Бичлэгийн тоо 372
Манай улсын эдийн засаг хүндэрч, хөрөнгө оруулалт багассаны нэгэн шалтгааныг гаднын хөрөнгө оруулагчдад Монгол Улс хууль, эрх зүйн тогтвортой баталгаа гаргаж өгч чадахгүй байгаагийнх гэж үзсэн юм.Тиймээс Засгийн газар Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиа өөрчлөн шинэчилж, УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар батлуулаад байна. Төв Азийн өндөрлөг дэх манай оронд хөрөнгө оруулах гэсэн хэн бүхэнд “Тавтай морил” гэж хэлээд, хэн хэндээ ашигтай хууль гаргасанаа зарлалаа.
16.2.1 Уул уурхайн олборлолт, хүнд үйлдвэр, дэд бүтцийн салбарт:
Энэ хуулийн 16.2.1-д зааснаас бусад салбарт:
Хөрөнгө оруулагчдад Тогтворжуулах гэрчилгээг олгохдоо мөнгөний хэмжээ, бүс нутгаар нь ангилан ялгаатай нөхцөл тавьжээ.
Одоогоор бүрэн эхээрээ нийтэд ил болоогүй байгаа Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг батлахаас нь өмнө баахан хэл ам болж байгаад чимээгүй болов. Тэгвэл 15 хоногийн дараа буюу ирэх сарын 1-ний өдрөөс хэрэгжиж эхлэх энэ хууль хөрөнгө оруулагчдад ямар боломж, давуу талыг олгов, монголчуудад хэрхэн ашиг тусаа өгөх хууль гэдгийг УИХ-ын дарга хараахан гарын үсгээ зураагүй байгаа эцсийн хувилбараас нь иш татаж уншигчиддаа мэдээлэл хүргэе.
Монголд хөрөнгө оруулах гадаад, дотоодын компани, хувь хүмүүст зориулсан хууль нийт 7 бүлэг,24 зүйлтэй. Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хөрөнгө оруулагчийн хууль ёсны эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалах, хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн нийтлэг баталгааг тогтоох, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, татварын орчныг тогтворжуулах, хөрөнгө оруулалтын талаар төрийн байгууллагын эрх хэмжээ, хөрөнгө оруулагчийн эрх, үүргийг тодорхойлох болон хөрөнгө оруулалттай холбоотой бусад харилцааг зохицуулахад оршино гэжээ.
Юуны түрүүнд энэ хууль гадаад, дотоод хамаарахгүйгээр иргэд, компаниудад адилхан үйлчилнэ. Хуулиас анхаарал татаж байгаа хамгийн чухал асуудал нь хэдэн төгрөгийн хөрөнгө оруулсан хүнд Тогтворжуулах гэрчилгээ олгох/ Энэ гэрчилгээ нь татварын хөнгөлөлт эдлэх гол баримт бичиг болно/, хэнийг Монголд хөрөнгө оруулагч гэж үзэх, хэдэн төрлийн татварыг тогтвортой байлгах эсвэл чөлөөлөх, газрыг ямар хугацаанд эзэмшүүлэх гэх мэт заалт юм. Энэ хуулийн 7,2,7-д Монголын ард түмний үндэсний өв уламжлал, ёс заншлыг хүндэтгэх тухай заалт оруулсан нь содон байна. Монгол улс хөрөнгө оруулагчдадаа олгох дэмжлэгийн тухай энэ хуулийн IV бүлэг, Хөрөнгө оруулалтын дэмжлэг гэдэгт
10.1.Хөрөнгө оруулагчид олгох хөрөнгө оруулалтын дэмжлэг нь татварын болон татварын бус дэмжлэгээс бүрдэнэ.
11 дүгээр зүйл. Татварын хөрөнгө оруулалтын дэмжлэг
11.1.Хөрөнгө оруулагчид дараах хэлбэрээр татварын дэмжлэг үзүүлнэ:
11.1.1.албан татвараас чөлөөлөх;
11.1.2.албан татварын хөнгөлөлт үзүүлэх;
11.1.3.албан татвар ногдох орлогоос хасагдах элэгдлийн зардлыг түргэвчилсэн аргаар тооцох;
11.1.4.албан татвар ногдох орлогоос хасагдах алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн тооцох;
11.1.5.ажилтны сургалтын зардлыг татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцох.
11.2.Доор дурдсан тохиолдолд импортолсон техник, тоног төхөөрөмжийг барилга угсралтын ажлын хугацаанд гаалийн албан татвараас чөлөөлж, нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг “0” хүртэлх хувь, хэмжээгээр ногдуулж болно:
11.2.1.барилгын материал, газрын тос, хөдөө аж ахуйн боловсруулах болон экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэр барих;
11.2.2.нано, био болон инновацийн технологи агуулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэр барих;
11.2.3.эрчим хүчний үйлдвэр болон төмөр зам барих” гэжээ. Энэ бүхэн гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдыг урин дуудах тогтвортой байдлын нэг үзүүлэлт гэж үзсэн байна. Мөн хуулийн 14-р зүйлд Тогтворжуулах татварын төрөл гэдэгт “14.1.Тогтворжуулах гэрчилгээгээр доор дурдсан албан татвар, төлбөрийн хувь, хэмжээг гэрчилгээ хүчинтэй байх хугацаанд тогтворжуулна:
14.1.1.аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар;
14.1.2.гаалийн албан татвар;
14.1.3.нэмэгдсэн өртгийн албан татвар;
14.1.4.ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр хэмээн зааж өгчээ.
