Бээжин ингэж мэдээлэв

Хятадын хэвлэл мэдээллийнхэн саяхан “БНХАУ-ын Шинжаан Уйгарын өөртөө засах орны Да Хө Зи тосгоны 80 тариачин Монгол Улсад очиж хөдөлмөр эрхлэхээр бүртгүүлжээ. Энэ тосгоноос гадаадад гарч хөдөлмөр эрхлэгсдийн бүлгэмийн дарга Чэн Вэн Ин тэднийг ахалж явах юм. Тэрбээр өнгөрсөн жил мөн Монголд ажилласан тариачдыг ахалж байжээ. Түүнийг дагаж, тус улсад ажиллаад багагүй мөнгө хуримтлуулсан тариачин “Өнгөрсөн жил би Монголд ажиллаад 50 мянга орчим юаньтай болж, ихийг сурч нүд тайлсан. Энэ жил ч бас тэнд ажиллах хүсэлтэй” гэж бахархангуй ярилаа.

Тариачдын ахлагч Чэн Вэн Ин “Жил бүрийн 3-10 дугаар сард Монголд ажиллахад тохиромжтой, ажил ч их. Голчлон зам тавих, барилга барих, машин жолоодох зэрэг ажил хийнэ. Ажлаас шалтгаалж нэг сард 4300-7000 юанийн цалин авдаг. Гадаадад гарч ажиллахаар бүртгүүлсэн тариачид ойрын хугацаанд гадаад паспортаа авч, удахгүй Монгол руу явна” гэж ярилаа. Уг тосгоныхон хөдөлмөр үйлчилгээний “Ялалтын гүүр” компани байгуулан илүүдэл ажиллах хүчээ зохион байгуулалтад оруулан, гадаадад гаргаж ажиллуулах асуудлыг шинэ шатанд гаргахаар зорьж байна” гэсэн мэдээ цацлаа.

Харин Монголд...

Монгол Улс маань гадаадаас ажиллах хүч авахаар баян болж, ард иргэдээ ажлаар хангачихаад, ажиллах хүчний хомсдолд орчихсон бил үү. Тоо баримт үзье. Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан судалгаагаар энэ оны нэгдүгээр сард бүртгэлтэй ажилгүй иргэн 37.2 мянга болж, 2012 оны эцсийнхээс 1435 хүнээр нэмэгджээ. Энэ оны хоёрдугаар сард уг тоо дахин өсөж, 200 хүнээр нэмэгдсэн байна. Өвөл ажил хайгчдын идэвх буурч, бүртгүүлэх хүн цөөрдөг аж.

Тиймээс гадаадаас ажилчид ид ирдэг үе буюу тавдугаар сарыг сонгон авч тоо баримтыг нь харьцуулж үзсэн юм. Нийгмийн халамж, үйлчилгээний ерөнхий газрын тайланд “Ажил идэвхтэй хайж, Нийгмийн халамж, үйлчилгээний хэлтсүүдэд бүртгүүлсэн ажилгүй иргэдийн тоо 2012 оны тавдугаар сард 58.1 мянга болж, өмнөх сараас 4180 хүнээр нэмэгджээ. Бүртгэлтэй нийт ажилгүй иргэдийн 21440 нь Улаанбаатарт байна” гэжээ.

Монгол хүн ажилгүй, ажил хайсаар байгааг, хийх ажил олдохгүй байгаа, ажилгүйчүүдийн тоо нэмэгдсээр байгааг уг тайлан харуулав. Үүний цаана бүртгэлгүй, ажил хайсаар цөхөрсөн хүн хэд байгаа бол.

Бид өөрсдөө ийм байгаа хэрнээ яагаад гадаадаас ажилчин урина гэж. Тэр тусмаа мэргэжилгүй, хар ажилчин шүү дээ. Харийн тариачин хүрзээ барин, хөнжлөө үүрч ирээд орон сууц, үйлдвэр үйлчилгээний барилга барьж, зам тавин, автомашин жолоодож байна. Ингэсээр ч ирсэн. Одоо ч тэр л янзаараа. Хойшид ч ийм байх хэрэг үү. Орон сууц бол хар, шар, цагаан ямар ч хүний хамгийн чухал хэрэгцээ нь. Түүнийгээ газар хагалж ногоо тарьж байснаас бус, нийвий барин тоосго өрж үзээгүй тариачин, гуталчин, оёдолчин, худалдагчид даатгаж, босгосон барилгад нь төрийн түшээдээсээ эгэл борчуудаа хүртэл амьдарч байх ч гэж.

