Хязгааргүй цэнхэртэх цэлмэг тэнгэр, өвс ногоо хэн ч харсан дуу алдам уудам ногоохон талдаа сувдран харагдах мал сүрэг, уртын дуундаа уяран жаргах малчин түмэн, уул толгодоо холбон урсах ус мөрөн голууд минь. Энэ бүхэн бидний баялаг биш гэж үү?  Эрт үеэс өвгөдөөс минь өвлөгдөн ирсэн газар нутаг, зан заншил, өв соёл минь одоо юунд үнэ цэнээ алдаж мартагдаж үгүй болох болов.

Та үүнийг юу гэж бодож байна. Өөрийнхөө бодлын гүнд тунгаан бодно биз ээ. Энэ бүхэн устаж үгүй болоход Аялал жуулчлал гэдэг зүйл маань үгүй болох нь хэнд ч ойлгомжтой. Сүүлийн жилүүдэд Аялал жуулчлал Монголд эрчимтэй хөгжиж байгаа гэх боловч нөгөө талаараа  устан үгүй болж байгаа юм. Энэ бүхэн бага яригдах боловч аль хэдийнээ ил мэдэгдэж буй зүйл юм. Яаж нэг газар нутагаа ашиглан жуулчдын халааснаас хэдэн төгрөг салгая гэж бодохоос байгаль уул усаа хамгаалах талаар бодож байгаа нь хэр зэрэг билээ. Зарим нь бодохоос хэтрэхгүй амнаас ам дамжих хийсвэр зүйл юм. Аливаа юм хоёр талтай нэг талдаа хөгжих гэж зовож байх шиг нөгөөх нь сүйрч байх шиг. Үүний гол зангилаа бол харийханд алт олборлохоор худалдсан газар нутаг минь юм. Алтан дээр ургасан Аялал жуулчлал гэж нэрлэсэн минь нь цаанаа учиртай. Алтыг нь аваад авдарыг нь хая гэснээр газар доорх баялгийг нь ховх сорчихоод Аялал жуулчлалын хөгжилд, байгальд минь сөрөг нөлөө үзүүлэх болов.

Алтаа ухсаар газар нутагаа устгаад байх уу? Аялал жуулчлал хөгжүүлэх Монгол хэмээх нэрийг дэлхийд таниулах уу? Алтны уурхайн зөвшөөрөлтөй зөвшөөрөлгүй олон арван газар бий болсноор Монголын баялаг гэгдэх газар шороо, онгон байгаль, уул ус минь ширгэн алга болж байна. Хэдий хэдхэн сая хүн амтай, өргөн уудам газар нутагтай гэх боловч нэг л мэдхэд энэ бүхэн үлгэр домог мэт дурсамж болон үлдэх вий хэмээн сэтгэл минь зовьноно. Энэ нь зарим талаараа бодит биелэлээ олсон нь илт харагдаж байна. Алт олборлох нэрээр энд тэндгүй газар ухаж байгальд сөрөг нөлөө үзүүлснээр ус нуур ширгэж хөрс шороонд хөсрий өвс ч ургахааргүй тийм л өрөвдөлтөй болжээ.мөн цаашилбал малчид маань малаа бэлчээх нутаг үгүй болсноор өөр газар нутагруу нүүдэллэх болхоор хөдөө нутаг маань эзгүүрэх болсон нь нөгөө л Аялал жуулчлал хөгжүүлэнэ гэж яриад байгаа зүйлд сөргөөр нөлөөлж байгаа нь гарцаагүй. Аль эсвэл алт ухаад байгаа газарт нь Аялал жуулчлал хөгжихгүй гэж үзэв үү? Аялал жуулчлал хөгжүүлэхгүй гэж үзэв үү? Монгол хэмээх төв Азын цээжинд орших агуй түүхт орон минь алт хэмээх баялагт газар нутагаа харийнханд алдаж атаг өвсгүй үлдэх вийдээ. Бид чинь угсан нүхээ битүүлээд, нуур усандаа сүү хийхийг ч цээрэлдэг уламжлалтай.

Гэтэл юунд ухах байтугай уул овоо босгоод хаясан нүх, ундлах ч усгүй хоцрох болов. Нэг л өглөө сэрхэд алтан дээр суусан гуйлагчин биш өвсгүй шороон дээр суусан гуйлгачин болсон байх вий. Аялал жуулчлалын талаар яриад ч хэрэггүй биз улс орон нутаг эзгүйрснээр үндэстэн ястны зан заншил алдагдаж ажилд сөргөөр нөлөөлөөд зогсохгүй улмаар улс орны эдийн засаг, ард түмний аж амьдралд үлэмж их гарц хохирол учруулж байна. Энэ бүхний араас харамсаад ч барахгүй. Монгол оронд Аялал жуулчлалыг тогтвортой хөгжүүлэх нь улс орны эдийн засаг, хөгжилд маш үнэтэй хувь нэмэр оруулах энэ салбар устан үгүй болчихвол бид нар юунд хүлээж найдаж суух билээ. Хэдэн жуулчин авчраад ресторанд хооллоод, кино үзүүлээд буцаах уу? Энэ бүхний төлөө Монголд ирэхгүй нь мэдээж бид өөрсдөө хэнээс ч байгаад олдохгүй бурханаас билэглэсэн ийм сайхан их орноо хайрлаж хамгаалж, хойч ирээдүйдээ өвлүүлж чадахгүй юм бол эх орныхоо эзэн нь байх хэрэггүй биз ээ. Бид хойч үедээ энд тэнд уул овоо шиг ухсан өлийх өвс ургамалгүй газар нутаг үлдээх эрхгүй .

Ийм л учраас эх орноо хайрлан хамгаалж, мал сүрэгээ дураар нь бэлчээж жуулдын харааг булаах сэтгэлийг тийм л цогцолыг хадгалан үлдээх ёстой. Ингэж л чадвал бидний яриад мөрөөдөөд байгаа Аялал жуулчлал маань жинхэнэ утгаараа хөгжин урт удаан он жилийг туулах болно.эх орон газар шороондоо хайртай тийм л хойч ирээдүйг хүмүүжүүлэн сургах хэрэгтэй. Алт ч баялаг, Аялал жуулчлал ч эх орны маань үзэсгэлэнт баялагт түшиглэж хөгжих учиртай. Энэ бүхнийг аль аль талдаа эерэгээр шийдэх арга үам байж л таараа. Уулын оройг оройн наран ургахад өвсөн дээр тогтсон шүүдрийн дуслууд нарны гэрэлд хичнээн сайхныг, усны зөөлөн давалгайнд эрхлэн наадах шувууд, уудам талдаа зэрэглээтэн харагдах ан амьтадыг та хараарай. Энэ бүхэн хичнээн сайхан, хичнээн үнэ цэнэтэйг мэдэрнэ. Энэ бүгд үгүй болоосой гэж та хүсэхгүй байгаа биздээ.

Энэ л бидний баялаг

Энэ л бидний боломж

Төмөрчөдөрийн Энхбаяр

Хүмүүнлэгийн Ухааны Дээд Сургууль