Харин тамхи , согтууруулах ундаа үйлдвэрлэх, импортлох, худалдах үйл ажиллагаанд татварын хувь хэмжээг тогтворжуулахгүй юм байна. Энэ хуульд мөн татварын бус аргаар хөрөнгө оруулагчдад дэмжлэг үзүүлэх тухай заасан. Энэ тухай 12-р зүйлд
“12.1.Хөрөнгө оруулагчид татварын бус хөрөнгө оруулалтын дэмжлэгийг дараах хэлбэрээр үзүүлж болно:
12.1.1.газрыг 60 хүртэл жилээр гэрээний үндсэн дээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах, уг хугацааг гэрээний анхны нөхцөлөөр нэг удаа 40 хүртэл жилээр сунгах;
12.1.2.чөлөөт бүс, үйлдвэрлэл, технологийн паркт үйл ажиллагаа явуулах хөрөнгө оруулагчид дэмжлэг үзүүлэх, бүртгэлийн болон шалган нэвтрүүлэх хөнгөвчилсөн горимоор үйлчлэх;
12.1.3.дэд бүтэц, үйлдвэрлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын салбарын бүтээн байгуулалтын төслийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний тоо, хэмжээг нэмэгдүүлэх, ажлын байрны төлбөрөөс чөлөөлөх, холбогдох зөвшөөрлийг хөнгөвчилсөн горимоор олгох;
12.1.4.инновацийн төслийг санхүүжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, экспортод чиглэсэн инновацийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн санхүүжилтэд батлан даалт гаргах
12.1.5.Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийсэн гадаадын хөрөнгө оруулагч, түүний гэр бүлд Монгол Улсад зорчих олон удаагийн орж гарах виз болон байнга оршин суух зөвшөөрлийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу олгох” хэмээн заажээ.
Тогтворжуулах гэрчилгээ олгох шалгуур хугацааны тухайд уул уурхайн олборлолт, хүнд үйлдвэр, дэд бүтцийн салбарт, бусад салбарт хэмээн ялгаж, өөр, өөрөөр тогтоосныг 1-р нүүрт хүснэгтээр хэвлэснээс хараарай. Харин Хуулийн 16-р зүйлийн 3,1-д зааснаар “Улс орны нийгэм, эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой хөгжилд онцгой ач холбогдол бүхий импортыг орлох болон экспортлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, техник, эдийн засгийн үндэслэл батлагдсан өдрийн Төв банкны албан ханшаар 500 тэрбум төгрөгөөс дээш хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийх тооцоотой, бүтээн байгуулалтын ажилд гурваас дээш жил шаардагдах төслийг байршил, салбар харгалзахгүйгээр татвар тогтворжуулах хугацааг 1,5 дахин уртасгаж тооцох ажээ.
Мөн энэ хуульд зааснаар 500 тэрбум төгрөгөөс дээш хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийвэл хөрөнгө оруулалтыг нь тогтвортой байлгах зорилгоор хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулна.Уул уурхай, банк, санхүү, хэвлэл мэдээлэл, харилцаа, холбооны салбарт Монгол Улсын хуулийн этгээдийн нийт гаргасан хувьцааны 33 буюу түүнээс дээш хувийг гадаадын төрийн өмчит этгээд эзэмших тохиолдолд Засгийн газраас зөвшөөрөл авах юм.
Эцэст нь хуулийн VII бүлэгт Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг зөрчсөн иргэн, аж ахуйн нэгжид ногдуулах хариуцлагын тухайд
“23.1.Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөн тохиолдолд шүүгч, эсхүл хяналтын байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтан дараах захиргааны хариуцлага ногдуулна:
23.1.1.тогтворжуулах гэрчилгээг хууль бус бичиг баримт бүрдүүлэн авсан болох нь тогтоогдсон бол холбогдох эрх бүхий албан тушаалтныг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хорин таваас тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэг зуугаас хоёр зуу дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгож, төлөх ёстой татварыг нөхөн төлүүлж, хууль бусаар олсон орлогыг хураах;
23.1.2.тогтворжуулах гэрчилгээ олгохоос хууль бусаар татгалзсан, хуульд заасныг зөрчиж тогтворжуулах гэрчилгээг олгосон, эсхүл тогтворжуулах гэрчилгээг хууль бусаар хүчингүй болгосон бол буруутай албан тушаалтныг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг арваас хорь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох.
23.2.Хөрөнгө оруулагч нь энэ хуулийн 7.2.1-7.2.5, 7.2.8-д заасан үүргээ биелүүлээгүй бол хяналтын асуудал хариуцсан эрх бүхий албан тушаалтан холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу захиргааны хариуцлага ногдуулна” хэмээжээ.
Монгол улсын хөгжлийг түргэтгэнэ гэж үзэж буй Хөрөнгө оруулалтын хуулийг товчхонд нь танилцуулахад ийм байна. “Зууны мэдээ” энэхүү хуулийн төслийг удахгүй бүрэн эхээр нь нийтэлж уншигчиддаа танилцуулах болно.
Ө.Батхүү
