"ӨРГҮЙ БОЛ БАЯН ӨВЧИНГҮЙ БОЛ ЖАРГАЛ..."
Àíãèíà áóþó ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýëòýé õүíèé òîî өññөөð áàéíà. “Ìàíàéõàí àíãèí íü õүíäýðñýí õîéíî ýìíýëýãò õàíääàã. 1980-ààä îíä ìàíàé òàñàãò àíãèíààñ үүäýëòýé үå ìө÷íèé өâ÷òýé /õýðõ/ 80-100 õүí æèëä ýì÷ëүүëäýã áàéñàí áîë îäîî 300-400 áîëëîî” ãýæ Óëñûí êëèíèêèéí òөâ ýìíýëãèéí Çүðõ ñóäàñ, үå ñóäëàëûí êëèíèêèéí ýðõëýã÷, êëèíèêèéí ïðîôåññîð Ã.Òîãòîõ ÿðèëàà. Õîîëîéí àíãèíààñ õýðõýí ñýðãèéëýõ òàëààð òүүíèé çөâëөãөөã õүðãýå.
Ãýð áүëèéí íýã ãèøүүí ë ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýëòýé áîë áүãä õàëäâàð àâàõ ýðñäýëòýé. Òèéìýýñ ãýð áүëýýðýý ÷èõ õàìàð, õîîëîéí ýì÷ýýñ çөâëөãөө àâààðàé. Õîîëîéí àíãèíû õàëäâàð àìíààñ áîõü äàìæóóëàõ, õүүõäèéíõýý õîîëûã àìàíäàà çàæèëæ өãөõ, àÿãà, õàëáàãà çýðýã àõóéí çàìààð äàìæäàã. Ìөí øүä үðýâñýëòýé áîë àíãèí òóñàõ ãîë øàëòãààí áîëíî. Ãүéëñýí áóë÷èðõàé èäýýëæ, өâ÷ëөë õîðäëîãî èõòýé áàéõ үåä äóòóó ýì÷èëáýë áàêòåð íü öóñàíä îðæ öóñàí үæèëä õүðãýõ àþóëòàé.
-Õîîëîéí àíãèíûã ýì÷ëүүëáýë áүðýí ýäãýðýõ үү?
-Àíõ өâ÷èëñөí үåä íü ñàéí ýì÷èëãýý õèéëãýâýë áүðýí ýäãýðíý. Ýì÷èéí çөâëөñíèé äàãóó ïåíöèëëèíèé áүëãèéí ýìýýð 10 õîíîã òàñðàëòãүé ýì÷èëáýë òөãñ ýäãýðäýã. Ãýâ÷ òóõàéí õүíèé äàðõëààíû ñèñòåìèéí îíöëîã, өâ÷íèé õүíä, õөíãөíөөñ øàëòãààëíà. Õàðèí àðõàãøñàí áîë ÿìàð áàêòåðààð үүñãýãäñýíèéã ìýäýõèéí òóëä ãүéëñýí áóë÷èðõàéíààñ àð÷äàñ àâ÷ óðãóóëààä øèíæèëäýã. Èõýâ÷ëýí èäýýëүүëýã÷, çүðõ, үå ìө÷èéã ãýìòýýäýã õî¸ð òөðëèéí áàêòåð èëýðäýã ë äýý. Èäýýëүүëýã÷ áàêòåðèàð /ôåëîêîêê/ үүñãýãäñýí áîë óã áàêòåðèéí ýñðýã ãàìàãëîáóëèí òàðüæ, òîõèðñîí ýì÷èëãýýã õèéäýã. Àíãèí íü õүíäýð÷ үå ìө÷, çүðõýíä îðñîí áàéâàë õýðõ /ðåâìàòèçì/ өâ÷èí áîëæ õүíäýðëýý ãýñýí үã. Íýãýíò õүíäýðñýí áîë ãүéëñýí áóë÷èðõàéã ìýñ çàñëûí àðãààð àâàõààñ өөð àðãàãүé.
-Ãүéëñýí áóë÷èðõàé äàðõëààíû ýðõòýí ó÷èð àâ÷ áîëîõãүé ãýæ çàðèì ýì÷ õýëäýã þì áèëýý?
