Бичлэгийн тоо 2,391
Бvсгvйчvvд:Халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна та нар...Copy!!!
Уншсан 1229 vote 0 2008.11.18 11:27:47Бvсгvйчvvд:Халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна та нар?
Єлгийг нь хэн зэхэж, vнэг хэн хайчлах вэ?
... “ Гадаа нэг л ер бусын намуухан, ганц нэгээр дуслах бороон чимээ гэрийн дээвэр дэлдэж, би цор ганцаар уйтгарлан хэвтэнэ. Хэнийгээ ч хvлээх билээ дээ. Хажуу хашаанд Саран хоёр хvvхэдтэйгээ ярилцаж суугаа л байх. Гэхдээ л єєдсийн чинээ тэр амьтад “ Аав “гэж ямар хvн байдгийг мэдрэх ч vгvй єслєє. Ингээд бодоход хаа сайгvй хєлхєлдєж, ааг бяраараа гайхуулж явдаг эрчvvд хайчив? Миний уйтгарлаад байгаагийн учир нь юунд байна? Хэдийгээр бие минь амрахыг хvсэвч сэтгэл минь, тархи толгой минь єчvvхэн ч амсхийхгvй элдэв бодол эргэлдэнэ. Ажлын газрынхаа хvмvvсийн тухай бодлоо. Есєн хvvхэн, манаач, сангийн слесарь , мужаан гэсэн гуравхан эр.Тэгээд бас тэр эрчvvд хэдэн настай гэж бодно? 35-45 настай. Бvгд л гэрлэсэн бас нэг нь салсан.Гэтэл манай хvvхнvvд 21-38 насныхан. Ажлын ачаалал дэндvv их. Гэр ажил, ажил гэр гэсэн маршруттай. Хагас сайн єдєр vдээс ємнє унтаж vдээс хойш хувцас хунараа угаана. Бvтэн сайнд бvтэн унтаж амрах сонирхолтой ер нь тэгээд хаачих ч билээ. Хааяа нэг найзуудтайгаа уулздаг ч хэдэн охид ирээдvйн амьдрал заяаны ханийхаа талаар зєгнєн ярилцаж Чимгээгийн мэргэлэхийг сонирхон сонсож бас заримдаа vнэн байх ч болов уу гэж горьдон заяаны ханиар заагдсан гуравдахь хvнийг тоолон хараад инээлдэнэ. Заримдаа махлаг эгч, заримдаа хєгшин ах заяаны ханиар минь тодорно.
Би одоо 30 настай. Амьдралын ханиа олоо ч vгvй яваа, хvн шиг амьдрах юмсан гэсэн хvсэл шингээсэн эгэл нэгэн бvсгvй. Сайхан ч биш бас муухай ч биш. Гэхдээ би гэрэл цацруулан инээд алдаж, бороотой гудамжаар хєтлєлцєн гvйхийг, “оройтож ирлээ” гэж аав, ээждээ загнуулсан ч сэтгэлдээ нууцхан хайр гэрэлтvvлсээр ичингvйрэн зогсохыг хvснэ. Ажлын маань охид ч бас л найзгvй. Саяхан Ганаа бааранд нэгэн дажгvй залуутай танилцаад арай гайгvй дотносож байтал Солонгосоос тэр залуугийн нэр, ажлын санал ирээд явах болов оо хєєрхий. Жил сараар нь хvлээлгэдэг тэр хариу хяслантай юм шиг ямар ч хурдан ирэв дээ. Ингээд ”борлогдох” найдвар тєрvvлж байсан ганц найз минь арын эгнээ рvv алхаад ”марш”.
Хамт ажилладаг хvvхнvvдийн гурав нь єрх толгойлсон эх. 1-3 хvvхэдтэй. Яах болж байна аа? Хvний хорвоог бид бас баярлаж, хєєрч, хайрлаж бас хайрлуулж туулмаар байна. Ер нь энэ бvхнийг зохицуулдаг тєрийн бодлого гэж байна уу .
Редакцийн хаягаар нэг ийм захидал иржээ. Vнэндээ ч хотын гудамж, албан газар, vйлчилгээний байгууллагын хаана ч очсон єнгє алагласан цэцэгс шиг сайхан охид бvсгvйчvvд.Харин халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна вэ? Харьд одсон залуусын хэдэн хувийг нь эрчvvд эзлэж байна. Та гадаадад ажиллахаар сонгосон залуусын нэрсийг анзаарч сайн хараарай. Ихэнх нь идэр насны, єєрєєр хэлбэл “нєхєн vржихvйн” насны залуус. Бидний Монголчууд хорвоо ертєнц дээр хэдvvлээ билээ дээ? Хаана хаанаа бодмоор, тєр засгийн зvгээс бvр сэтгэл гаргаж зохицуулмаар тулгамдсан гэж хэлж болох энэ асуудлыг шийдэх ямар гарц байна? Эрчvvд ганц єрєє байрны мєнгє олох гэж харь газар зvтгэж явахад энд бас юу болж байна?
