Хэдэн жилийн өмнө тамхи татаж буй эмэгтэйчүүдтэй орц хонгилд хааяа нэг тааралддаг байлаа. Буруу харан зогсчихоод утаа баагиулах тэд эл зуршлаасаа ичдэг, хүмүүс ч хэн байв гэдгийг нь мэддэггүй байв. Харин одоо хээв нэг тамхи баагиулж яваа охид, эмэгтэйтэйчүүдтэй хаа сайгүй таардаг болж. Автобусны буудал, гудамж талбай, ресторан, кафе гээд л. Харамсалтай нь тэдний дийлэнх нь 20 ч хүрээгүй насны охид байх.

Дэлхий дээр жилд зургаан сая хүн тамхинаас үүдэлтэйгээр хорвоог орхиж буйг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас тогтоосон. Тиймээс сүүлийн үед өндөр хөгжилтэй орнууд тамхидалтыг хазаарлаж, иргэдийнхээ эрүүл мэндэд ихээхэн анхаарах болсон. Гэтэл ядуу буурай, хөгжиж буй орнуудад тамхины хэрэглээ нэмэгдэж, бүр залуужсаар байна.

МУБИС-ийн магистрантууд өнгөрсөн сард өсвөр насны охидын тамхидалтын талаар судалгаа хийжээ. Дунд сургуулийн 13-18 насны охидын дунд хийсэн эл судалгаагаар тэдний 37.3 хувь нь тамхи татдаг нь тогтоогдсон аж. Өөрөөр хэлбэл, 13-18 насны 10 охин тутмын дөрөв нь янжууртай найзалжээ. Тамхи хэрэглэх болсон шалтгаанаа охидын дийлэнх нь буюу 74.8 хувь нь гэр бүлийн таагүй байдал, сэтгэл санааны гутрал, найз нөхдийн нөлөө, өөрийн сониуч зантай холбон тайлбарлажээ. Харин үлдсэн нь тамхи татахаар турдаг, нүүрэн дээрх батга алга болдог, гоё харагддаг зэрэг шалтгаан тоочсон байна. “Тамхи эрүүл мэндэд ямар ач холбогдолтой вэ?” гэсэн асуултад охидын 68.6 хувь нь “Ямар ч сайн нөлөөгүй” гэж хариулсан бол 31.4 хувь нь “тураадаг” хэмээжээ.

Тамхи татахаар турдаг уу

“Тамхи татахаар турдаг биш харин таргалдгийг шинжлэх ухаан тогтоосон. Тамхинд агуулагддаг хорт бодисууд өөхний эсийг нэмэгдүүлж, таргалуулдаг. Тэгэхдээ бүсэлхий орчимд өөхийг илүүтэй хуримтлуулдаг. Харин тамхи татаад турж байгаа бол та өөрийгөө өвчлөөд эхэлжээ гэж ойлгох хэрэгтэй. Учир нь та турж биш эцэж байгаа хэрэг” хэмээн “Ирээдүйн босго” төвийн эмч Б.Цолмон ярилаа.

Монголын мянганы сорилтын сан, “Залуу манлайлагч” хөтөлбөрийнхөн хамтран өнгөрсөн жил ерөнхий боловсролын дунд сургуулийн 8-12 дугаар ангийн сурагчдын дунд тамхидалтын талаар судалгаа хийжээ. Эл судалгаагаар сурагчдын 47.1 хувь нь “Тамхи татдаг хүн манайд бий” хэмээн хариулсан байна. Харин сурагчдын эцэг, эхээс авсан судалгаагаар ээж, аавуудын 45.2 хувь нь “Тамхи татдаг хүн байгаа” гэжээ. Эндээс хоёр айл тутмын нэг нь тамхи татдаг хүнтэй болох нь харагдаж байна. Гэр бүлийн орчин охид, хөвгүүдийг тамхинд ороход ихээхэн нөлөөлдөг нь тодорхой. Тухайлбал, судалгаанд оролцсон цөөнгүй охин “Аав хажууд тамхилахаар үнэр нь гоё санагдаад татах хүсэл төрсөн” хэмээн хариулжээ. Тэгэхээр эцэг, эхчүүд гэртээ тамхигүй орчин бүрдүүлэх хэрэгтэй байна. Энэ нь үр хүүхдээ эл хорт зуршлаас хол байлгахад ихээхэн нэмэр болох юм.