-Õүүõäèéã 12-13 íàñ õүðòýë ãүéëñýí áóë÷èðõàé àìíû õөíäèéã õàëäâàðààñ õàìãààëàõ äàðõëààíû үүðýã ãүéöýòãýäýã. Õүүõýä òîìðîõ òóñàì óã áóë÷èðõàé õàòèíãàðøèæ àëãà áîëäîã æàìòàé.
Õүүõýä áàéõàä íýã óäàà ë õîîëîé өâäөæ, àíãèí òóññàí áîë ýíý өâ÷íèé áàêòåð íóóö áàéäëààð үðæèæ íàñàíä òóðøèä õүíèé áèå îðãàíèçìä õîðîî èëãýýñýýð áàéäàã. Өâ÷ëөëèéí ýõíèé үåä èäýýëæ, õөíäүүðëýäýã áîë ñүүëäýý èäýýëýõãүé óëàéäàã áîëíî. Òýãýõýä íü õүìүүñ ýäãýðñýí ãýæ áóðóó îéëãîäîã. Èðãýä өâ÷íөө үå ìө÷, çүðõýíä îðæ õýðõ өâ÷èí /ðåâìàòèçì/ áîëîí õүíäýðñýí õîéíî ýì÷èä õàíääàã. Õýðõ өâ÷èí ýëýã, áөөð, ìýäðýë, íүä çýðýã àìüäðàëûí ÷óõàë ýðõòýíүүäèéã ãýìòýýíý. ßìàð íýã өâ÷èí òóñàõàä õîîëîéí àíãèí õàâñàð÷ õүíäðýë өãäөã.
-Àíãèíààð өâ÷èëñíөөñ õîéø õýäèé õóãàöààíû äàðàà çүðõ, үå ìө÷èä íөëөөëäөã âý. Ýíý үåä ÿìàð øèíæ òýìäýã èëðýõ áîë?
-Õàëäâàð àâñíààñ õîéø 14 õîíîãèéí äàðàà õөëðөõ, õàëóóðàõ, çүðõ äýëñýõ, үå ìө÷өөð өâäөõ, õàâäàõ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýð÷ áîëíî. Àíãèíû õàëäâàðûã ýõíèé øàòàíä өðõèéí ýì÷ òîäðóóëæ, õàìàð õîîëîéí ýì÷òýé õàìòðàí ýì÷ëýõ ó÷èðòàé. Òýä ãýð áүëèéí ãèøүүäèéí àìíû õөíäèéã ýðүүëæүүëýõ òàëààð çөâëөãөө өãөõ үүðýã õүëýýäýã. Ãýòýë үå, ìө÷èíäөө îðæ õүíäýðñýí õîéíî ìàíàé òàñàãò èðæ áàéíà. Ìàíàéõ үå, ìө÷íèé óëñûí õýìæýýíèé ãàíö òàñàã ó÷èð à÷ààëàë èõòýé.
-Àíãèíààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä ãýðèéí íөõöөëä þóã àíõààðàõ âý?
-Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñëèéã ãýð áүëèéí õàëäâàðò өâ÷èí ãýäýã. Õóâèéí àðèóí öýâðèéã ñàéí ñàõèõ íü àíãèíààñ ñýðãèéëýõ ýíãèéí àðãà. Õүí áүð ãýðòýý өөðèéí àÿãà, õàëáàãà õýðýãëýæ, íүүð ãàðûí àë÷óóðàà ñîëèõãүé áàéõ íü çөâ. Ãýðò òàíü èéì өâ÷òýé õүí áàéâàë öàã àëäàëãүé ýì÷ëүүëýýðýé. Ãүéëñýí áóë÷èðõàé íü õóðöààð өâäñөí áîë áóñäàäàà õàëäâàð òàðààõãүéí òóëä àìíû õààëò çүүõèéã çөâëөìөөð áàéíà.