Сvvлийн vед Монгол бvсгvйчvvд гадаадын иргэдтэй гэр бvл болох сонирхол ихтэй болоод байгаа. Энэ талаар Хvйсийн тэгш эрхийн тєвєєс єнгєрсєн сард гадаадын иргэдтэй гэр бvл болсон эмэгтэйчvvдийн талаар судалгаа хийжээ. Судалгаанд БНСУ-ын иргэнтэй гэр бvл болсон 30 бvсгvйг хамруулсан бєгєєд тэд амьдардаг газрынхаа нэрийг мэддэггvй , гэр бvлийн хvчирхийлэлд байнга єртдєг нь судалгаанаас харагдсан байна. Судалгаанд дурдсан баримтаас vзвэл, солонгос иргэдтэй гэр бvл болсон эмэгтэйчvvдийн дундаж нас 25, эрэгтэйчvvдийнх нь нас 45 байжээ. Єєрєєр хэлбэл, нєхєр нь бvсгvйчvvдээс 20 насаар ах гэсэн vг. Мєн эмэгтэйчvvдийн олонх нь дээд боловсролтой гэсэн бол энэ 30 нєхрийн нэг нь ч дээд боловсрол эзэмшээгvй, хар ажилчин эсвэл тахир дутуу хvмvvс байсан байна. Энэ бvхэн юунаас болов? Эмэгтэйчvvд vvнийг зуучлалаар гэр бvл болсонтой холбон тайлбарлаж байна. Хэдийгээр харь газар хvний нутагт ирээд хоёроос гурван жил болж байгаа ч хаана ямар тосгонд амьдардагаа мэддэггvй, Монголд байгаа ар гэрийнхэнтэйгээ хааяа л холбоо барьдаг гэж тэд хариулсан аж. Олон хvн сайнтай, муутай байдаг шиг” сайн солонгос” бас байлгvй л яахав. Гэвч энэ гучин хvргэний дотор л лав алга. ”Эмсийнх нь хормой суларвал тєрийн цус булингартна“ гэсэн утгатай vгийг их эзэн Чингис хэлсэн санагдана.
Энэ даяаршиж буй ертєнцєд энэ бvхэн хэдийгээр ”хvний эрх“ мэт санагдавч Монгол Монголоороо vлдэх vv? Уусан алга болох уу гэдэг асуудал хариултаа хvлээсээр ...
Бидний гадаадынхныг шvтдэг vзэл хэзээ арилах вэ? Солонгос л бол баян, гадаад хvнтэй суусан л бол баян тансаг амьдарна гэж гэнэхэн сэтгэж байгаа. Нєгєє талаас эх оронд маань ажлын байр , залуусын хувьд орох орон гэрийн асуудал мєнхийн сэдэв болсоор тэд гарц хайж байна. Хаана байна? Тэр гарц. Хамтдаа хэлэлцье. “Сиймхий ч гэсэн гэр минь, Сэгсгэр ч гэсэн ээж минь” гэдэг биш бил vv? Асуудал хэдий тєвєгтэй ч гарах гарц заавал байгаа.
Ургах нартай уралдан хvv тєрж байна. Тєрдєє єрх нэмж, эцэг эхдээ бvл нэмэн, эх орондоо эзэн суухаар, цовоо цолгин дуугаа орчлонд хадаан хvv тєрж байна. Хєх толбот Монгол хvv тєрж байна. Єєдєсхєн энэ эрхэм хvний єлгийг хэн зэхэж, vнэг хэн хайчлах вэ? Халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна та нар?
