Элэгний үрэвсэл /гепатит/ нь элэгний үрэвсэлт өвчиний ерөнхий нэр юм. Элэгний үрэвсэл нь вирусээр дамжин үүсэхээс гадна архи их уухад ч элэгний үрэвсэл үүсдэг. Дархлааны эмгэг болон бодисын солилцооны өөрчлөлтөөс үүсэх тохиолдол байдаг.

Вирусын төрөл нь хэд хэдэн төрөл байдаг.

l С вирус : элэгний С вирус нь HCVийн улмаас үүсдэг элэгний үрэвсэл юм. С болон В вирус нь голдуу цусаар дамжин халдварладаг. Элэгний С вирусээр халдварласан хүмүүс ихэнхдээ өвчинөө мэдрэхгүй байдаг учраас “дүлий/чимээгүй/ өвчин” гэж нэрлэгддэг. Энэ вирусээр өвчилсөнөөс хойш олон жилийн дараа мэдэх тохиолдол ч байдаг. Одоогоор С вируснээс урьдчилан сэргийлэх вакцин гараагүй байна.

l А вирус : Хоол хүнс, ундны ус, бохир орчин зэргээ халдвар дамжина. А вируснээс урьдчилан сэргийлэх вакцин байдаг.

l В вирус : Элэгний үрэвсэл үүсгэгч нянгуудын хамгийн хүчтэй хэлбэр юм. Шүлс, үрийн шингэн, цус зэрэг хүний биеийн шингэнүүдээр дамжин халдварладаг. В вируснээс урьдчилан сэргийлэх тарилга байдаг.

l Д вирус : В вирусээр халдварласан тохиолдолд л элэгний Д вирусээр өвчилнө. Цус болон цусан бүтээгдэхүүнээр дамжин халдварладаг.

l Е вирус : С вируснээс эрс ялгаатай нь огцом хурц өвдөж удаан архагшин тогтохгүй. Хоол хүнсний аюулгүй байдлыг хангаж, цэвэр ариутгасан орчинг бүрдүүлж чадвал энэ төрлийн вирусны халдварлалтаас хамгаалж чадна.

l F, G вирус : F, G вирус нь С вирустэй төсөөтэй боловч, одоогоор элэгний вирус мөн эсэх талаар судалгаа хийж байгаа учраас албан ёсны нэгдсэн дүгнэлт гараагүй байгаа билээ.

Элэгний С вирусээр халдварлагдсан өвчтөн нь А болон В төрлийн вирусээр давхар халдварлавал илүү аюултай. Тиймээс А болон В вирусээс урьдчилан сэргийлэх боломжтой арга хэмжээг авч байх нь зүйтэй.

Элэгний В вирусийн халдварын эмчилгээ

Элэгний В вирусийн хурц халдвар авсны дараа ихэнхи тохиолдолд хөнгөн явцтай байх ба ийм үед онцын эмчилгээ шаардагдахгүй. Цөөнхи тохиолдолд хүндэрч яаралтай арга хэмжээ авах хэрэгтэй болдог. Энэ үед өвчтөн элэгний дутагдалд орж заримдаа элэг шилжүүлэн суулгахаас өөр эмчилгээ үр дүнгүй болох нь ч бий.

Зарим судалгаагаар элэгний В вирусийн хурц халдварын үед Lamivudine / Epivir / эмийг хэрэглэхэд үр дүнтэй гэж бичсэн байдаг.

Элэгний В вирусийн архаг хэлбэрийн үед шинж тэмдэг төдийлөн хүчтэй илрэхгүй бол эмчилгээ шаардагдахгүй . Гэвч байнгын эмчийн хяналтанд байж тогтмол цусны шинжилгээ хийлгэж хянуулж байх хэрэгтэй. Элэгний үйл ажиллагааг илэрхийлдэг уламжлалт олон аргууд байдаг боловч сүүлийн үед В вирусийн ДНК-ийн хэмжээг цусанд тогтоох аргыг хамгийн үнэнд дөхөж очсон үзүүлэлт хэмээн нийтээр хүлээн зөвшөөрч практикт өргөнөөр хэрэглэж байна. Хэрэв ДНК –ийн хэмжээ ихсэж элэгийг гэмтээх хэмжээнд байгаа бол тохирсон эмчилгээг цаг тухайд нь зааварлаж,эмчилгээний үр дүнг хянахад энэ шинжилгээ ихээхэн тустай.

