ßðóó ñýòãýã÷  

Áè ñàÿõàí 70 îíîîãîî ãàðãàõ ãýýä áààõàí þì áîëëîî. Áè ÒÈÑ ñóðäàã. Ìàãàäãүé ÒÈÑ Ìîíãîëäîî ë ãàéãүéä òîîöîãäîõ ñóðãóóëü áàéõ. Ãýõäýý íàäàä òèéì ÷ èõ òààëàãäàõãүé áàéíà. Áèä áàãàãүé ìөíãө өã÷ ñóð÷ áàéãàà. Äààí ÷ áàãø íàð íü ãýæ áààõàí õүíä ñóðòàëòàé, áèä ãýæ àÿ ýâèéã íü îëîõ ãýñýí àìüòàä.
Áàãø íàðûí äүãíýëòýýð áîë äүíõүүðòëýý õè÷ýýë õèéãýýä ë, ëåêöýý áàéíãà óíøààä ë, õóó÷èí, øèíý, õîöðîãäñîí, õýðýãòýé ýñýõ íü үë ìýäýãäýõ ìýäýýëëèéã ñóðãàëòûí ïðîãðàìä îðñîí ë áîë òóõàéí үåä íü öýýæèëæ, àñóóãäàí ÿã òàã õàðèóëæ ÷àäàæ ë áàéõ þì áîë òýð îíö ñóðäàã ñàéí õүүõýä, èðýýäүéä öàëèí ñàéòàé àæèëä îðîõ ìàãàäëàë өíäөðòýé, çөâ õүìүүæèëòýé èðãýíä òөëөâøèæ ÿâàà õүүõýä þì áàéëãүé. /áүð áàãààñ íü àæëûí ìàíóóõàé áîëãîõ òөëөâëөãөөòýé þì øèã/
Áèä ìөíãө òөëөөä ñóð÷ áàéíà. Ãýòýë áèäýíä ÿìàð ÷ ÷өëөөò ñîíãîëò, õýðýãëýã÷, үéë÷ëүүëýã÷ ãýñýí îéëãîëò àëãà.
Îðîíä íü àâ÷ áàéãàà áîëîâñðîëîîñ íü ÿìàð ÷ ñýòãýë үíýðòýõãүé çààñàí, îëîí çàëóó÷óóäûí äýâðүүí õүñýë ìөðөөäëèéã íü óíòðààñàí, ñîíèðõîë áàãàòàé àëáàäìàë õè÷ýýëýýð áөìáөãäөæ áàéíà. Èõýíõ áàãøèéí õýëäýã үã ãýâýë “áè õýëýõ үãýý õýëæ, çààõ çүéëýý áүãäèé íü çààñàí, îäîî òà íàð ëåêö äýâòðýý óíøèæ õýëñýí ÿðüñàí áүãäèéã ìèíü òîãòîîæ ýðãүүëýýä àñóóãäàæ øàëãàëòàà өãöãөө” øàë ñîíèðõîëãүé ñîíñîãäîæ áàéãàà áèç!
Õè÷ýýëèéã үíýõýýð ñîíèðõîëãүé áàéäëààð, ëîãèê äýñ äàðàà íü àëäàãäñàí, ýíãèéí çүéëèéã íүñýð òîìîîð õүí îéëãîõûí àðãàãүé áàéäëààð õýëæ өã÷èõөөä “ààí òà íàð îéëãîõãүé áàéíà óó, òýãâýë öýýæèë” ãýõ íü õîëãүé áàéõ þì.
ßìàð ÷ ñîíèðõîë òөðөõөөðãүé, îþóí áîäîëäîî òөñөөëөí õàðàõàä õýöүү, óòãà àâöàëäàà íü îéëãîãäîõãүé çүéëèéã çөâõөí çүүí òàðõèà àæèëëóóëàí áàéæ, íүäýý áүðýëçòýë, íóðóóãàà ÷èëòýë íîçîéðîí öýýæëýí áàéæ íýã þì àñóóãäàæ øàëãàëòàà өã÷ äүí ãàðãàæ áàéíà. Ýíý íü çөâõөí ìåõàíèêààð öýýæëýõäýý ñàéí áóþó òүð ñàíàõ îé íü ñàéí õөãæñөí õүí ë îíö äүí àâàõ áàéõ. Äààí÷ àìàðõàí ìàðò÷èõíà.
