Монгол Улсын төсвийн 46 хувийг бүрдүүлж буй салбарынхан “Сoal Mongolia 2013”-д чуулж байна. “Coal Mongolia” Монголын нүүрсний салбарт хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалт гурав дахь жилдээ зохион байгуулагдаж байгаа нь энэ юм. Эл чуулга уулзалтаар нүүрсний салбарынхан эхлүүлсэн төслөө танил цуулж, тулгамдаж буй бэрх шээлээ ярилцан, төр засагт санал хүсэлтээ хүргэж заншчээ.

Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг чуулга уулзалтын салхийг хагалж анхны илтгэлийг тавилаа. Тэрбээр Монголын нүүрсний салбарыг том ирээдүй хүлээж байгааг мэдэгдэв. Уул уурхайн яамнаас гаргасан тооцоогоор Монгол Улс 2015 онд 50, 2020 онд 65, 2025 онд 75 мянган тонн нүүрс экспорт лох төлөвтэй байгаа аж. Монгол Улсын нүүрсний таамаг нөөц 173 тэрбум тоннд хүрчээ.

Манай улс өнгөрсөн жил 31.1 сая тонн нүүрс олборлож, үүнийхээ 20.1 саяыг нь экспортолсон байна. “Өрийн хямрал”-ын нөлөөгөөр манай нүүрсний гол хэрэглэгч Хятадын худалдан авалт буурсан. Гэсэн ч борлуулалт 2011 оныхоос дутуугүй байсныг салбарынхан ярив. Манай улс 2011 онд 22 сая тонн нүүрс экспортолж байжээ. Чуулганд оролцсон БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ван Шао Лун “Манай улсын эдийн засаг 2018 он хүртэл наймаас доошгүй хувиар өснө. Ойрын 20 жил хот жих үйл явц эрчимтэй үргэлжлэх төлөвтэй. Тиймээс танай нүүрсийг худалдан авах зах зээл нээлттэй гэж ойлгох хэрэгтэй” гэв. Мөн Япон улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Такэнори Шимизү “Манай улс нүүрсний хэрэгцээний хээ 99 хувийг Авст рали, Ин донезоос импортолж байна. Японы компаниуд Монголоос нүүрс авахаас татгалзахгүй. Гурав дахь зах зээлд байгалийн баялгаа экспортлох танай бодлогыг дэмждэг” гэлээ.

Япончууд Монголоос нүүрсний дээж авч явж шинжилжээ. Хариу нь сайн чанарын нүүрс гэж гарсан байна. Элчин сайд Такэнори Шимизү “Та нар нүүр сээ далайн боомтод хүргэх транзит тээврийн тогтвортой гэрээ хийчих, хил хүртэл төмөр замаа тавьчих, тэгээд япончуудад нүүрсээ яг цагт нь аваачиж өг. Тэгж чадвал манай зах зээл нээлттэй” гэж тодотгов. Монголын нүүрсийг ху далдан авах хөршүүдийн хаалга нээлттэй байгаа аж. Нүүрсний экспорт 2025 он хүртэл жилд 10 гаруй сая тонноор өсөх хэтийн төлөв байна. Тэгвэл өнөөдөр нүүрсний салбарынханд нүүрсээ бага зардал, их хэмжээгээр тээвэрлэх төмөр зам байхгүй. Тиймдээ ч чуулганаар хөндөж буй хамгийн чухал сэдэв нь төмөр зам байлаа. Асуулт асууж, тайлбар сонсож байгаа хүмүүс гагцхүү төмөр замыг л хөндлөө. Зөвхөн Монголын хил хүртэлх төмөр зам тавих тухай асуусангүй. Далайн боомт хүртэл төмөр зам бий бол гохыг яаруулж байна. “Coal Mongolia 2013” чуулганаар нүүрс ний салбарынхан төрөөс “Бидэнд төмөр зам барьж өг” гэж шаардав. Тухайлбал, Мон голын уул уурхайн корпорацийн гүйцэтгэх захирал Г.Батцэнгэл “Нүүрсний тээврийн зардал өндөр байна. Угаасан нүүрс үнэтэй байдаг болохоор тээврийн зардал арай хямд тусдаг. Нэг тонн нүүрсэнд 60 ам.доллар зарцуулдаг” гэж ярив. Тэрбээр төмөр зам тавьснаар их хэмжээний нүүрс тээвэрлэх, зардал буурах, цаашлаад ачааны машинуудын байгаль орчинд учруулдаг сөрөг нөлөө үгүй болно гэж үзэж байгаагаа илэрхийлсэн.

Манай Засгийн газар БНХАУ-ын Засгийн газартай Гашуунсухайтаас Тянь жины боомт хүртэл 1400 км транзит тээвэр хийх хэлэл цээрийг эхлүүлжээ. Хэлэлцээрийн үр дүн хараахан тодорхой болоогүй байгаа аж. Мөн хэлэлцээрт хувийн хэвшлийнхэн оролцож байгаа гэнэ. Хэлэлцээр амжилттай болбол жилд 30 сая тонн нүүрсийг Япон, Солонгосын зах зээлд борлуулах нөхцөл бүрдэх нь. Элчин сайд Ван Шао Лун төмөр замын тарифаасаа Тянь жины боомтод түгжрэх зардал нь өндөр гарахыг хөрөнгө оруулагчдад сануулж байсан юм. Чуулганы үеэр Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд нүүрсний салбарынхны чихэнд чимэг болохоор мэдээ дуулгасан нь Тавантолгойгоос Гашуунсухайт хүртэлх төмөр зам тавих хөрөнгийг “Чингис” бондоос гаргахаар шийдсэн явдал байлаа. Нүүрсний салбарт шинэ “тоглогчид” орж ирсэн нь энэ удаагийн чуулга уулзалтаас харагдав.