Ä.Áàòçîðèã: Ãүéëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëæ áîëîõãүé
“Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýëãүé õүí Ìîíãîëä öөөí. Ýíý өâ÷íèé øèíæ òýìäýã íü íóóö áàéäëààð ÿâàãäàæ ãýíýò õүíäýðäýã ó÷èð ÷èìýýãүé òàõàë ãýæ íýðëýäýã” õýìýýí Ìîíãîëûí ðåâìàòèçìûí õîëáîîíû äýðãýäýõ óëàìæëàëò ýì÷èëãýýíèé “ÌÍÌ” ýìíýëãèéí åðөíõèé ýì÷ Ä.Áàòçîðèã өãүүëýâ. Òóñ ýìíýëýãò ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñëèéã çүү òàâèõ àðãààð ýì÷èëæ áàéíà.
“Õîîëîéä үðæñýí áàêòåðèéã óóñãàõ çîðèëãîîð àëò, ìөíãөíèé íàéðëàãàòàé õîð òàéëàõ ìåòàëèéã өâ÷íèé ãîëîìòîä ñóóëãàæ ýì÷èëäýã. Õîîëîéí àíãèí íü çүðõ, үå ìө÷èíäөө îðæ õүíäýðñýí үåä ÷ èéì àðãààð áүðýí ýì÷èëæ áîëíî. Ýì÷èëãýýíèé үð äүí 85-90 õóâüòàé áàéãàà” ãýæ òýðáýýð ÿðèàãàà үðãýëæëүүëýâ. Çүү òàâèõ ýì÷èëãýýã òóñ ýìíýëãèéíõýí 2003 îíä Ìîíãîëä íýâòðүүëñíýýñ õîéø 4000 îð÷èì õүíèéã àíàãààæýý. Ýäãýðñýí ýñýõèéã øèíæèëãýýíèé äүíã õàðæ ìýääýã ãýíý.
Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýë ðåâìàòèçì áîëæ õүíäýðñýí үåä óã áóë÷èðõàéã àâàõààñ àðãàãүé ãýæ åâðîïûí àíàãààõ óõààíä çààäàã. Өâ÷íèé ãîëîìò íü ãүéëñýí áóë÷èðõàéä áèø çàëãèóð õîîëîéä áàéäàã. Äàðõëààíû öàãààí ýñ ÿëãàðóóëäàã ãүéëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëáàë ðåâìàòèçì áүð õóðäàí ãàçàð àâíà. Õүíèé áèåä õýðýããүé ýðõòýí ãýæ áàéõãүé. Õîîëîéä ìåòàë çүү òàâèõàä ýõíèé õî¸ð өäөð õөíäүүðëýõýýñ өөð çîâèóð èëðýõãүé” ãýæ Ä.Áàòçîðèã ýì÷ íýìæ õýëñýí
Ãýð áүëèéí íýã ãèøүүí ë ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýëòýé áîë áүãä õàëäâàð àâàõ ýðñäýëòýé. Òèéìýýñ ãýð áүëýýðýý ÷èõ õàìàð, õîîëîéí ýì÷ýýñ çөâëөãөө àâààðàé. Õîîëîéí àíãèíû õàëäâàð àìíààñ áîõü äàìæóóëàõ, õүүõäèéíõýý õîîëûã àìàíäàà çàæèëæ өãөõ, àÿãà, õàëáàãà çýðýã àõóéí çàìààð äàìæäàã. Ìөí øүä үðýâñýëòýé áîë àíãèí òóñàõ ãîë øàëòãààí áîëíî. Ãүéëñýí áóë÷èðõàé èäýýëæ, өâ÷ëөë õîðäëîãî èõòýé áàéõ үåä äóòóó ýì÷èëáýë áàêòåð íü öóñàíä îðæ öóñàí үæèëä õүðãýõ àþóëòàé.
-Õîîëîéí àíãèíûã ýì÷ëүүëáýë áүðýí ýäãýðýõ үү?