Өөðèéí îþóí ñàíààíäàà òөñөөëөí õàðæ óòãà ñàíààã íü îéëãîîãүé áîë òýð õүíä åð íü þó үëäýõ âý äý. Үëääýã þìàà ãýõýä áîäîæ ñýòãýõäýý ìàðóóõàí àìüä òîëü áè÷èã áîëæ õóâèðíà. Îäîî үåä òөðөë áүðèéí ãàðûí àâëàãà, îëîí òөðëèéí òүðãýí øóóðõàé øèíýëýã ìýäýýëëèéí õýðýãñëýëүүä áàéõàä òèéì õүíýýð ÷ ÿàõ þì áèëýý. Îëæ àâñàí ìýäëýãýý áүòýýë÷ýýð àøèãëàæ ÷àääàã õүí ë өíөөãèéí íèéãýìä õýðýãòýé áàéõàä þóí òýð õàãàñ äóòóó òîëü áè÷èã ìàÿãèéí õүí үéëäâýðëýõ. Îäîî áè õýäýí æèøýý õýëüå:
Ìàíàé íýã 10 æèëèéí õèìèéí áàãø “áè íààä õèìèéã ÷èíü èõ ñóðãóóëüä òàìàà öàéòàë çààëãàæ õè÷ýýëëýæ áàéñàí, îäîî òà íàðûí çîâîõ ýýëæ, ìàé үүíèéã íàìàéã îðæ èðýõýä õóóëæ áè÷ýýä äóóñãà÷èõñàí áàéãààðàé” ãýýä ãàðààä àëãà áîëæ өãñөíñөí. Åð íü õèìè, ôèçèêèéí õè÷ýýëүүä õүíèé àìüäðàëä îéð, òóí õýðýãòýé äýýðýýñ íü ñîíèðõîë òàòàõààð øèíæëýõ óõààí øүү äýý. Áàñ ìàíàé ôèçêèéí áàãø ãýæ çөâõөí áîäëîãî áîäîæ ìýäíý, òîìú¸îãîî ìýäíý, îíîëûí ìýäëýã áàðàã áàéõãүé øàõóó ñàÿõàí ñóðãóóëèà òөãññөí áàãø áàéæ áèëýý.
Îäîî ìàíàé ñóðãóóëèéí ìàòåìàòèêèéí áàãø ãýõýä өөðèéõ íü çààõ àðãà áàðèë íü ñóðãóóëèàñ ãàðãàñàí õè÷ýýëèéí íîìòîé åðөөñ òîõèð÷ өãөõãүé, өөðөө þó íü áîëîõãүé áàéãààãàà ìýääýã ýñýõ íü áүү ìýä. Óã íü өөðөө ãàéãүé ë çààäà㠠þì, äààí÷ ÿìàð ÷ ìýäðýìæ, àðãà òåõíèê áàéõãүé. Óã íü ìýäýýä àâ÷èõâàë õýðýãòýé ë õè÷ýýë. Ñàéí ñóð÷ ÷àäàõãүé áàéãààä ìèíèé áóðóó çөíäөө áèé. Ãýõäýý èéìýðõүү áàãøààð áè õè÷ýýë çààëãàìààðãүé áàéíà. Óãààñàà áè áàãø íàðàà ìóóëàõ ãýýãүé. Áè îðîíä íü áàéñàí áîë áàñ òýãýýä ë ÿâæ ìàãàäãүé ë þì. “Àâ÷ áàéãàà öàëèí áàãà, ñàéí çààñàí ÷ ÿàëàà, ìóó çààñàí ÷ ÿàëàà åð íü õýí íàìàéã ìýäýõ þì, õèéõ ¸ñòîé çүéëýý õèéãýýä ë ÿâæ áàéíäàã” ãýýä ë ÿâæ áàéõ ÷ þì áèëүү. Îð÷èí ìààíü èéì áàéäàëä õүðãýýä áàéíà. Çүãýýð ë çàñ÷èõèéëäàà.
Ñóðãóóëèàñ áèäíèéã ýíý õè÷ýýëèéã үç ãýñýí íýðòýé, áèä ãýæ ñóðàã÷ äүðòýé, áàãø ãýæ îðîìäîõ íýðòýé àëèà ñàëáàäàéíóóä áîëîõ øàõàæ áàéíà. Èíãýæ өөðèéãөө ÷, áóñäûã ÷, ãýð áүëýý ÷, ýõ îðíîî õóóðààä ÿâíà ãýäýã ÿìàð òýíýã õýðýã âý.
Ãýõäýý áè өөðèéãөө ñүүëèéí үåä үíýëæ ýõýëæ áàéãàà. Õýðýâ áè áàãø áàéñàí áîë 2-3 æèëèéí äîòîð ë òóí äàâãүé áàãø áîëæ ÷àäíà ãýæ áîääîã. ßàãààä ãýâýë áè àíõàíäàà òààðóóõàí ñóðëàãàòàé õүүõýä áàéæ áàéãààä áүãäèéã ýõíýýñ ñóðæ õè÷ýýëäýý øàìäàí ñóðàëöàæ êîíêóðñ өã÷ áàéñàí þì. Ýíý õóãàöààíä õè÷ýýëýý ñóð÷ îéëãîõûí òóëä õөäөëìөðëөñөí ìààíü áàãàãүé çîâëîí áýðõøýýë òóóëæ өíөөã õүðýõýä, íàìàéã îéëãîæ ñýòãýëýýñýý çàà÷èõ áóñäûí òóñ äýì, ÿàæ îéëãîâîë èëүү үð өãөөæòýé áîëîõ òàëààð ÿñ ìàõàíäàà øèíãýòýë îéëãîñîí òóë îäîî áè áóñàä õүүõäүүäýä îéëãîîãүé õè÷ýýëèéã íü òàéëáàðëàõäàà õýíýýñ ÷ äóòàõààðãүé çààæ ÷àäàõ þì øèã ìýäðýìæ òөðñөí.