Єлгийг нь хэн зэхэж, vнэг хэн хайчлах вэ?... “ Гадаа нэг л ер бусын намуухан, ганц нэгээр дуслах бороон чимээ гэрийн дээвэр дэлдэж, би цор ганцаар уйтгарлан хэвтэнэ. Хэнийгээ ч хvлээх билээ дээ. Хажуу хашаанд Саран хоёр хvvхэдтэйгээ ярилцаж суугаа л байх. Гэхдээ л єєдсийн чинээ тэр амьтад “ Аав “гэж ямар хvн байдгийг мэдрэх ч vгvй єслєє. Ингээд бодоход хаа сайгvй хєлхєлдєж, ааг бяраараа гайхуулж явдаг эрчvvд хайчив? Миний уйтгарлаад байгаагийн учир нь юунд байна? Хэдийгээр бие минь амрахыг хvсэвч сэтгэл минь, тархи толгой минь єчvvхэн ч амсхийхгvй элдэв бодол эргэлдэнэ. Ажлын газрынхаа хvмvvсийн тухай бодлоо. Есєн хvvхэн, манаач, сангийн слесарь , мужаан гэсэн гуравхан эр.Тэгээд бас тэр эрчvvд хэдэн настай гэж бодно? 35-45 настай. Бvгд л гэрлэсэн бас нэг нь салсан.Гэтэл манай хvvхнvvд 21-38 насныхан. Ажлын ачаалал дэндvv их. Гэр ажил, ажил гэр гэсэн маршруттай. Хагас сайн єдєр vдээс ємнє унтаж vдээс хойш хувцас хунараа угаана. Бvтэн сайнд бvтэн унтаж амрах сонирхолтой ер нь тэгээд хаачих ч билээ. Хааяа нэг найзуудтайгаа уулздаг ч хэдэн охид ирээдvйн амьдрал заяаны ханийхаа талаар зєгнєн ярилцаж Чимгээгийн мэргэлэхийг сонирхон сонсож бас заримдаа vнэн байх ч болов уу гэж горьдон заяаны ханиар заагдсан гуравдахь хvнийг тоолон хараад инээлдэнэ. Заримдаа махлаг эгч, заримдаа хєгшин ах заяаны ханиар минь тодорно.
Би одоо 30 настай. Амьдралын ханиа олоо ч vгvй яваа, хvн шиг амьдрах юмсан гэсэн хvсэл шингээсэн эгэл нэгэн бvсгvй. Сайхан ч биш бас муухай ч биш. Гэхдээ би гэрэл цацруулан инээд алдаж, бороотой гудамжаар хєтлєлцєн гvйхийг, “оройтож ирлээ” гэж аав, ээждээ загнуулсан ч сэтгэлдээ нууцхан хайр гэрэлтvvлсээр ичингvйрэн зогсохыг хvснэ. Ажлын маань охид ч бас л найзгvй. Саяхан Ганаа бааранд нэгэн дажгvй залуутай танилцаад арай гайгvй дотносож байтал Солонгосоос тэр залуугийн нэр, ажлын санал ирээд явах болов оо хєєрхий. Жил сараар нь хvлээлгэдэг тэр хариу хяслантай юм шиг ямар ч хурдан ирэв дээ. Ингээд ”борлогдох” найдвар тєрvvлж байсан ганц найз минь арын эгнээ рvv алхаад ”марш”.
Хамт ажилладаг хvvхнvvдийн гурав нь єрх толгойлсон эх. 1-3 хvvхэдтэй. Яах болж байна аа? Хvний хорвоог бид бас баярлаж, хєєрч, хайрлаж бас хайрлуулж туулмаар байна. Ер нь энэ бvхнийг зохицуулдаг тєрийн бодлого гэж байна уу .
Редакцийн хаягаар нэг ийм захидал иржээ. Vнэндээ ч хотын гудамж, албан газар, vйлчилгээний байгууллагын хаана ч очсон єнгє алагласан цэцэгс шиг сайхан охид бvсгvйчvvд.Харин халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна вэ? Харьд одсон залуусын хэдэн хувийг нь эрчvvд эзлэж байна. Та гадаадад ажиллахаар сонгосон залуусын нэрсийг анзаарч сайн хараарай. Ихэнх нь идэр насны, єєрєєр хэлбэл “нєхєн vржихvйн” насны залуус. Бидний Монголчууд хорвоо ертєнц дээр хэдvvлээ билээ дээ? Хаана хаанаа бодмоор, тєр засгийн зvгээс бvр сэтгэл гаргаж зохицуулмаар тулгамдсан гэж хэлж болох энэ асуудлыг шийдэх ямар гарц байна? Эрчvvд ганц єрєє байрны мєнгє олох гэж харь газар зvтгэж явахад энд бас юу болж байна?