Мөн HBeAg антиген сөрөг гарсан үед эмч танд эмчилгээ хийлгэхийг зөвлөнө. Учир нь HBeAg антиген нь элэгний өвчлөлийн хүндрэл даамжралын ихсэж байгааг харуулах үзүүлэлт болдогтой холбоотой.Элэгний В вирусийн архаг хэлбэрийн үед эмчилгээний гол зорилго нь элэгний хатуурал-цирроз,элэгний дутагдалд орохоос сэргийлэхэд чиглэгдэнэ. Хэдийгээр эрдэмтэн судлаачид ямар эм хамгийн үр дүнтэй байгааг судалсаар байгаа боловч энэ вирусийг устгах эмийг одоогоор хараахан олоогүй байна.

Элэгний В вирусийн хэмжээ цусанд хэдийчинээ их байна төдий чинээ элэгний цирроз-хатуурал болох боломж өндөр байдаг . Элэгний В вирусийн ачаалал байнга өндөр байдаг хүмүүсийн гуравны нэг нь (нэг миллитер цусанд нэг саяаас дээш вирустай) 10 жилийн дотор элэгний цирроз болж хүндрэх магадлалтай байдаг . Тэгвэл элэгний вирусийн ачаалал бага байдаг хүмүүсийн ( нэг миллитер цусанд 300 –аас доош) 4,5%- нь л элэгний цирроз болж хүндэрдэг . Оновчтой эмийг хэрэглэснээр элэгний В вирусийн ачаалалыг бууруулж,цусанд огт илрэхгүйгээр арилгаж болдог. Гэсэн хэдий ч биеийн хаа нэгтээ хэсэг эсэд элэгний В вирус хадгалагдсаар байдаг. Сайн эмчилгээ хийлгэж эмчилгээ үр дүнтэй байгаа ч гэсэн өвчтөн халдвар тараах боломж хэвээр байсаар байдаг. Хэрэв эмчилгээний үр дүн сайн, шинжилгээгээр вирусийн ачаалал бага байвал эмч нар элэгний биопсийн (элэгний эдийн шинжилгээ) шинжилгээ хийлгэхийг зөвлөх болно. Энэ нь уг эмчилгээ элэгний эсийн төвшинд хэрхэн нөлөөлж байгааг тогтоох чухал шинжилгээ болдог. Элэгний В вирусийн халдварын үед сүүлийн 20 –иод жилд тогмол хэрэглэж байгаа эм бол интерферон юм.

Интерферон

Интерферон нь цусны цагаан эсээс гаргаж авсан уураг бөгөөд вирусийн эсийн эсрэг үйлчилдэг. Ингэж вирусийн эсрэг үйлчлэхдээ биеийн дархлааг сайжруулснаар вирусээс бие мах бодийг цэвэрлэхэд нөлөөлдөг гэж үздэг. Практикт ихэнхидээ Pegasys буюу Peginton альфа интерфероныг хэрэглэдэг. Үүнийг долоо хоногт нэг удаа 48 долоо хоногийн турш хэрэглэх шаардлагатай. Энэ эмийг хэрэглэснээр гарах үр дүн гэвэл:

Элэгний В вирусийн архаг халдвараар өвчлөгсдөөс цусанд нь HBeAg антиген сөрөг гарагсдад интерферон эмчилгээ хийлгэсний дараа тэдний 27-32%-д нь энэ антигений эсрэг-эсрэг биетүүд үүсэж HBeAg антиген илрэлт багассан үзүүлэлт илэрдэг байна.

Эмчилгээний дараа эмчлүүлэгсдийн 15-30%-д элэгний үйл ажиллагааны үзүүлэлтүүд хэвийн болсон байсан ч өвчлөл дахин сэргэдэг. Хэдийгээр элэгний үйл ажиллагаа хэвийн болж,цусанд вирусийн өсөлт үржил байхгүй цэвэрлэгдсэн мэт үзүүлэлт харагдавч биеийн хаа нэгтээ вирус хадгалагдсаар л байдаг.