Îäîî ñýäýâðүүãýý áóöààä îðîõîä өíөөäөð äàæãүé ñàéí ñóðààä ÿâæ áàéãàà õүүõýä ìýäýýæ çөíäөө áàéãàà. ÃŒөí õè÷íýýí õè÷ýýñýí ÷ àðãà áàðèë íü òààðààãүé, íөõöөë îð÷èí íü áүðýëäýæ өãөõãүé áàéãàà íü îëîí áàéíà. Õàðèí òîîãîîðîî àíãèéí áàãàãүé õýñãèéã ýçëýõ õè÷ýýë óãààñ õèéäýããүé, ÿìàð ÷ ñýòãýëèéí òýíõýýãүé øèéäñýí ãàðóóä çөíäөө áàéíà. Ýäãýýð õүүõүүäýýñ áîëæ áàãø íàð ìààíü ýñòðåñä îðæ, áóñäûã áóðóó çүãò óðóó òàòàæ, ýâãүé õàðüöàà үүñãýæ, áóñäûãàà õè÷ýýë õèéõýä èõýýõýí òөâөã ó÷ðóóëæ, òààëàìæãүé îð÷íûã áүðäүүëæ áàéíà. Èõ ñóðãóóëü òýäíèéã õүìүүæүүëäýã ãàçàð þìóó. Ã’үүíèé îðîíä ÿã òýäýíä òîõèðñîí ñóðãóóëü áàéãóóëààä õè÷ýýë çààâàë õàìààãүé үð äүíòýé áàéõñàí. Áàãà çýðýã үíýòýé ë òóñíà.
Áèä áүãä ë өөðèéí ãýñýí ñóðàõ àðãà áàðèëòàé, àâúÿàñ ÷àäâàðòàé õүүõäүүä. Үүíýýñýý áîëîîä áèäíèé äèéëýíõ íü çàðèì õè÷ýýëäýý îíö ñóðààä çàðèìäàà 0 çààãààä, äàõèí äàõèí çààëãóóëààä ýðýýíòýé áàðààíòàéõàí ë ÿâæ áàéíà. Үүíýýñ áîëæ áөөí ñýòãýëèéí äàðàìò, áààõàí õèé äýìèé óðññàí öàã ìөíãө.
Îäîî áè өөðèéí áîäëîî õýëúå. Ñóðãàëòûí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõûí òóëä îþóòàí, ñóðàã÷èä ñóðãóóëüä ñóðààä õýð үð äүíòýé ñóðàëöàæ ìýäëýã áîëîâñðîë, ÷àäâàð îëæ àâñàí ýñýõèéã õàìãèéí çөâ õóâèëáàðààð îëæ òîãòîîæ äүãíýäýã, õүүõäүүä ÷өëөөòýé áîäîæ ñýòãýõ òàë äýýð èëүү àíõààðñàí, ¸ñ ñóðòàõóóíû çөâ õүìүүæèë îëãîõ (òóõàéí õүүõýä àëèâàà ñàéí ìóó õî¸ðûã õýíýýñ ÷ òóñëàëöàà àâàëãүé өөðөө äүãíýëò õèéæ, өөðөө өөðòýéãөө àæèëëàõ), ÿàæ èéãýýä ñóðãà÷èõúÿ ãýñýí áîäîëòîé, ÷àäâàðëàã áàãø íàðààð ãàéõàëòàé ñàéõàí ñîíèðõîëòîéãîîð øөíө çүүäýíä íü îðòîë õè÷ýýë çààæ ÷àääàã òààëàìæòàé îð÷èí áүðäүүëýõ.
Áè òîì áîëîîä äýëõèéäýý ë àëäàðòàé òîîöîãäîõ òîìîîõîí õîò áàéãóóëàõûã õүñäýã. Ýíý õîòäîî õàìãèéí ãîë íü õүìүүñ ñóð÷ áîëîâñðîõîä òààòàé îð÷èí áүðýëäñýí òýð ÷èãòýý ë óðëàã, îþóí ñýòãýëãýýíèé ãàéõàëòàé åðòөíö áүðäýýñýé ãýæ áîääîã. Õýðâýý áè áàÿí áîëáîë áүõèéë õөðөíãө õү÷ ÷àäëàà ýíý õîòäîî ãàéõàëòàé ñóðàëöàõ îð÷èí áүðäүүëæ өãөõөä çàðöóóëàõ áîëíî.

Ìèíèé ìөðөөäëèéí ñóðãóóëü

Ëåêöèéã çààâàë àíãè òàíõèìä çààõ àëáàãүé øүү äýý. Ãýðòýý ñóóãààä ë ÿìàð íýãýí ìýäýýëëèéí õýðýãñýë àøèãëàæ áîëíî. Ýñâýë õèéñâýð (âèðòóàë) åðòөíö áèé áîëãîæ îþóí ñàíààãààðàà ëåêöýíä ñóóæ áîëíî, åð íü ÿàæ áîë ÿàæ ë áîëíî øүү äýý. Òýãýõýä îäîîíû ëåêö ãýæ áàðàã ë öýýæ áè÷èã. Òýð äóíä ÷èíü ñîíñîæ ñàéí îéëãîäîã, äүðñýëæ ñàéí îéëãîäîã, áè÷ýýä ñàéí îéëãîäîã ãýýä ë ÿíç áүðèéí õүí áàéãàà. Ýäãýýðèéã öөìèé íü àíãèëæ òóõàéí õүíä òîõèðñîí àðãààð õè÷ýýë ÿâóóëæ ÿàãààä áîëîõãүé ãýæ. Åð íü çөâõөí ëåêö çààæ áàéõ ÿâöàä ë òóõàéí ñóðàã÷èéí өөðòөө ìýäëýã îëæ àâ÷ ÷àäàõ ýñýõ íü өөðèéõ íü õýðýã. Ãàãöõүү ñîíèðõîëòîé áүð ãàéõàìøèãòàé áàéäëààð îéëãóóëæ ÷àäàõààñ ãàäíà òóõàéí õè÷ýýë, ñýäýâ íü ÿìàð àøèã òóñòàé áîëîõ үүíèéã ñóðàõûí òóëä ÿìàð íîì óíøèæ, ÿìàð ÿìàð ñåìèíàðûí õè÷ýýë çààëãàõ õýðýãòýé òàëààð òàéëáàðëàæ өãөõäөө áóñäûã áàéëäàí äàãóóë÷èõäàã ñàíààãàà îéëãóóëàõ ÷àäâàð ñàéòàé ëèäåð áàãø íàðààð ëåêö îðóóëæ áîëíîøäýý.