Сvvлийн vед Монгол бvсгvйчvvд гадаадын иргэдтэй гэр бvл болох сонирхол ихтэй болоод байгаа. Энэ талаар Хvйсийн тэгш эрхийн тєвєєс єнгєрсєн сард гадаадын иргэдтэй гэр бvл болсон эмэгтэйчvvдийн талаар судалгаа хийжээ. Судалгаанд БНСУ-ын иргэнтэй гэр бvл болсон 30 бvсгvйг хамруулсан бєгєєд тэд амьдардаг газрынхаа нэрийг мэддэггvй , гэр бvлийн хvчирхийлэлд байнга єртдєг нь судалгаанаас харагдсан байна. Судалгаанд дурдсан баримтаас vзвэл, солонгос иргэдтэй гэр бvл болсон эмэгтэйчvvдийн дундаж нас 25, эрэгтэйчvvдийнх нь нас 45 байжээ. Єєрєєр хэлбэл, нєхєр нь бvсгvйчvvдээс 20 насаар ах гэсэн vг. Мєн эмэгтэйчvvдийн олонх нь дээд боловсролтой гэсэн бол энэ 30 нєхрийн нэг нь ч дээд боловсрол эзэмшээгvй, хар ажилчин эсвэл тахир дутуу хvмvvс байсан байна. Энэ бvхэн юунаас болов? Эмэгтэйчvvд vvнийг зуучлалаар гэр бvл болсонтой холбон тайлбарлаж байна. Хэдийгээр харь газар хvний нутагт ирээд хоёроос гурван жил болж байгаа ч хаана ямар тосгонд амьдардагаа мэддэггvй, Монголд байгаа ар гэрийнхэнтэйгээ хааяа л холбоо барьдаг гэж тэд хариулсан аж. Олон хvн сайнтай, муутай байдаг шиг” сайн солонгос” бас байлгvй л яахав. Гэвч энэ гучин хvргэний дотор л лав алга. ”Эмсийнх нь хормой суларвал тєрийн цус булингартна“ гэсэн утгатай vгийг их эзэн Чингис хэлсэн санагдана.
Энэ даяаршиж буй ертєнцєд энэ бvхэн хэдийгээр ”хvний эрх“ мэт санагдавч Монгол Монголоороо vлдэх vv? Уусан алга болох уу гэдэг асуудал хариултаа хvлээсээр ...
Бидний гадаадынхныг шvтдэг vзэл хэзээ арилах вэ? Солонгос л бол баян, гадаад хvнтэй суусан л бол баян тансаг амьдарна гэж гэнэхэн сэтгэж байгаа. Нєгєє талаас эх оронд маань ажлын байр , залуусын хувьд орох орон гэрийн асуудал мєнхийн сэдэв болсоор тэд гарц хайж байна. Хаана байна? Тэр гарц. Хамтдаа хэлэлцье. “Сиймхий ч гэсэн гэр минь, Сэгсгэр ч гэсэн ээж минь” гэдэг биш бил vv? Асуудал хэдий тєвєгтэй ч гарах гарц заавал байгаа.
Ургах нартай уралдан хvv тєрж байна. Тєрдєє єрх нэмж, эцэг эхдээ бvл нэмэн, эх орондоо эзэн суухаар, цовоо цолгин дуугаа орчлонд хадаан хvv тєрж байна. Хєх толбот Монгол хvv тєрж байна. Єєдєсхєн энэ эрхэм хvний єлгийг хэн зэхэж, vнэг хэн хайчлах вэ? Халхын сайхан эрчvvд минь хаана явна та нар?
Алсыг зорьсон олон үрсээ
Аавын сэтгэлээр эх орон чинь дуудаж байна
Харьд одсон олон үрсээ
Хайрлан санасан эх орон чинь дуудаж байна
Хайрлах сэтгэлээ гээсэн нэгэн
Халуун хэвлийг нь ухан зовоолоо гэж
Ухаарах сэтгэл үгүй нэгэн нь
Ус мөрнөө ширгээн тоглолоо гэж
Буцах шувуудад нулимс тээлгэн
Булаг шанд чинь сайртан хоцорч
Хүй дарсан чулуу чинь хагарч
Хүү чамайгаа эрхгүй санаж байна гэж
Цэцэг дэлгэрдэг зуны саруудад
Цэнгийн нүүдэл хорогдохоо болчихлоо гэж
Тайван налгар намрын сараас
Таанын үнэн ханхалхаа болчихлоо гэж
Цасан цан татуулсан өвөл
Цагаан зээрийн нүүдэлгүй болчихлоо гэж
Цэнхэр яргуй урьсан хавар
Цээ өвөөлж ирэхээ болчихлоо гэж
Гунигийн дуу сэтгэлээс урсаад
Гагцхүү чамд хүрээсэй гэж уянгалж байна
Сэтгэл буруутан нутгаар чинь дүүрээд
Итгэл олон хоймор өөд ахиж
Тоглож өссөн чулууг чинь хөндөж
Тоонот гэрт чинь эзэн суухгээд байна гэж
Эх орон чинь чамайг дуудан уйлж байна
Эцгийн аашаар зандран дуудаж байна
Тоонот гэртээ эзэн бай гэж
Тал нутагтаа хаан нь бай гэж
Намтар түүхээ өөрөө бич гэж
Нутаг усаа хайрлан хамгаал гэж