Интерфероны гаж нөлөө

Интерфероныг хэрэглэхэд нилээд гаж нөлөө үзүүлдэг.Үүнд:

Дээрхи үр дагаварууд өвчтөнд хэр зэрэг тод илэрч байгаагаас шалтгаалж зарим тохиолдолд эмчилгээг зогсооход хүргэдэг. Эмчилгээний явцад дархлааны систем сайжирснаас болж заримдаа хэсэг хүгацаанд элэгний үрэвслийн шинж ихсэж болдог ба энэ нь хэвийн илрэх шинж гэж үзэж болно. Гэвч эмчилгээний явцад үүнийг эмч байнга хянаж ойр ойрхон цусны шинжилгээ хийж байх шаардлагатай . Элэгний үрэвслийн шинж даамжран нэмэгдэж эмчилгээнд үр дүн өгөхгүй,элэгний хатуурал-цирроз үүсэж байгаа хүнд эмчилгээг зогсоох хэрэгтэй болдог. Учир нь үрэвслийн хэмжээг нэмэгдүүлэн элэгний дутагдалд орох нөхцлийг даамжруулж болзошгүй.

Нуклеозид ,нуклеотидийн аналогууд

Вирусийн ДНК-ийн өсөлтийг зогсоодог эмүүд ордог.Энэ эмүүдэд:

- Элэгний В вирусийн халдвар авсан хүмүүст дээрхи эмүүдийг хэрэглэхэд вирусийн өсөлт 21-67%-д зогсдог.

- Дээрхи эмүүдээр эмчлэгдсэний нэг жилийн дараа нийт хүмүүсийн 40-70%-д цусан дахь элэгний үзүүлэлтүүд хэвийн болж,12-22%-д HBeAg вирус огт илрэхгүй болдог.

- Цусны шинжилгээгээр HBeAg илрэхгүй байгаа өвчтөнд 50-90%,элэгний үйл ажиллагаа нь хэвийн байгаа элэгний В вирусийн халдвар тээгчдэд 60-80%-ийн эмчилгээний үр дүн өгдөг байна.

2004 онд элэгний В вирусээр үүсгэгдсэн элэгний цирроз болж хүндрэгсдэд Lamivudine хэрэглэхэд элэгний хорт хавдар болох боломжийг 50% багасгадаг хэмээн эрдэмтэд дүгнэсэн байна. Гэвч дээрхи эмүүдийг хэрэглэхэд дасал болж үйлчилгээ нь буурдаг, мөн удаан хугацаагаар уух шаардлагатай болдог сөрөг талуудтай.

Элэгний В вирусийн үед архи ямар нөлөөтэй вэ?

Элэг нэгэнт В вирусийн халдвараар өвчилсөн үед архи хэрэглэх нь хортой. Учир нь архи нь элэгээр дамжин шимэгдэж цэвэрлэгдэн организмаас гадагшилдаг. Элэгний үйл ажиллагаа доголдож буй үед архи архины төрлийн зүйлсийг хэрэглэх нь элэгний үрэвслийг, вирусийн үржлийг нэмэгдүүлнэ. Иймээс элэгний В вирусийн халдвартай хэн боловч архи хэрэглэхийг хориглох нь зөв болно.

Элэгний делта вирусийн үрэвсэл гэж юу вэ?

Элэгний делта үрэвслээр зөвхөн элэгний В вирусийн халдвар тээгчид давхар өвчилдөг.Элэгний Д вирусийн халдвар хэмээн нэрлэдэг.Энэ элэгний Д вирусийн халдварыг үүсгэгч вирусийн генетикийн материал нь рибонуклейний хүчлээс бүтээгддэг. Энэ халдвар нь судсаар тариа хийх үед,цусан бүтээгдэхүүнээр дамжин мөн бэлгийн замаар халдварладаг. Д вирусийн халдвар нь В вирусийн халдвар авахад хамт халдварладаг.Өөрөөр хэлбэл элэгний Д вирус нь В вирустай хамт байж л амьдардаг гэсэн үг.Д вирусийн халдвар авахад нийт хүмүүсийн 95%-д нь энэ вирусээс организм өөрийгөө эсрэг биет үүсгэн цэвэрлэж чаддаг. Ихэнхидээ элэгний В вирусийн халдвар тээгчид Д вирусийн халдвар давхар хадгалж явдаг боловч өвчлөлийн хувьд харьцангуй намжмал байдаг. Гэвч элэгний В вирусийн архаг халдварын үед энэ Д вирус өвчний явцыг муутгахад нөлөөлдөг. Элэгний В вирусийн архаг халдвараар өвчилсөн үед Д вирусийн халдварыг хамт тээх нь элэгний цирроз болох боломжийг маш өндөр болгодог байна. Энэ үед өвчтөнүүдийн гуравны хоёр нь цирроз болж хүндэрдэг байна. Энэ өвчнөөс сэргийлэх вакцин байхгүй. Интерфероноор хэдиийгээр эмчилж буй боловч эмчилгээ зогсмогц дахин өвчилдөг. Иймээс элэгний Д вирусийн халдвараас сэргийлэхийн тулд онцын шаардлагагүй үед тариа,шприц хэрэглэхээс ( шивээс ) татгалзах ба бэлгийн аюулгүй харьцаанд орох хэрэгтэй.Шинэ мэндэлж буй хүүхдүүдэд В вирусийн вакцин хийлгэх нь элэгний Д вирусийн халдвараас сэргийлэх хамгийн сайн арга юм. Учир нь элэгний В вирусийн халдвар аваагүй үед Д вирусийн халдвар авдаггүй байна.