Ñåìèíàð äýýð áîë õүүõäүүä òóõàéí õè÷ýýëèéã îéëãîæ ñóð÷ àâàõ ãýäýã áîë áàãø íàðò òóéëèéí àíõààðàõ àñóóäàë áàéõ áөãөөä õè÷ýýëèéã îëîí ñîíèðõîëòîé ìàòåðèàëëàã áààçààð õàíãàõ õýðýãòýéãýýñ ãàäíà õàìãèéí îíîâ÷òîé çөâ àðãààð áóþó ñóðàã÷ өөðòөөãөө áîëîí áàãøòàéãàà àæèëëàõ îð÷èí ãàéõàëòàé áүðäñýí áàéõ. Àïïàðàò, õýðýãñëýëýý çүү÷èõýýä ë áàãàæ õýðýãñýë àøèãëàí áàðàã àìüäðàë äýýð ãàðñàí þì øèã îð÷èíä ýëäýâ òóðøèëò ÿâóóëæ ïðàêòèê äýýð áîëîâñðîë àâíà ãýäýã áîë үíýõýýð үð äүíòýé ñóðãàëò áîëæ ÷àäíà. ßëàíãóÿà ýëäýâ ñîíèó÷ çàíòàé õүүõäýä ÿã òîõèðîõ ñóðãàëò áîëíî.
ÃŒөí ñåìèíàðûí õè÷ýýëèéã òóõàéí ñóðàã÷ өөðèéí ñîíèðõîëûí äàãóó өөðèéãөө õýçýý áýëýí áîëñîí ãýæ үçñýí òýð үåäýý ñîíãîí ñóðàëöâàë èëүү үð äүíòýé áîëæ ÷àäíà.
Åð íü áүõ çүéë ÷өëөөò ñîíãîëòîíä òóëãóóðëàñàí áàéõ õýðýãòýé. ßëàíãóÿà áàãø íàðûã õîîðîíä íü өðñөëäүүëæ áàéõ õýðýãòýé. Áèä ìөíãө өãөөä ë ñóð÷ áàéãàà þì ÷èíü ÿìàð áàãøààð õè÷ýýë çààëãàõ íü áèäíèé äóð òèéì áèç äýý.
Үүíä íýã àñóóäàë ãàð÷ èðíý. Åð íü áèøãүé ë îëîí àñóóäàë ãàð÷ èðíý. Ã’үүíèé íýã íü ñóðàã÷äèéí èäýâõèéã ñàéæðóóëàõ. Ìèíèé õóâüä ëàâ îëîí àðãà áàéíà.
Æ íü: Îíîî öóãëóóëàõ. Íýã ñåìèíàð үçýæ äóóñãààä ë òîäîðõîé îíîî àâàõ. (Îíîîã øóäàðãà çөâ îëãîõ òàë äýýð íèëýýä àíõààðàõ õýðýãòýé)
Ñóðãóóëü òөãñãөõөä ֏ òýäýí îíîî àâàõ õýðýãòýé ÷ ãýõ þì óó, æèëä äîîä òàë íü òýäýí îíîî àâàõ õýðýãòýé ãýõ ÷ þì óó. ×àäàõãүé íýã íü õàñàãäààä ë үëäýíý.
ÃŒөí àâñàí îíîîãîîð íü æàãñààæ òèéì õүүõýä èéì àõèöòàé, ìýäëýãèéí òүâøèí íü òèéìýðõүү øàòàíä ÿâæ áàéíà ãýäãèéã àëü áîëîõ үíýí çөâөөð äүãíýæ ÷àäàõ öîî øèíý áөãөөä øèíæëýõ óõààíû үíäýñòýé àðãààð äүãíýõ õýðýãòýé.