-Àíõ өâ÷èëñөí үåä íü ñàéí ýì÷èëãýý õèéëãýâýë áүðýí ýäãýðíý. Ýì÷èéí çөâëөñíèé äàãóó ïåíöèëëèíèé áүëãèéí ýìýýð 10 õîíîã òàñðàëòãүé ýì÷èëáýë òөãñ ýäãýðäýã. Ãýâ÷ òóõàéí õүíèé äàðõëààíû ñèñòåìèéí îíöëîã, өâ÷íèé õүíä, õөíãөíөөñ øàëòãààëíà. Õàðèí àðõàãøñàí áîë ÿìàð áàêòåðààð үүñãýãäñýíèéã ìýäýõèéí òóëä ãүéëñýí áóë÷èðõàéíààñ àð÷äàñ àâ÷ óðãóóëààä øèíæèëäýã. Èõýâ÷ëýí èäýýëүүëýã÷, çүðõ, үå ìө÷èéã ãýìòýýäýã õî¸ð òөðëèéí áàêòåð èëýðäýã ë äýý. Èäýýëүүëýã÷ áàêòåðèàð /ôåëîêîêê/ үүñãýãäñýí áîë óã áàêòåðèéí ýñðýã ãàìàãëîáóëèí òàðüæ, òîõèðñîí ýì÷èëãýýã õèéäýã. Àíãèí íü õүíäýð÷ үå ìө÷, çүðõýíä îðñîí áàéâàë õýðõ /ðåâìàòèçì/ өâ÷èí áîëæ õүíäýðëýý ãýñýí үã. Íýãýíò õүíäýðñýí áîë ãүéëñýí áóë÷èðõàéã ìýñ çàñëûí àðãààð àâàõààñ өөð àðãàãүé.
-Ãүéëñýí áóë÷èðõàé äàðõëààíû ýðõòýí ó÷èð àâ÷ áîëîõãүé ãýæ çàðèì ýì÷ õýëäýã þì áèëýý?
-Õүүõäèéã 12-13 íàñ õүðòýë ãүéëñýí áóë÷èðõàé àìíû õөíäèéã õàëäâàðààñ õàìãààëàõ äàðõëààíû үүðýã ãүéöýòãýäýã. Õүүõýä òîìðîõ òóñàì óã áóë÷èðõàé õàòèíãàðøèæ àëãà áîëäîã æàìòàé.
Õүүõýä áàéõàä íýã óäàà ë õîîëîé өâäөæ, àíãèí òóññàí áîë ýíý өâ÷íèé áàêòåð íóóö áàéäëààð үðæèæ íàñàíä òóðøèä õүíèé áèå îðãàíèçìä õîðîî èëãýýñýýð áàéäàã. Өâ÷ëөëèéí ýõíèé үåä èäýýëæ, õөíäүүðëýäýã áîë ñүүëäýý èäýýëýõãүé óëàéäàã áîëíî. Òýãýõýä íü õүìүүñ ýäãýðñýí ãýæ áóðóó îéëãîäîã. Èðãýä өâ÷íөө үå ìө÷, çүðõýíä îðæ õýðõ өâ÷èí /ðåâìàòèçì/ áîëîí õүíäýðñýí õîéíî ýì÷èä õàíääàã. Õýðõ өâ÷èí ýëýã, áөөð, ìýäðýë, íүä çýðýã àìüäðàëûí ÷óõàë ýðõòýíүүäèéã ãýìòýýíý. ßìàð íýã өâ÷èí òóñàõàä õîîëîéí àíãèí õàâñàð÷ õүíäðýë өãäөã.
-Àíãèíààð өâ÷èëñíөөñ õîéø õýäèé õóãàöààíû äàðàà çүðõ, үå ìө÷èä íөëөөëäөã âý. Ýíý үåä ÿìàð øèíæ òýìäýã èëðýõ áîë?
-Õàëäâàð àâñíààñ õîéø 14 õîíîãèéí äàðàà õөëðөõ, õàëóóðàõ, çүðõ äýëñýõ, үå ìө÷өөð өâäөõ, õàâäàõ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýð÷ áîëíî. Àíãèíû õàëäâàðûã ýõíèé øàòàíä өðõèéí ýì÷ òîäðóóëæ, õàìàð õîîëîéí ýì÷òýé õàìòðàí ýì÷ëýõ ó÷èðòàé. Òýä ãýð áүëèéí ãèøүүäèéí àìíû õөíäèéã ýðүүëæүүëýõ òàëààð çөâëөãөө өãөõ үүðýã õүëýýäýã. Ãýòýë үå, ìө÷èíäөө îðæ õүíäýðñýí õîéíî ìàíàé òàñàãò èðæ áàéíà. Ìàíàéõ үå, ìө÷íèé óëñûí õýìæýýíèé ãàíö òàñàã ó÷èð à÷ààëàë èõòýé.
-Àíãèíààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä ãýðèéí íөõöөëä þóã àíõààðàõ âý?
-Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñëèéã ãýð áүëèéí õàëäâàðò өâ÷èí ãýäýã. Õóâèéí àðèóí öýâðèéã ñàéí ñàõèõ íü àíãèíààñ ñýðãèéëýõ ýíãèéí àðãà. Õүí áүð ãýðòýý өөðèéí àÿãà, õàëáàãà õýðýãëýæ, íүүð ãàðûí àë÷óóðàà ñîëèõãүé áàéõ íü çөâ. Ãýðò òàíü èéì өâ÷òýé õүí áàéâàë öàã àëäàëãүé ýì÷ëүүëýýðýé. Ãүéëñýí áóë÷èðõàé íü õóðöààð өâäñөí áîë áóñäàäàà õàëäâàð òàðààõãүéí òóëä àìíû õààëò çүүõèéã çөâëөìөөð áàéíà.
Ä.Áàòçîðèã: Ãүéëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëæ áîëîõãүé
“Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýëãүé õүí Ìîíãîëä öөөí. Ýíý өâ÷íèé øèíæ òýìäýã íü íóóö áàéäëààð ÿâàãäàæ ãýíýò õүíäýðäýã ó÷èð ÷èìýýãүé òàõàë ãýæ íýðëýäýã” õýìýýí Ìîíãîëûí ðåâìàòèçìûí õîëáîîíû äýðãýäýõ óëàìæëàëò ýì÷èëãýýíèé “ÌÍÌ” ýìíýëãèéí åðөíõèé ýì÷ Ä.Áàòçîðèã өãүүëýâ. Òóñ ýìíýëýãò ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñëèéã çүү òàâèõ àðãààð ýì÷èëæ áàéíà.
“Õîîëîéä үðæñýí áàêòåðèéã óóñãàõ çîðèëãîîð àëò, ìөíãөíèé íàéðëàãàòàé õîð òàéëàõ ìåòàëèéã өâ÷íèé ãîëîìòîä ñóóëãàæ ýì÷èëäýã. Õîîëîéí àíãèí íü çүðõ, үå ìө÷èíäөө îðæ õүíäýðñýí үåä ÷ èéì àðãààð áүðýí ýì÷èëæ áîëíî. Ýì÷èëãýýíèé үð äүí 85-90 õóâüòàé áàéãàà” ãýæ òýðáýýð ÿðèàãàà үðãýëæëүүëýâ. Çүү òàâèõ ýì÷èëãýýã òóñ ýìíýëãèéíõýí 2003 îíä Ìîíãîëä íýâòðүүëñíýýñ õîéø 4000 îð÷èì õүíèéã àíàãààæýý. Ýäãýðñýí ýñýõèéã øèíæèëãýýíèé äүíã õàðæ ìýääýã ãýíý.
Ãүéëñýí áóë÷èðõàéí үðýâñýë ðåâìàòèçì áîëæ õүíäýðñýí үåä óã áóë÷èðõàéã àâàõààñ àðãàãүé ãýæ åâðîïûí àíàãààõ óõààíä çààäàã. Өâ÷íèé ãîëîìò íü ãүéëñýí áóë÷èðõàéä áèø çàëãèóð õîîëîéä áàéäàã. Äàðõëààíû öàãààí ýñ ÿëãàðóóëäàã ãүéëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëáàë ðåâìàòèçì áүð õóðäàí ãàçàð àâíà. Õүíèé áèåä õýðýããүé ýðõòýí ãýæ áàéõãүé. Õîîëîéä ìåòàë çүү òàâèõàä ýõíèé õî¸ð өäөð õөíäүүðëýõýýñ өөð çîâèóð èëðýõãүé” ãýæ Ä.Áàòçîðèã ýì÷ íýìæ õýëñýí
