Бичлэгийн тоо 2,391
Тєрийн албаны 7000 орчим орон тоог хасч 30-аад тэрбум тєгрєгийн хэмнэлт гаргахаар Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхэн дvгнэлтээ гаргаад буй. Ажлын хэсгийнхэн тодорхой
хугацаанд судалгаа хийж дєрвєн ч удаа хуралдаж нягталж шалгасан учир буруу ташаа мэдээлэл байхгvй гэдгээ Д.Дэмбэрэл даргад уламжилсан.
Мєн Засгийн газраас єргєн барьсан тєсєл болон дунд хугацаанд тєсєвт гарах ачааллыг харгалзан vзсний vндсэн дээр далд нєєцийг илрvvлэх, vр ашиггvй зардлыг багасгах, тєрийн албаны шинэчлэлийн хvрээнд ажлын шат дамжлагыг цєєрvvлэх, давхардлыг арилгахад гол анхаарлаа хандуулсан гэдгээ хэлсэн билээ. Энэ талаар бусад гишvvн ямар бодолтой байгаа талаар санал бодлыг нь сонссон юм.
Д.ТЭРБИШДАГВА: ХЭДХЭН ХVНИЙ АЖЛЫН БАЙРЫГ ХАДГАЛАХЫН ТУЛД УЛС ТЄРЖИХ ШААРДДАГАГVЙ
-Та хоёр жил гаруй тєрийн апбаны бvтэц бvрэлдэхvvнийг єєрчлєх, цомхотгох тухай ярьсаар ирсэн. Тэгвэл таны санааг Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхэн ажил хэрэг болгох бололтой. Энэ тал дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-2008 оноос хойш энэ асуудаын талаар олон удаа хэлж, ярьж байсан. Vнэхээр тєрийн албан хаагчийг давхардуулсан, олон тооны газар, агентлаг, тєрийн vйлчилгээний, тєрийн ємчит компаниудыг байгуулсан зэргаэс харвал орон тоог их хэмжээгээр нэмэгдvvлсэн нь ойлгомжтой. Тєрийн албаны бvтэц зохион байгуулалт бvрэлдэхvvний талаар саналаа боловсруулж оруулж ир гэсэн УИХ-ын тогтоол хvртэл гарсан. Гэвч єнєєг хvртэл тогтоол хэрэгжээгvй. Туйлын харамсмаар. Тєрийн бvтцэд, авлига, хvнд суртал, дарамт хэрээс хэтэрсэн. Хэтэрхий их давхардсан орон тоо, олон орлогч дарга нар байна. Єєрєєр хэлбэл, энэ олон шат дамжлага, дараалсан бvтэц зохион байгуулалт нь ард тvмнийг хvнд суртлаар цєхрvvлэх болсон нь бодит vнэн. Иймд vvнийг єєрчлєх хэрэгтэй. Ингэхийн тулд бvтэц бvрэлдэхvvнийг єєрчлєх, орон тоог цомхотгох асуудлаар дорвитой асуудал хийгээсэй гэж бодож байлаа. Харамсалтай нь 2008 оноос хойш Засгийн газар дорвитой алхам хийгээгvй. Харин Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг зоригтой алхам дэвшvvлж тавьж байгаа нь зєв.
-7000 хvнийг цомхотгох асуудал яригдаж байгаа. Энэ хэр бодигой тоо вэ?
-Чухам хэдэн хvн гэдгийг Засгийн газар оруулж ирэх байх. Ер нь хаана орон тооны илvvдэл байна гэдгийг Засгийн газар єєрєє судалж vзээд давхардлыг багасгах арга хэмжээ авах хэрэгтэй. УИХ-ын тогтоолоор маш тодорхой чиглэл єгсєн.
-Нєгєєтэйгvvр илvv орон тоог цомхотгочихлоо. Тэгэхээр нэг хэсэг ажилгvй хvмvvс бий болно. Ингэхээр ажилгvйчvvдийн эгнээ тэлэх бус уу. Vvнийг хэрхэн зохииуулах нь зvйтэй вэ?
