, эрт оношлуулж, байнга урьдчилан сэргийлбэл эрлэгийн энэ эзнээс ангид байж чадах юм. "Хvн хэлэхээс наашгvй, цаас чичихээс цаашгvй" гэдэг шиг манай эмч нар хvндээр євдсєн хvнийг сэтгэлээр эмчилнэ гэж ер байхгvй юм. Хэдий хvнд євчинд нэрвэгдсэн ч "Та эдгэнэ ээ" гэсэн хоёрхон vгийг эмч Та хэлбэл таны эмчилж буй євчтєн vгvй ядахнаа нvд нь сэргэнэ дээ. Миний нэг танилын хvv тархины хавдар туссаныг онош тавьсан эмч нь шууд л "Хєєрхий дєє залуу хvvхэд одоо яана даа" гэж халагласан гэдэг. Ийм vг сонссон хvн "чи vхжээ" гэсэнтэй ялгаа юу байхав дээ. Євчнєєр шаналж буй хэдэн хvнд эмч нар ийм vг хэлсэн бол оо гэхээр яс хавтайна. Гадны эмч нар бол эсрэгээрээ маргааш vхэхээр байсан ч "Та эдгэнэ ээ" гээд сэтгэлийг нь эхлээд эмчилдэг. Гэтэл манайхан тvрvvлээд сэтгэл санааг нь мохоох юм. Яагаад эмч та хvнд сайхан vг хэлж чадахгvй гэж...