Хоёр жил шахам хүлээлгэсэн улс төрийн намуудын сонгуулийн амлалт ирэх оноос бага сагаар хэрэгжихээр төсөвлөгдлөө. үнэндээ манайхны зарим маань өнгөрсөн парламентын сонгуулийн үеэр улс төрийн хоёр намын иргэн бүртээ сая саяар нь амласан мөнгөний үнэрийг сонсуутаа л хөрөнгө хөсөө барьцаалан хүүтэй зээл авч, хөсөр хаягдах шахсан билээ.
Наадмын дараа намар гэгчээр сонгуулийн дараагаар л дансандаа мөнгөтэй болчихно гэж итгэсэн сонгогчдодоо засаг барьж байгаа хүчнүүд эдүгээ л хэдэн төгрөг сарвайх гэж байна. Анх амласан мөнгөнөөсөө эргэж хургаж, арван хувьд нь хүрэхтэй үгүйтэй мөнгийг 2010 онд өгөхөөр болж, хуульчиллаа. Хэлэхэд амархан хийхэд хэцүү гэдгийг улс төрчид юу эс андах билээ. Парламентад сонгогдож, олонх болохын төлөө бие биенээсээ өрсөн нэг сая байсныг 1.5 сая төгрөг болгон өсгөж, “үнэ хаялцсан”.
Мэргэн сонгогчид харин тэднийг төрд эн тэнцүүхэн сонгосон нь аль аль талдаа амлалтаа биелүүлэх боломжийг бүрдүүлж егсөн билээ. Мөнгө амласан хоёр намын аль нэг нь цөөнхийн цөөнх болбол “та нар манай намыг олонх болгосон бол бид амласандаа аль эрт хүрэх байсан юм. Иргэн бүрт сая төгрөг өгөх боломж аль эрт бүрдсэн. Олонх болсон эд л иргэн бүрт хувь хүртээхээсээ татгалзаж байна” хэмээн сонгогчдоос ам асууж, сонгогдсон олонхийг шургасан шигээ “ажиллах” байсан биз. Хэдийгээр МАХН энэ парламентад олонх болсон ч “хоёр уулын цаадахыг харсан” гэхээсээ илүү нэхэл хатуутай сонгогчдын зүгээс ирэх зэмийг хуваалцах гэсэндээ хамтарсан Засгийн газар байгуулж, албан тушаалын бялуунаасаа хуваалцаж байна. үнэндээ дөрвөн жилийн дараах Засгийн газрын алдаа оноог зевхөн МАХН бус АН хуваалцан үүрэхээр хамтран засаг барилцаж байгаа. Хамтарсан Засгийн газрынхан Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, урьдчилгаа 100 сая ам.долларыг дансандаа оруулснаар иргэдэд энэ хишгээс хэрхэн хуваарилахаа хэлэлцлээ. Эхний ээлжинд ахмад настнууддаа олгоё, залуу үеийнхэн юу бүтээж байгуулсан гэж энэ хувиас хүртэх гээд байгаа юм, дараа нь ирээдүй болсон хүүхдүүддээ олгоё, гэхдээ бүгдийг нь бус 500 мянгыг олгоё гэх мэтээр янз бүрийн л хувилбар гаргаж, өөрсдөө ч хэлснээсээ ухарч, ялгаварлаж, гар татганаж үзлээ. Мэдээжтөрийн дансанд орж ирсэн мөнгийг талын нэг цацаад туучих хайран л байлгүй яахав. Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй гэгчээр хэдэн талаас нь хэлэлцэж, Засгийн газрын төслийг харж байж нэгэнт амласныхаа дагуу иргэн бүртээ 120 мянган төгрөг олгохоор боллоо. Ингэхдээ энэ мөнгийг бүгдийг нь нэг мөр олгочихгүй. Улирал улирлаар хуваан олгохоор тогтжээ. Иргэдийн хувьд чамлахаар чанга атгах л үлдэж байна. Шинэ оны дараагаар монголчууд бид төр ёсны уламжлалт Сар шинийн баяраа угтдаг. Төр, засаг ч үүнийг бодолцож, Сар шинийн өмнө гэхэд иргэдэдээ эхний улирлын мөнгийг олгож дуусгана гэж байсан.
Мөнгөний гачаалтай байнга л тулгардаг манайхны ихэнхэд улирлын 30 мянга гэдэг чамлалтай л санагдаж байгаа. Цагаан cap хаяанд ирсэн энэ үед иргэн бүрт 120 мянган төгрөгийг бүгдийг нь өгсөн бол дөрвөн ам бүлтәй өрхийн Цагаан сарын төсөв боломжийн бүрдчих тооцоо гарчээ. Гэтэл энэ өрх 120 мянган төгрөгийг урдаа барих уу, хойноо барих уу гэдэг асуудал тулгараад байгаа юм. Энэ өрхийг Монголын дундаж амьдралтай, цалинтай айл гээд тооцчихъё. Тэгвэл тэтгэврийн хоёр хөгшинд эх орны хишгээс хүртээд Цагаан cap хийх нь бүр ч асуудалтай. Учир нь хоёр хөгшин тэтгэврийн зээл авчихсан. 65-аас дээш настай эрэгтэй, 55-аас дээш настай эмэгтэйчүүдэд 500 мянган төгрөг олгохоор яригдаж байх үед энэ хоёр хөгшин ямар ч байсан Цагаан сараа хийх мөнгөтэй болчих юм байна гээд тэтгэврээ хэдэн сараар нь урьдчилаад авчихжээ. Хүний хөгжлийн сангийн тухай хуулиар хишиг хүртээх хувилбар өөрчлөгдөн батлагдсан нь тэтгэврээ барьцаалчихсан хоёрын даралтыг ихэсгэсэн байна. Харин хүүхдүүд нь “Цагаан сарын бэлэг сэлт, ууц, бууз зэрэгт санаа зоволтгүй, бид бүгдийг нь бэлдээд өгчихнө” гэснээр сэтгэл санаа нь тайвширч, юутай ч улиралд олгох мөнгөөр нь буузны махаа бэлтгэчихье хэмээн тооцоолсон сурагтай. Ач зээ нар нь ч өөрсдийн мөнгөнөөсөө эмээ өвөөдөө хандивлана гэсэн нь хөгшчүүлийг бүр ч баярлуулж, бяцхан тэднийгээ өхөөрдөхөд хүрчээ. үнэндээ Сар шинийн баяр дөхөхөөр юу юугүй идээ будаагаа бэлтгэдэг хүмүүс бол манай ахмадууд. Тиймээс ч тэдний сэтгэл Cap шинийн баярын бэлтгэлдээ хэдийнэ орчихсон нь энэ биз.
Ер нь Эх орны хишгийн эхний ээлжийг хүртэхдээ иргэд тиим ч яарахгүй байна. Өнөөдөр 30 мянган төгрөгөөр юу авах билээ гэх нэгэн ч бий. Өрхөөрөө нийлээд ч энэ мөнгөөр дорвитой зүйл хийж, авч чадахгүй гэлцэж байсан. Заримхэсэг нь “Оргүйгээс охинтой нь дээр”. Улиралдаа цалинтай боллоо” гэх нь ч байна. Ямартай ч улстөрчид амлалтдаа хүрэхээр Эх орны хишгээс хүртээж эхэллээ. Мөнгөө хэрхэн зохицуулахаа иргэд өөрсдөө мэдэж дээ.
Н.Энхлэн