-Илvvдэл орон тоог цєєллєє гээд ажилгvйчvvдийн эгнээг тэлж, байгаа юм шиг харагдахыг vгvйсгэхгvй. Тэд нар чинь боловсролтой, мэдлэгтэй, чадвартай хvн л юм бол хаана ч ажил олдоно биз дээ. Монголын бvтээн байгуулалтад маш олон ажлын байр бий болж байна. Тэдний орон тоо хаа нэгтээ vгvйлэгдэж байж таараа. Яахаараа нэг хэсэг нь зvгээр цалин авч цомхотголоор айлган сvрдvvлж байх ёстой гэж. Єєрсдєє ажил олж хийх хэрэгтэй биз дээ. Тийм л мэдлэгтэй боловсролтой, чадалтай юм бол єєрєє єєрийгєє аваад явъя л даа. Маш олон ажил хэрэгч хvмvvс аж ахуйн нэгж байгууллагыг удирдаад, ажлын байрыг нэмэгдvvлээд єєрсдийгєє аваад явж болоод л байна. Тэгэхэд яахаараа тєрийн албан хаагч нэрийн дор татвар тєлєгчийн мєнгєєр илvvдэл орон тоо гаргаад хvмvvсийг угжиж байх ёстой юм. Єєрсдєє бvтээн байгуулж, татвар тєлж улс орноо хамтдаа хєгжvvлье. Шулуухан хэлэхэд хэдхэн хvний ажлын байрыг хадгалж vлдэхийн тулд хаацайлж, хамгаалж, улс тєржvvлж, олон зvйл ярихаас илvvтэй улс орныхоо ачааны хvндийг vvрч яваа татвар тєлегч хувийн хэвшил, аж ахуйн нэгж байгууллагуудаа илvvтэй дэмжмээр байна.
З.АЛТАЙ: ТЭЖЭЭВЭР АМЬТДЫГ БИД ХООЛЛОЖ, УНДЛААД ЯАХ ЮМ
-Тєрийн албан хаагчийг цомхотголоо гээд vнэхээр тєсвийн зарлага хумигдаж чадах уу?
-Тєсвийн энэ урсгал зардал арай хэтэрлээ. Єєрєєр хэлбэл, тєсвийн 40 гаруй хувийг нийгэмд баялаг бvтээдэггvй татвар тєлєгчдийн мєнгєєр конторт суугаад ажил vйлчилгээ эрхэлсэн нэр зvvдэг компьютер тоглосон хvмvvс эзэллээ. Тэгэхээр цомхотгох нь зvйтэй байгаа биз дээ. Цомхотгол хийх шаардлагатай. Ингэхгvйгээр бид яах юм.
-Ажилгvйчvvдийн эгнээ хvрээгээ тэлэх юм биш vv. Vvнийг хэрхэн зохицуулвал дээр вэ?
-Єєр яах юм. Тэжээвэр амьтдыг бид хооллож, ундлаад яах юм. Татвар тєлєгчдийн мєнгєєр сул цалин авдаг хvмvvсээс аль болох хурдан салах хэрэгтэй. Тэр хvмvvс чинь боловсролтой, хєдєлмєрийн чадвартай юм бол єєрєє єєрсєддєє тохирсон ажил олоод хий л дээ. Монголын ард тvмэн чадах ядахаараа юм хийх гээд зvтгэж байна. Ямар ялгаа байна. Монголчууд бvгдээрээ баялаг бvтээдэг болох хэрэгтэй. Vзэг, цаас нийлvvлдэг хvмvvс монголоор нэг болчихлоо. Зоригтой ийм алхам хийе л дээ.
Х.БАДЕЛХАН: ГАШУУН ТVVХЭЭ ДАВТМААРГVЙ БАЙНА
-Тєрийн албан хаагчдын орон тоо хэрээс хэтэрч, тєсвийн зарлага хяналтаас гарлаа гэх болж. Vнэхээр тєрийн албан хаагчдад буруу байна уу?