Элэгний В ба С вирусийн халдвар

Элэгний С вирусийн халдвар нь ихэнхдээ халдварлагдсан зүү,шприц ба цусаар дамжин халддаг. Бэлгийн замаар халдварлах боломжтой гэж үздэг боловч тохиолдох нь маш цөөн. Элэгний В вирусийн халдвар авагсдын 10% нь элэгний С вирусээр давхар халдварлагдсан байдаг. Энэ хоёр вирус хамт байгаа тохиолдолд хоорондоо бие биенийхээ хөгжлийг дэмжих ба ингэхдээ аль нэг нь давамгайлж байдаг. Энэ тохиолдолд аль давамгайлж буй вирусийн эсрэг эмчилгээг эхэлж хийх хэрэгтэй болдог. Энэ 2 вирусээр зэрэг өвчилсөн үед элэгний өвчлөлийн хэмжээ илүү хүнд байдаг. Элэгний С вирусийн халдварын үед урьдчилан сэргийлэх вакцин байхгүй. Элэгний С вирусийн халдвар авагсад элэгний В вирусийн халдвараас сэргийлж В вирусийн эсрэг вакцин хийлгэх хэрэгтэй.

Элэгний В вирусийн халдвар ба дархлал-хомсдлын олдмол хам шинж (ДОХ)

Энэ 2 өвчний халдах зам нь ижил боловч өвчлөлийн шинж тэмдэг нь өөр. Элэгний В вирусийн халдвар тээгчид ДОХ-оор хамт өвчлөх боломжтой. Энэ өвчнүүд хамт халдварлагдаж өвчилсөн үед элэгний В вирусийн халдвар тээгчдээс ДОХ –ын халдвар давхар авсан хүнд ДОХ-ын халдвар аваагүй хүнээс элэгний В вирусийн халдвар архаг хэлбэрт шилжих боломж өндөр болдог. Учир нь ДОХ-ын вирус дархлааны системийг дарангуйлдагаас болж элэгний вирусийн эсрэг үүсэх эсрэг биетүүдийн хөгжилд саад болдог гэж үздэг.

Элэгний В вирусийн халдварын үед элэг шилжүүлэн суулгах ямар үүрэгтэй вэ?

Элэг шилжүүлэн суулгах нь элэгний В вирусийн халдварын үед хамгийн үр дүнтэй эмчилгээ юм. Энэ эмчилгээг өвчтөнд циррозийн төгсгөлийн шатанд элэгний хүнд үрэвслийн үед хийдэг. Гэвч элэг шилжүүлэн суулгаснаар элэгний В вирусийг бүрэн төгс эмчилж байгаа хэрэг биш, шинэ элгэнд халдвар тархах боломжтой гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.Элэг шилжүүлэн суулгасны дараа ч вирусийн эсрэг эмчилгээг үргэлжлүүлэн хийх шаардлагатай болно. Элэг шилжүүлэн суулгасны дараа өвчтөнүүдийн 75-85% -д нь таваас дээш жил амьдрах насыг бэлэглэдэг .

Үргэлжлэл бий.....

Эмч: Б.Сэлэнгэ

hi elegnii ene ovchind uuh em bgaa shuu utas 01088423347