“Манай ангийн хүүхдүүдийн тал нь тамхи татдаг. Харин охидын тав нь л татдаг. Бөөнөөрөө тамхилаад суухаар халуун дотно яриа өрнөдөг юм. Бас сэтгэл сэргэдэг. Би хор уршгийг нь маш сайн мэднэ л дээ. Гэхдээ гаръя гэж боддоггүй. Найзгүй болчихно шүү дээ. Бид мөнгөө нийлүүлж байгаад “Эссэ”, “Кент” тамхи ихэвчлэн авдаг. Ганцаараа татмаар санагдах үедээ 150 төгрөгөөр “эссэ” ширхэглээд л авчихдаг. Тамхи авахад өдөрт 1000-2000 төгрөг зарцуулдаг” хэмээн нэрээ хэлээгүй IX ангийн охин ярилаа. “Тамхи ширхэглэн худалдаалахыг хориглоно”, “18-аас доош насны хүүхдэд тамхи худалдаалахыг хориглоно” зэрэг хуулийн заалт яасан бэ. Найзгүй болохгүйн тулд тамхинаас гарахгүй гэх эл охин шиг бодолтой хүүхэд хэд байгаа бол. Цөөнгүй л бий байх. Тиймээс ерөнхий боловсролын сургуулиуд тамхины хор уршгийн талаар хичээл орж, тамхидалттай тэмцэх аян явуулах зайлшгүй шаардлага тулгарчээ. Мөн сургуулийнхаа ойр орчимд тамхи худалдаалахгүй байхад анхаармаар байна. Түүнчлэн ерөнхий боловсролын дунд сургуулиуд сэтгэл зүйчтэй болвол яасан юм бэ. Сурагчдад гуньж гутарсан үедээ буруу зүйлд татагдах биш сэтгэлээ онгойтол ярьж, зөвлөгөө авах сэтгэл зүйч хэрэгтэй байна.

Тамхи бол хүний бие эрхтэнийг сүйрүүлэх нэг ёсны бөмбөг. Тамхи арьс хуурайшуулж, шүд шарлуулдаг. Тамхичин хүүхэд өвчлөмтгий, ханиад томуу хүрэхдээ амархан, хүндрэх нь элбэг, эдгэхдээ удаан байдаг аж. Мөн ааш зан нь тогтворгүй болдог. Тамхи татах нь охидын хувьд үргүйдэлд хүргэх магадлалтай. Жирэмсэн боллоо гэхэд урагт нөлөөлж, өвчтэй хүүхэд төрүүлэх магадлал маш өндөр нь судалгаагаар тогтоогджээ. ДЭМБ-ын судалгаанаас харвал жилд 18 хүртэлх сартай 150-300 мянган хүүхэд амьсгалын замын өвчнөөр өвчилж байна. Үүний дийлэнх нь гуурсан хоолойн хүнд хэлбэрийн багтраа. Түүнчлэн ДЭМБ-д тамхичин эхээс төрсөн хүүхэд нярай үедээ гэнэт нас барсан тохиолдол цөөнгүй бүртгэгджээ. Тэгэхээр тамхи татаад одоохондоо та өвдөхгүй байж болох ч таны бяцхан үр төрсөн цагаасаа тамхины горыг амсах нь. Тиймээс ирээдүйн ээжүүдээ, өөрийнхөө биш юм аа гэхэд удахгүй мэндлэх үрийнхээ төлөө тамхинаас татгалзаач.

 Д.Дайрийжав