-Статистикийн судалгаагаар Монгол Улсын нэгдсэн тєсвийн зарлага дотор анхаарал татсан, заавал эрvvлжvvлэх ёстой хоёр зvйл бий. Манай улсын 2006 оны тєвсийг 2009 оныхтой харьцуулахад цалин хєлс гурав дахин єссєн нь харагдана. Жишээ нь 2006 онд 196 тэрбум тєгрєгийн цалингийн фондтой байсан бол 2009 онд 578 тэрбум болжээ. Хэтэрсэн гэж хэлэхэд ч хэтэрсэн vзvvлэлт байгаа биз. Мєн энэ хугацаанд халамжийн зардал гурав дахин єссєн vзvvлэлттэй байгаа юм. Єєрєєр хэлбэл, 74 тэрбум тєгрєгєєс 229 тэрбум болсон. Гэтэл бусад зардал огг нэмэгдээгvй байх жишээтэй.Тухайлбал, сvvлийн дєрвенжилийн хугацаанд бараа vйлчилгээний бусад зардал болох цахилгаан, тvлш, халаалт, тээвэр, шатахуун гэх мэтийн зардал 100 тэрбум тєгрєгєєр буурчээ. Vvнд хэмнэлт гарсан байна. Тодруулбал, 496 тэрбум тєгрєг байснаас 390 тэрбум тєгрєг болгож бууруулж.
-Статистикийн дvнгээр яалт ч vгvй цалин хєлсийг бууруулах нэн тэргvvний шаардлага гарч байна гэж ойлгож болох нь ээ?
-Хавтгайруулж нэмсэн цалин хєлс, орон тоо, халамжийн санг залруулахгvй бол Монгол Улсын тєсєв эрvvлжихгvй. Vvнийг засах нь зvйтэй. Дэлхийд хямрал нvvрлэлээ. Европт Грек улс бараг дампуурчихлаа. Одоо Грек улсын араас Испани, Италь дампуурлын ирмэгдээр ирлээ. Европийн орнуудын эдийн засгийн хямрал манай улсад нvvрлэхгvй гэх баталгаа байхгvй. Германы Канслер улсаа эрvvлжvvлэхийн тулд тєрийн албан хаагчдын тоог 10 мянгаар цєєлнє гэж урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ аваад эхэллээ шvv дээ. Тийм учраас Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхний дvгнэлтийг дэмжиж байгаа.
-Тєрийн албан хаагчийн орон тоо ингаж хэт нэмэгдсэн нь юутай холбоотой юм бэ?
-Манайд улс тєрийн аль нэг нам сонгуульд ялалт байгуулдаг. Тvvнийг дагаад хавтгайруулсан, урьдчилж тохирсон халаа сэлгээ их хийж орон тоо нэмэгдvvлдэг. Сvvлийн гурван жилд манай улсын эдийн засгийн бvтцэд ямар нэгэн єєрчлєлт гараагvй байна лээ. Ер нь 20 жилд гараагvй хэвээрээ байгаа. Гэтэл сонгуульд ялалт байгуулсан нам яамдын орон тоог нэмж, тvvний хэрээр сайд, дарга нарын тоо олширдог. Замбаараагvй орон тоо нэмэгдvvлсээр манай улсын эдийн засаг эрvvл бус болоод байна. Ийм байх юм бол манай улс нэг л єдєр дампуурна. Манай улс тєд удахгvй цалингаа ч єгч чадахгvй байдалд хvрч мэднэ шvv дээ. Уг нь бидэнд гашуун тvvх бий дээ.
-Гашуун тvvх гэнэ ээ?
-Манай улс 1996-2000 онд дампуураад цалингаа ч тавьж чадахгvй байсан тvvх бий. Таван сар хvртэлх цалин, тэтгэвэрээ тавьж чадахгvй тийм хvнд хэцvv vе байсан. Vvнийг давтмааргvй байна. Vнэндээ удирдах тvвшинд маш их орон тоо нэмэгдсэн.
-Гэхдээ бас орон тоог цєєллєє гээд хэт олноор нь хvн халчихвал замбараагvй байдал vvсч мэдэх юм. Тухайлбал, ажилгvйчvvд нэмэгдэх бус уу?
-Vvнийг анхаарах зvйтэй. Гэхдээ нэг хvний хийх ажлыг 3-4 хийж байх шаардлагагvй. Ер нь тийм ч олон хvн цомхотголд єртєхгvй байх аа.