Ãýòýë îäîî ÿàæ áàéíà. Ãÿëñ ñýðãýëýíòýæ áàãøäàà õóóëñàí äýâòýð үçүүëýýä ë, ýñâýë ìөíãө өãөөä øàëãàëòàí äýýð õóóëààä ãàéãүé îíîî àâ÷ áîëæ áàéíà. Үүíýýñ áîëæ òóõàéí õүүõäýä òàéâøðàõ ñýòãýë òөðүүëæ áàéíà. Өө үүíèéã èíãýýä àðãàë÷èõíà, òүүíèéã òýãýýä àðãàë÷èõíà ãýñýí ñàéõàí ñàíàà àìàðñàí óëñóóä. Үүíèé îðîíä òóõàéí ñóðàã÷ өөðò òîõèðñîí ñóðãàëòààð ñàéí ãýñýí áàãøàà өөðөө ñîíãîîä өөðèéãөө õýçýý áýëýí áîëñîí ãýñýí òýð öàãòàà äóðòàé õè÷ýýëýý үçýýä ñóðñàí ìýäñýíèéã íü õàðóóëàõ îíîîãîî àõèóëàõ ãýýä ÿâáàë өөðèéí ýðõãүé ë үүíèéã ÷ òүүíèéã ÷ ñóðàõ þìñàí ãýñýí áîäîë òóõàéí õүүõäýä ñóóíà. Èíãýæ áàéæ ë áèä õýíèéã ÷ õóóðàõãүé ÷àíàðòàé áîëîâñîð÷ ÷àäíà.
Àëèâàà ÿìàð ÷ àðãà áàðèë õүí áîëãîíä òîõèðîîä áàéõãүé íü үíýí. Ãýõäýý óã õүíèé àâúÿàñ ÷àäâàðûã íýýí õàðóóëæ äîòîîä åðòөíöòýé íü àæèëëàæ ÷àäâàë îäîîãèéí ýíý èõ ñóðãóóëüä çààãààä áàéãàà áүõ õè÷ýýëèéã 2, 3 äàõèí áүð òүүíýýñ ÷ áàãà õóãàöààíä ýçýìøүүëýõ áîëîìæòîé, áîëîõ ÷ áîëíî.
Çүãýýð ýíãèéí çүéëèéã áөөí ñүð áîëîîä ë áөөí òîëãîé ýðãýìýýð íүñýð áîëãîæ çààæ áàéãàà áàãø íàð çөíäөө áàéíà. Ìèíèé áîäëîîð áîë ýõëýýä õүүõäèéã áàãààñ íü áөөí ìýäýýëýë õүëýýí àâàõ õàéðöàã áóñ òóõàéí îíîâ÷òîé ñàíàà ìýäýýëëèéã ýõëýýä өөðñäөөð íü ýëäâýýð äүðñëýí áîäóóëæ, áүòýýë÷ýýð àøèãëàí үíýëýëò äүãíýëò õèéæ õүëýýí àâàõóóëæ ñóðãàõ õýðýãòýé. ßâààíäàà áîãèíî õóãàöààíä èõèéã õүëýýæ àâàõ ÷àäâàðòàé ÷ áîëãîæ áîëíî. Ã’үүíèé äàðàà ÿìàð íýãýí ìýðãýæèë, øèíæëýõ óõààíû òàëààðõ ìýäëýã өãөõäөө áүòýýë÷ ñàíààíû î÷ àñààñàí çóðàã, äóó, õөãæèì, õөäөëãөөíò äүðñ, îíèãîî, æүæèã, êèíî çýðýã þó ë áîë þóãààð, òààëàìæòàé îð÷èí íөõöөë áàéäàëä ìýäýýëýë өãөõ õýðýãòýé. Ã’үүíèé äàðàà ñóðàã÷ өөðñäөө ýðãýöүүëýí áîäîæ, àìüäðàë äýýð үçñýí çүéëòýéãýý õàðüöóóëàí òөñөөëөí õàðæ, ýëäýâ çүéëä õөðâүүëýí áîäîæ ÿàæ ë áîë ÿàæ ýðãýöүүëýí áÿñàëãàæ үçñýíèéõýý äàðàà áàãøòàéãàà õàðüöàæ õè÷ýýëëýõ þì áîë çүãýýð íýã îþóòàí ñóðàã÷ ÿìàð ÷ äîêòîð ïðîôåññîðîîñ èëүү óðàí ñýòãýæ óëàì íàðèéí ãүíçãèé îéëãîëòòîé áîëæ ÷àäàõ áîëîìæòîé ãýæ áè áîäîæ áàéíà. Õàìãèéí ãîë íü õè÷ýýë ãýæ áààõàí ÿë øèéòãýë, ñóðàã÷èä ãýæ áààõàí ñàéí õүí áîëîõ ãýæ öàðàéëñàí óëñóóä áóñ õүñýë òýìүүëýëòýé, ñîíèðõîëòîé, áàÿð òààøààëòàé, өðñөëäөөíòýé, òîãëîîì íààäàìòàé áàéäëààð ñóðãàõ õýðýãòýé. Èéìýðõүү àðãààð òүðãýí õóãàöààíä òîìîîõîí îéëãîëò үçýë ñàíààã ñóðàã÷èäàä өã÷èõ þì áîë áóñàä ïðàêòèêèéí æèæèã ñàæèã ààð ñààð çүéëèéã àìüäðàëààñ ñóðàëöàæ өөðòөө äàäàë çóðøèë áîëãîæ áîëíî øүү äýý. Òà íàð íàìàéã ÿìàð ÷ õàà õàìààãүé çүéëèé㠠ñàíààíààñàà çîõèîí ÿðüæ áàéíà ãýæ áүү áîäîîðîé. Үíýíäýý ñàíààíààñàà çîõèîñîí çүéë èõ áîëîâ÷ ýíý áүõýí áîëîìæòîé ãýäãèéã “Õàí óóë” äýýä ñóðãóóëèéí çàõèðà렠Ö.Äýìáýðýë áàãøèéí Îþóí Ñýòãýëãýýíèé Äýýä Êóðñ ãýñýí íýðòýé õè÷ýýëä ñóóæ áàéõäàà îéëãîñîí þì.
