Улс үндэстний ирээдүй ямар байх нь үр хүүхдээ хэрхэн хүмүүжүүлж, боловсруулснаас хамаардаг. Тэрхүү хүмүүжүүлэх, боловсруулах үүрэгтэй байгууллага бол мэдээж боловсролын байгууллагууд болох цэцэрлэг, сургууль.
 
Хүүхдийн боловсрол, хүмүүжлийн асуудал бол улс үндэстний оршин тогтнохтой холбоотой амин чухал асуудал. Тиймээс аливаа улс боловсролын салбараа төрийн мэдэлд байлгаж, санхүүжүүлэн бодлогоор чиглүүлдэг.
 
Монгол улсын хувьд сүүлийн хориод жилийн турш сургууль завсардалт өсөж, дээр нь сургалтын чанарын асуудал улам л хурцаар тавигдаж ирсэн. Зөвхөн их дээд сургууль чанаргүй мэргэжилтэн бэлтгээд байгаа юм биш. Ерөөсөө ерөнхий боловсролын сургуулийн чанар доройтож байна. ТМС-д ч тэнцэхгүй нөхдүүд Их сургуулийн оюутан болчихсон явж байгааг юу гэж ойлгох вэ? Тэгэхээр ерөөсөө боловсролын байгууллага маань тогтолцооны хямралд орчихоод байгааг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй болов уу?

Сургууль, цэцэрлэгийн багш нар л хүүхдүүдэд зориуд муу сургая, буруу хүмүүжүүлье гэж зориогүй нь ойлгомжтой. Боловсролын байгууллагуудыг дэндүү зөнд нь орхиж, төр хайхрахаа больсонтой шууд холбоотой юм. Монголын боловсролын байгууллагууд өнөөдөр шуудхан хэлэхэд хямралын байдалд орчихоод байгаа.
 
Өнөөдрийн багш нарын ажил хаялт үүний илрэл. Тэдний цалингаа нэмүүлье гэсэн нь зөвхөн өнгөн шалтаг. Түүний цаана боловсролын байгууллагуудын ажиллах нөхцөл, сургалтын орчин болон хүний нөөцийн бодлогын асуудал гол хүчин зүйл болж байгаа юм. Тэд юу хүсэж байна вэ гэвэл боловсролын байгууллагын шинэчлэлийг хүсэж байна.

Багш хүний хөдөлмөр бол хамгийн хариуцлагатай бөгөөд хүнээс маш олон чадваруудыг шаарддагаараа онцлог. Тэр тусмаа цэцэрлэг болон бага ангийн багш нарын хувьд.  Багш хүн ч бас амьдралтай, ар гэртэй. Тэдэнд ажлаас зөвхөн цалин авах биш бас урам зориг олж авдаг. Магадгүй зарим хүмүүс амьдралынхаа утга учрыг болгодог.
 
1995 онд багш нар орон даяар ажил хаялт зарлаж байснаас хойш 16 жилийн дараа дахин орон даяар ажил хаяж байна. Тухайн үед төр засгаас шийдвэр гаргаж, цалинг тодорхой хувиар нэмж байсан бол энэ удаа эрх баригчид тоосон шинжгүй, гадаад улсуудаар татварын мөнгөөр хээв нэг аялцгааж байна.

Эрх баригчдын хувьд монголын ирээдүй чухал биш юм шиг хандаж байна. Тэдэнд сурагчид хичээлдээ явна уу эсвэл багш нар хичээлээ заана уу байна уу үнэн хамаа алга.

Сурагч нарынхаа хичээлийг хоцроохгүйн тулд “теле” хичээл явуулна. Хүүхдүүдээ телевизийнхээ өмнө дэвтэр балаа бариад суу гэж хэлээрэй хэмээн хэвлэлүүдээр захиж байгаа салбарын сайдыг огцруулахад ч багадна. Ингэж монголын мянга мянган багш нарыг доромжилсон үгсийг хэлж байгаа хүн боловсролын салбарыг толгойлж байхад энэ салбар хэзээ ч хямралаас гарахгүй.
 
Хүүхэд байсан үеээ мартсан хүнийг хэзээ ч битгий багш болгоорой хэмээн нэгэн хүн хэлсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл хүмүүнлэг хүн л багш болох ёстой л гэсэн хүсэлт. Багш хүн гэдэг хүүхдийг өөрийн хүүхэд мэт хандан үсэг холбож, уншуулж сургадаг. Багш хүний хайр бол хариу нэхэхгүй эхийн хайртай адил. Шавиа сайн хүн болоосой гэсэн ганцхан л хүсэлтэй.
 
Багш хүний нэр хүнд мөнхийн байдаг. Монголчуудын хувьд багш хүнийг хүндэтгэн үздэг заншилтай бөгөөд энэ амьдралдаа сайн багштай учрахыг чухалчилдаг. Өөрөөс нь насаар дүү байсан ч гэсэн “багш” хэмээн хүндэтгэдэг.

Багш нар ажил хаяна гэдэг хүүхдийн хүмүүжилд маш их сөрөг нөлөөтэй. Энэхүү асуудлын талаар маш хурдан шийдвэр гаргахгүй бол энэ нь нийгэмд буруу уур амьсгалыг төрүүлэх болно. Багш хүн сурагч нартаа үлгэр жишээ байх ёстой.

Багш нарын ажил хаялтыг дэмжээд эмч нар болон шинжлэх ухааны байгууллагынхан ч ажил хаях хүсэлтэйгээ илэрхийлж байсан. Эмч нар ажил хаяад эхэлбэл өвчтөнүүдийг хэн эмчлэх вэ? гэсэн асуулт гарна. Тэгвэл Ламбаа сайд өөрөө өөрийгөө эмчилж телевизээр хэрхэн эмчлэх талаар “теле” хичээл заана гэх юм болов уу? Харж л байя.

Иргэдийн хувьд багш нарын ажил хаялтыг хоёр янзаар л хүлээж авч байна. Нэг хэсэг нь дэмжиж байхад нөгөө хэсэг нь буруутгаж, шүүмжлэлтэй хандаж байна. Гэхдээ энэхүү асуудлыг олон талаас нь авч үзэж дүгнэлт гаргах учиртай. Багш нар ч бас амьдралтай, ар гэртэй хүмүүс. Тэд бүтэн арван цаг ажлаад сарын гурван зуун мянган төгрөг аваад амьдрал нь дээшлэхгүй нь тодорхой. Тэд ч бас бусадтай адил сайхан амьдрахыг хүсэж байгаа. Тэгхээр багш нарыг яаран буруутгаж боломгүй.

Энэ бүхэнд монголын эрх баригчид шууд буруутай. Монголын эдийн засаг өсч байна, уул уурхайгаас маш их баялаг ихээр орж ирж байгаа ч түүнийг ард түмнийхээ амьдрал, улс орныхоо хөгжилд нааж өгч чадахгүй байгаа улс төрчид буруутай. Тэд үнэхээр л монгол орныхоо ирээдүй хойч үеийг боддог байсан бол ийм асуудал гаргахгүй байх байсан. Тэд энэ асуудлыг яаран шийдэх ёстой. Яагаад гэвэл энэ бол улс орны ирээдүйтэй холбоотой асуудал.

Эцэст нь төр минь дүлийрч, түмэн олон минь сохроогүй бол энэ бүхэнд зөв дүгнэлт хийж, зөв шийдвэр гаргах ёстой. Энэ бол монголын ирээдүйтэй холбоотой хойшлуулашгүй асуудал.

Б.Гансүх