Л.Нинжсэмжид
хугацаанд судалгаа хийж дєрвєн ч удаа хуралдаж нягталж шалгасан учир буруу ташаа мэдээлэл байхгvй гэдгээ Д.Дэмбэрэл даргад уламжилсан.
Мєн Засгийн газраас єргєн барьсан тєсєл болон дунд хугацаанд тєсєвт гарах ачааллыг харгалзан vзсний vндсэн дээр далд нєєцийг илрvvлэх, vр ашиггvй зардлыг багасгах, тєрийн албаны шинэчлэлийн хvрээнд ажлын шат дамжлагыг цєєрvvлэх, давхардлыг арилгахад гол анхаарлаа хандуулсан гэдгээ хэлсэн билээ. Энэ талаар бусад гишvvн ямар бодолтой байгаа талаар санал бодлыг нь сонссон юм.
Д.ТЭРБИШДАГВА: ХЭДХЭН ХVНИЙ АЖЛЫН БАЙРЫГ ХАДГАЛАХЫН ТУЛД УЛС ТЄРЖИХ ШААРДДАГАГVЙ
-Та хоёр жил гаруй тєрийн апбаны бvтэц бvрэлдэхvvнийг єєрчлєх, цомхотгох тухай ярьсаар ирсэн. Тэгвэл таны санааг Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхэн ажил хэрэг болгох бололтой. Энэ тал дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-2008 оноос хойш энэ асуудаын талаар олон удаа хэлж, ярьж байсан. Vнэхээр тєрийн албан хаагчийг давхардуулсан, олон тооны газар, агентлаг, тєрийн vйлчилгээний, тєрийн ємчит компаниудыг байгуулсан зэргаэс харвал орон тоог их хэмжээгээр нэмэгдvvлсэн нь ойлгомжтой. Тєрийн албаны бvтэц зохион байгуулалт бvрэлдэхvvний талаар саналаа боловсруулж оруулж ир гэсэн УИХ-ын тогтоол хvртэл гарсан. Гэвч єнєєг хvртэл тогтоол хэрэгжээгvй. Туйлын харамсмаар. Тєрийн бvтцэд, авлига, хvнд суртал, дарамт хэрээс хэтэрсэн. Хэтэрхий их давхардсан орон тоо, олон орлогч дарга нар байна. Єєрєєр хэлбэл, энэ олон шат дамжлага, дараалсан бvтэц зохион байгуулалт нь ард тvмнийг хvнд суртлаар цєхрvvлэх болсон нь бодит vнэн. Иймд vvнийг єєрчлєх хэрэгтэй. Ингэхийн тулд бvтэц бvрэлдэхvvнийг єєрчлєх, орон тоог цомхотгох асуудлаар дорвитой асуудал хийгээсэй гэж бодож байлаа. Харамсалтай нь 2008 оноос хойш Засгийн газар дорвитой алхам хийгээгvй. Харин Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг зоригтой алхам дэвшvvлж тавьж байгаа нь зєв.
-7000 хvнийг цомхотгох асуудал яригдаж байгаа. Энэ хэр бодигой тоо вэ?
-Чухам хэдэн хvн гэдгийг Засгийн газар оруулж ирэх байх. Ер нь хаана орон тооны илvvдэл байна гэдгийг Засгийн газар єєрєє судалж vзээд давхардлыг багасгах арга хэмжээ авах хэрэгтэй. УИХ-ын тогтоолоор маш тодорхой чиглэл єгсєн.
-Нєгєєтэйгvvр илvv орон тоог цомхотгочихлоо. Тэгэхээр нэг хэсэг ажилгvй хvмvvс бий болно. Ингэхээр ажилгvйчvvдийн эгнээ тэлэх бус уу. Vvнийг хэрхэн зохииуулах нь зvйтэй вэ?