Áè Ìîíãîëûí õөãæëèéí øèíý ãàðö þó âý ãýñýí ñýäâýýð ýññå áè÷èæ ýõëýýä õóãàöàà äàâ÷óó áàéñíààñ îðîëöîæ àìüæààãүé þì. Õýðýâ áè îðîëöñîí áîë ìèíèé õýëýõ ñàíàà þó âý ãýâýë “áèä өөðñäèéãөө íýýí õөãæүүëæ ÷àääàã çүéëýýðýý áóñàä îðíóóäòàé өðñөëäөõ õýðýãòýé” ãýæ õýëíý. Áèä óõààíòàé, áîëîâñðîëòîé, өөðөө өөðòөө ýçýí áîëîîä ÿâ÷èõ ÷àäâàðòàé áîë÷èõâîë äýëõèé äýýðõ ýä áàÿëãèéã àëãà óðâóóëàõûí òөäèéä ë Ìîíãîëä àâ÷èð÷ õîðâîî åðòөíöèéã áàéëäàí äàãóóëàõ áîëíî. Õөãæèõèéã õүñâýë íàäøèã өөðөөñөө ýõëýõ õýðýãòýé ãýæ õýëíý. Þó ãýñýí үã âý ãýâýë áè “òүүíèé òýð íü áîëîõãүé áàéíà, үүíèé ýíý íü áîëîõãүé áàéíà” ãýæ үãëýæ ñóóñíû îðîíä өөðөө áèå äààæ áóðóó àëäààòàé áүõíèéã çàñàæ çàëðóóëàí ãàéõàìøèãò åðòөíöèéã áèé áîëãî÷èõîîä òà íàð íàìàéã õàðäàà íàäøèã ñàéõàí àìüäðàà÷ ãýæ õýëíý. Өөðөөð õýëáýë үã õýëýýð áóñ үéë áүòýýëýýðýý áóñäûã óðèàëàí äóóäàæ íýãòãýõ áîëíî. ÃŒөí îäîî áèä èðýýäүéðүүãýý õөðөíãө îðóóëæ óõààëàã ìîíãîë èðãýíèéã áүòýýæ ÷àäâàë 22-ð çóóí áèäíèéõ áîëíî ãýäãèéã õýëýõ áàéñàí. ßã øèíý ñàíààíû õóâüä ãýâýë ìèíèé õýëäýãýýð õîðâîîä àëäàðòàé, õîâîðõîí îëäîõ õîò áàéãóóëàõ ÷ þìóó  Ã½Ã±Ã¢Ã½Ã« өөð ÿìàð íýãýí ñàëáàððóóãàà àíõààð÷ òýð ñàëáàðòàà äýëõèéä òýðãүүëæ, ìîíãîëûí áàÿëãàà çөâ àøèãëàæ ÷àäàõ îíîâ÷òîé ñèñòåì áүõèé áүãä áèå áèåý äýìæñýí àæ үéëäâýðæñýí íèéãìèéã áèé áîëãîõ, õóóëü äүðìýý õөãæèë ÿâàãäàõàä òààòàé îð÷èí áүðäүүëæ áàéæ ë ìîíãîë õөãæèíө. Үүíèéã æèðèéí áèä õè÷íýýí äîîðîî äýâõöýýä õèéõãүé, ñàíàà ãàðãàæ äýìæëýã õүñýæ ë ÷àäíà. Õàðèí òóõàéí àæëûã õèéæ áàéãàà òýð õүí ë øèíý ñàíàà ãàðãàæ өөðèéí ñàëáàðàà õөãæүүëíý. Үүíèé òóëä áүòýýë÷ áîëîâñðîëòîé ìîíãîë èðãýä áàéõ õýðýãòýé áàéíà.
Өíөөäөð áèä ìîíãîë èðãýä ìèíü áîëîâñðîëòîé áàéãààñàé ãýæ öөì õүñýæ áàéãàà. ßìàð ÷ îþóòàí çàëóóñààñ ֏ óõààíòàé áîëîâñðîëòîé áîëîõûã õүñýæ áàéíà óó? ãýæ àñóóõàä áүãä òèéì ãýæ õàðèóëàõ áîëíî. Áèäýíä ýíý ë áàéõàä õàíãàëòòàé øүү äýý. Ãýòýë îþóòíóóäààñ õýòýðõèé өíäөð øààðäëàãà òàâüæ áàéíà. Ýíý õүíä íөõöөëä áүãäèéõ íü àÿ ýâèéã íü îëîîä, өөðөө áүõ ó÷ðûã íü òàéëæ, äýýðýýñ íü îíö ñóðààä, өөðөө өөðèéãөө õөãæүүëýýä ÿâíà ãýäýã áîë õүí áүðèéí õèéãýýä áàéæ ÷àäàõ àæèë áèø øүү äýý. Õýðýâ áèäíèéã çөâөөð òóñëàæ äýìæýýä ñóðàëöàõ òààòàé îð÷èí íөõöөë áүðäүүëýýä өã÷èõ þì áîë ýíý Ìîíãîëûí áүõ çàëóó÷óóä áèø þìàà ãýõýä 30% íü ÷ áîëòóãàé ñàéí áîëîâñðîëòîé áîë÷èõâîë ýíý Ìîíãîëûã àâààä ë ÿâíà.