-Илvvдэл орон тоог цєєллєє гээд ажилгvйчvvдийн эгнээг тэлж, байгаа юм шиг харагдахыг vгvйсгэхгvй. Тэд нар чинь боловсролтой, мэдлэгтэй, чадвартай хvн л юм бол хаана ч ажил олдоно биз дээ. Монголын бvтээн байгуулалтад маш олон ажлын байр бий болж байна. Тэдний орон тоо хаа нэгтээ vгvйлэгдэж байж таараа. Яахаараа нэг хэсэг нь зvгээр цалин авч цомхотголоор айлган сvрдvvлж байх ёстой гэж. Єєрсдєє ажил олж хийх хэрэгтэй биз дээ. Тийм л мэдлэгтэй боловсролтой, чадалтай юм бол єєрєє єєрийгєє аваад явъя л даа. Маш олон ажил хэрэгч хvмvvс аж ахуйн нэгж байгууллагыг удирдаад, ажлын байрыг нэмэгдvvлээд єєрсдийгєє аваад явж болоод л байна. Тэгэхэд яахаараа тєрийн албан хаагч нэрийн дор татвар тєлєгчийн мєнгєєр илvvдэл орон тоо гаргаад хvмvvсийг угжиж байх ёстой юм. Єєрсдєє бvтээн байгуулж, татвар тєлж улс орноо хамтдаа хєгжvvлье. Шулуухан хэлэхэд хэдхэн хvний ажлын байрыг хадгалж vлдэхийн тулд хаацайлж, хамгаалж, улс тєржvvлж, олон зvйл ярихаас илvvтэй улс орныхоо ачааны хvндийг vvрч яваа татвар тєлегч хувийн хэвшил, аж ахуйн нэгж байгууллагуудаа илvvтэй дэмжмээр байна.
З.АЛТАЙ: ТЭЖЭЭВЭР АМЬТДЫГ БИД ХООЛЛОЖ, УНДЛААД ЯАХ ЮМ
-Тєсвийн энэ урсгал зардал арай хэтэрлээ. Єєрєєр хэлбэл, тєсвийн 40 гаруй хувийг нийгэмд баялаг бvтээдэггvй татвар тєлєгчдийн мєнгєєр конторт суугаад ажил vйлчилгээ эрхэлсэн нэр зvvдэг компьютер тоглосон хvмvvс эзэллээ. Тэгэхээр цомхотгох нь зvйтэй байгаа биз дээ. Цомхотгол хийх шаардлагатай. Ингэхгvйгээр бид яах юм.
-Ажилгvйчvvдийн эгнээ хvрээгээ тэлэх юм биш vv. Vvнийг хэрхэн зохицуулвал дээр вэ?
-Єєр яах юм. Тэжээвэр амьтдыг бид хооллож, ундлаад яах юм. Татвар тєлєгчдийн мєнгєєр сул цалин авдаг хvмvvсээс аль болох хурдан салах хэрэгтэй. Тэр хvмvvс чинь боловсролтой, хєдєлмєрийн чадвартай юм бол єєрєє єєрсєддєє тохирсон ажил олоод хий л дээ. Монголын ард тvмэн чадах ядахаараа юм хийх гээд зvтгэж байна. Ямар ялгаа байна. Монголчууд бvгдээрээ баялаг бvтээдэг болох хэрэгтэй. Vзэг, цаас нийлvvлдэг хvмvvс монголоор нэг болчихлоо. Зоригтой ийм алхам хийе л дээ.
Х.БАДЕЛХАН: ГАШУУН ТVVХЭЭ ДАВТМААРГVЙ БАЙНА
-Тєрийн албан хаагчдын орон тоо хэрээс хэтэрч, тєсвийн зарлага хяналтаас гарлаа гэх болж. Vнэхээр тєрийн албан хаагчдад буруу байна уу?
-Статистикийн судалгаагаар Монгол Улсын нэгдсэн тєсвийн зарлага дотор анхаарал татсан, заавал эрvvлжvvлэх ёстой хоёр зvйл бий. Манай улсын 2006 оны тєвсийг 2009 оныхтой харьцуулахад цалин хєлс гурав дахин єссєн нь харагдана. Жишээ нь 2006 онд 196 тэрбум тєгрєгийн цалингийн фондтой байсан бол 2009 онд 578 тэрбум болжээ. Хэтэрсэн гэж хэлэхэд ч хэтэрсэн vзvvлэлт байгаа биз. Мєн энэ хугацаанд халамжийн зардал гурав дахин єссєн vзvvлэлттэй байгаа юм. Єєрєєр хэлбэл, 74 тэрбум тєгрєгєєс 229 тэрбум болсон. Гэтэл бусад зардал огг нэмэгдээгvй байх жишээтэй.Тухайлбал, сvvлийн дєрвенжилийн хугацаанд бараа vйлчилгээний бусад зардал болох цахилгаан, тvлш, халаалт, тээвэр, шатахуун гэх мэтийн зардал 100 тэрбум тєгрєгєєр буурчээ. Vvнд хэмнэлт гарсан байна. Тодруулбал, 496 тэрбум тєгрєг байснаас 390 тэрбум тєгрєг болгож бууруулж.
-Статистикийн дvнгээр яалт ч vгvй цалин хєлсийг бууруулах нэн тэргvvний шаардлага гарч байна гэж ойлгож болох нь ээ?
-Хавтгайруулж нэмсэн цалин хєлс, орон тоо, халамжийн санг залруулахгvй бол Монгол Улсын тєсєв эрvvлжихгvй. Vvнийг засах нь зvйтэй. Дэлхийд хямрал нvvрлэлээ. Европт Грек улс бараг дампуурчихлаа. Одоо Грек улсын араас Испани, Италь дампуурлын ирмэгдээр ирлээ. Европийн орнуудын эдийн засгийн хямрал манай улсад нvvрлэхгvй гэх баталгаа байхгvй. Германы Канслер улсаа эрvvлжvvлэхийн тулд тєрийн албан хаагчдын тоог 10 мянгаар цєєлнє гэж урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ аваад эхэллээ шvv дээ. Тийм учраас Ч.Улаан сайдаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхний дvгнэлтийг дэмжиж байгаа.
-Тєрийн албан хаагчийн орон тоо ингаж хэт нэмэгдсэн нь юутай холбоотой юм бэ?
-Манайд улс тєрийн аль нэг нам сонгуульд ялалт байгуулдаг. Тvvнийг дагаад хавтгайруулсан, урьдчилж тохирсон халаа сэлгээ их хийж орон тоо нэмэгдvvлдэг. Сvvлийн гурван жилд манай улсын эдийн засгийн бvтцэд ямар нэгэн єєрчлєлт гараагvй байна лээ. Ер нь 20 жилд гараагvй хэвээрээ байгаа. Гэтэл сонгуульд ялалт байгуулсан нам яамдын орон тоог нэмж, тvvний хэрээр сайд, дарга нарын тоо олширдог. Замбаараагvй орон тоо нэмэгдvvлсээр манай улсын эдийн засаг эрvvл бус болоод байна. Ийм байх юм бол манай улс нэг л єдєр дампуурна. Манай улс тєд удахгvй цалингаа ч єгч чадахгvй байдалд хvрч мэднэ шvv дээ. Уг нь бидэнд гашуун тvvх бий дээ.
-Гашуун тvvх гэнэ ээ?
-Манай улс 1996-2000 онд дампуураад цалингаа ч тавьж чадахгvй байсан тvvх бий. Таван сар хvртэлх цалин, тэтгэвэрээ тавьж чадахгvй тийм хvнд хэцvv vе байсан. Vvнийг давтмааргvй байна. Vнэндээ удирдах тvвшинд маш их орон тоо нэмэгдсэн.
-Гэхдээ бас орон тоог цєєллєє гээд хэт олноор нь хvн халчихвал замбараагvй байдал vvсч мэдэх юм. Тухайлбал, ажилгvйчvvд нэмэгдэх бус уу?
-Vvнийг анхаарах зvйтэй. Гэхдээ нэг хvний хийх ажлыг 3-4 хийж байх шаардлагагvй. Ер нь тийм ч олон хvн цомхотголд єртєхгvй байх аа.
Л.Нинжсэмжид
Эх орон гэдэг төрж өссөн нутаг ус
Эх орон гэдэг төрүүлж өсгөсөн эцэг эх
Эх орон гэдэг мөр зэрэгцсэн анд нөхөд
Эх орон гэдэг мөнгөөр үнэлшгүй хувь заяа
- Холбоотой бичлэг :
- http://www.mglclub.com/3252388/851/trackback