Õүí õè÷íýýí õèéõ äóðãүé áàéëàà ÷ õèéæ áàéæ ñàëäàã àæèë ãýæ áàéäàã øүү äýý. Òýãýýä ÷ áè îäîî äөíãөæ 1-ð êóðñ áүõ çүéë îäîîíîîñ ë ýõëýæ áàéíà. 1-ð êóðñ ýñâýë áàãà àíãèéí õүүõäүүä ýõëýýä үçýõ õè÷ýýëèéíõýý ñóóðü ìýäëýãèéã ýçýìøñýíèéõýý äàðààãààð öààøèä òүүíäýýðýý үíäýñëýí äàðààãèéí õè÷ýýëýý òүүãýýðýý ñýòãýæ õîëáîæ îéëãîõ íü ãàðöààãүé. Åð íü àìàðõàí þì ãýæ õàà áàéõàâ õýöүү áàéæ ë ñîíèðõîëòîé áîëíî. Áè ëàâ äàðàà æèë ãýõýä ýíý æèë àëäñàí àëäààãàà äàâòàõãүéãýýð äýýðýýñ íü îëæ àâñàí òóðøëàãàà íýìýðëýýä, өөðèéí àðãà áàðèëàà õè÷ýýëòýéãýý óðíààð õîñëóóëààä õàæóóãààð íü өөðèéãөө íýýí õөãæүүëýýä àìæèëòòàé ñóð÷ áîëäãèéì øүү ãýäãèéã áóñäàäàà áèå÷ëýí õàðóóëíà ãýæ áîäîæ áàéãàà. Àíõàíäàà áè îíö ñóð÷ òýòãýëýã àâààä ÿâíà ãýæ áîäîæ áàéñàí áîëîõîîð ÷àäàõààðàà ë õè÷ýýí ñóðàëöàæ áàéñàí. Áè àðâàí æèëäýý ñóðàëöàõ àðãà áàðèë, äүíãýý ñàéí ãàðãàõ àðãà óõààíàà îëîîãүé áàéñàí, äýýðýýñ íü өөðèéí ìèíü äóòàãäàëòàé òàëóóä ñààä áîëñîí. Àðàé õèéí àëäñàíàà íөõөí, ñóðààãүé çүéëýý íýã íýãýýð çàñàæ çàëðóóëàí îâîî ãàéãүé áîëæ áàéòàë ÿã ýãçýã íü òààðñàí àçãүé ÿâäëóóä, îãò ñàíààíä îðîîãүé áýðõøýýëүүä, ýëäýâ äýìèé áóðóó áîäîë үүñãýõ ñөðөã ìýäýýëëүүäòýé òóëãàðñàí þì. Үүíèé ãîë áóðóóòàí íü öàã íü áîëîîãүé áàéõäàà áàÿñ÷èõñàí þì. Çà үүíèéã õèéãýýä ë òèéì áîë÷èõ íü, åð íü áè äàæãүé áîëæ ýõýëæ áàéíà ãýæ áîäñîíîîñ òàéâøèð÷èõñàí. Òîâ÷îîð õýëáýë áè өөðөө өөðòөө ÿëàãäñàí. ßàõàâ өөðèéãөө õү÷ëýýä үүíèéã ÷ òүүíèéã ÷ õèéãýýä áàéæ ñóðñàí áîëîâ ÷ өөðèéí äàâàðóó, îíãèðîî, þì үçýýãүé ãýõ þìóó äàà õèéñâýðýýð õóäëàà áàÿñàõ ñýòãýëäýý ÿëàãäñàí. Íàä øèã ÿã èíãýæ ÿëàãäñàí õүүõýä çөíäөө áàéãàà áàéõ ãýæ áîäîæ áè үүíèéã áè÷ñýí þì. Áèòãèé øàíòðààðàé, àëèâàà áүõ àñóóäàëä ãàðàõ ãàðö çààâàë îëäîíî.
Áèäíèé çàðèì íü áîäîõ áàéõ. Áèä õîé÷ үåèéíõýý àç æàðãàë, ñàéí ñàéõíû òөëөө çîâîõ ÿìàð õýðýã áàéíà ãýæ. Ëàâ ìèíèéõýýð áîë ýäãýýð íü çîâëîí áèø. Áèä õàðèí ÷ àçòàé óëñ. Áүõ çүéë àíõíààñàà áýëýí ñàéõàí áîë ñîíèðõîë áàãàòàé, ÿìàð÷ өðíөë áàéõãүé áîëîõîîð òààøààëòàé áàéæ ÷àäàõãүé øүү äýý. Ëàâ ìèíèé ñýòãýëä ìîíãîëûí ãýðýëò èðýýäүé õàðàãäàæ áàéíà. Òýãýýä äýýðýýñ íü ýíý ñàéõàí èðýýäүéã áèé áîëãîõîä ìèíèé áèå өөðөө áèå÷ëýí îðîëöîæ áүõ үéë ÿâö өðíөëèéã íü өөðèéí áèåýð àìñàíà ãýäýã þóòàé ñàéõàí ñàíàãäàíà ãýý÷.
Өíөөäөð өөðөө өөðòөө ýçýí áîëîîä, өөðèéãөө өөðèéí õүññýíýýð õөãæүүëýýä ìýäüå ãýñíýý ìýäýýä, öàã çàâàà õè÷íýýí óòãà ó÷èðòàé, үð áүòýýëòýé, õîæèì íü áөөí àøèã øèìýý өãөõ çүéëä çàðöóóëñíû äàðàà ñýòãýë çүðõ, îþóí áîäîë ìààíü õè÷íýýí ñàéõàí òààøààë àâäàã áèëýý. Үүíýýñ èëүү òààøààëòàé àç æàðãàë ãýæ áàéõóó. Çîâëîí ãýäýã áîë àëèâààã àëü òàëààñ íü өөðòөө òóñãàí àâ÷ áàéãààãààñ ë øàëòààëíà. Èðýýäүéä áүõ çүéë ñàéõàí áîëîõ áîëíî. Àëèâàà ÿìàð ÷ áóðóó, àëäààòàé, õýöүү çүéëýýñ ñàéí ñàéõíûã îëæ õàðààä èðýýäүéäýý èòãýëòýé, õүñýë òýìүүëýëòýé, өөðөөðөө áàõàðõàæ, өөðèéãөө õүíäëýí õàéðëàæ ÿâöãààÿ ãýæ õýëìýýð áàéíà.
Îäîî áè ñýòãýëýýð óíà÷èõààä өөðèéãөө ñýðãýýõ çîðèëãîòîéãîîð áè÷ñýí íýãýí өãүүëýìæèéã ÿìàð ÷ çàñâàð îðóóëàëãүéãýýð òà áүõýíä ñîíèðõóóëúÿ.
“Áè өөðèéí îëñîí øèíý ñàíàà, õүñýë, çîðèëò, òýìүүëëýýðýý àæèëëàõ    Ã¡Ã®Ã«Ã­Ã®. Áóñàä õүìүүñèéí àìüäðàëûí òóðøëàãà ãýõ ìýòèéí çүéëñýä áè үë áàðèãäàíà. Òýäíèé çөâëөæ çààñàí çàì ìөð үíýõýýð ñàéõàí áàéëàà ÷, çөâ áàéëàà ÷, òөãñ òөãөëäөð áàéëàà ÷, ÿìàð ÷ àëäààãүé áàéëàà ÷, үíýõýýð àþóë áàãàòàé áàéëàà ÷, áè өөðèéí õүññýí òýð òýìүүëýýä áàéãàà çàìààð ÿâàõ áîëíî. Áè õýí íýãíèé үíýí ãýæ òóéëûí èòãýñýí çүéëä өөðèéãөө õү÷ëýí áàðüæ èòãýí үíýìøèõ àëáàãүé. Áè àëäàà ãàðãàõààñ үë àéíà. ßàãààä ãýâýë àëäàà áîëãîí íàäàä ñîíèðõîëòîé, óòãà ó÷èðòàé, ñóðãàìæòàé. Áè өөðèéí áèåýð õèéæ үçýæ áàéãààä àëäñàí àëäàà ìààíü õîðâîîã өөðèéíõөөðөө òàíèõàä, áүð óë үíäýñòýé, ãүí áàò îéëãîõîä ìèíü òóñëàæ ÷àäíà. Áè ýäãýýð õàðàãäàõ çүéëèéã ÿã áàéãààãààð íü òîãòîîí öýýæëýõ àëáàãүé. Ýäãýýðèéã ìýäýõ çîðèëãî íàäàä åðөөñ àëãà. Ýíý áүõýí çөâõөí íàìàéã ñàéõàí àìüäðàõàä, ýðõ ÷өëөөòýé áàéõàä, àç æàðãàëòàé, áàÿð áàÿñãàëàíòàé õүññýíýýðýý àìüäðàõàä ìèíü үéë÷ëýõ ¸ñòîé. Ýäãýýð çүéëñ íàìàéã àæèëëàæ õөäөëìөðëөæ áàéõàä òýðòýé òýðãүé õýðýãëýãäýíý. Áè õàðèí òýíäýýñ õýðýãòýé ñàíààãàà ë àâàõ áîëíî. Ìèíèé õèéñýí çүéë àëäààòàé, ìèíèé àìüäðàë áóðóóòàé áàéæ áîëîõ. Ãýâ÷ ýíý áүõ àëäàà îíîî ÷èíü íàìàéã òîâîéëãîí õàðóóëàõ áîëíî. Ýíý çүéëүүä íàìàéã ÿã ìөí ÷àíàðààð ìèíü õàðóóëàõàä òóñ áîëíî. ÃŒөí áүõ çүéë õàðüöàíãóé óòãààðàà õî¸ð òàëòàé áàéäàã. Ìèíèé îäîî õýëñýí çүéëèéã үíýí ãýäãèéã õýí ÷ áàòëàæ ÷àäàõãүé. ÃŒөí áóñäûí ÿâñàí çàì çөâ áóðóó áîëîõûã áè өөðөө ÷ íîòëîí