Хятад тариачид манай улсад ирж ажиллаад нэг сард 4300-7000 юаньтай тэнцэх цалин авдаг тухайгаа ам бардам ярьжээ. Үүнийг төгрөгт шилжүүлбэл 976.100-1.589.000 төгрөг болно. Харийн хар ажилчин бидний ажлыг булаачихаад ийм цалин авч байхад монголчуудын олонх нь 200.000-350.000 төгрөгийн цалинтай. Тиймдээ л гадаадад ажиллахын мөрөөс болж, БНСУ-д очиж ажилласнаа тэнгэрийн умдаг атгасантай зүйрлэн, хамаг сайн сайхан бүхнээ золин тийш тэмүүлдэг. Хятад тариачинд өгдөг цалинтайгаа дүйцэх цалинг манай компаниуд үндэсний ажилчдадаа өгдөг бол монголчууд яалаа гэж БНСУ, Чехэд очиж ажиллах гэж байдгаа барах билээ дээ.

Хөнжлөө үүрээд хилийн дээс алхаж орж ирсэн шаахайтнуудыг өөгшүүлэгчид нь манай ажил олгогчид. Тэд авчирсан хятадуудаа Гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхлэх газарт барагтай бол бүртгүүлдэггүй. Бүртгүүлсэн хэдийгээ мэргэжилтэн, техникийн ажилтан хэмээн бичүүлдгийг ГИХАЭГын ажилтан ярив. Нийгмийн халамж, үйлчилгээний газрын бүртгэлд жилийн өмнө байсан 30 мянга орчим гадаад ажилчдын 24 мянга нь техникийн ажилтан, 3500 нь мэргэжилтэн гэнэ ээ. Тэр мэргэжилтэн, техникийн ажилтан гэгч нь монголчуудад техник технологи зааж, бидний үзээгүй, дуулааг үй ололт амжилтад сургаж байгаа юм байх. Одоогоос нэг жилийн өмнө гадаадын хөрөнгө оруулалттай компаниуд 16123 гадаад иргэнийг, Монголын хязгаарлагдмал хариуцлагатай компаниуд 10425-ыг Монгол Улсад авчран хөдөлмөрлүүлжээ. Манай компаниуд хяналт шалгалтынхныг очиход харваас хар ажилчныг “Манай компанийн хөрөнгө оруулагч” хэмээн хаацайлах нь хөгийн. Монголчуудыг чадваржуулж, мэдлэгт хөрөнгө оруулдаг гэх тэр хөөрхийс нь үнэндээ тариачин, чулуучин, гуталчин. Гадаадынхнаар хийлгээд буй тэр ажлуудыг монголчууд өлхөн хийж чадна. Харийн хар ажилчныхаас дэндүү бага цалин өгөөд байхаар яаж удаан тэсэх билээ дээ.

Гаднын хар ажилчид Монголд барилга барьж, зам тавин, машин жолооддог бол Монголын хар ажилчид БНСУ, Чехэд очоод оймс, хувцасны утас түүж, ногоо арилган, шал, аяга таваг угаадаг. Компаниуд гадаадаас ажиллах хүч авч болно. Гэхдээ тэднээр юу хийлгэх вэ гэдгийг бодох л ёстой. Монгол хүний амь нас, аюулгүй байдал, улс орны эрх ашиг, эдийн засагтай холбоотой ажлаа гадаадынханд даатгачихаад өөрсдөө харьд боолын хөдөлмөр эрхэлж яагаад ч таарахгүй. Манай улсад өнгөрсөн оны тавдугаар сарын байдлаар гадаадын 29359 иргэн хөдөлмөр эрхэлж байсны олонх нь мэргэжлийн анхан шатны болон дунд, бүрэн дунд боловсролтой гэнэ. Суурь боловсролтой иргэн дөнгөж 50, боловсролгүй хүн нэг ч байхгүй гэж бүртгэсэн нь хачирхалтай. Монголд ирж ажилладаг харийнхны олонх нь хятадууд байдаг. Хөдөөгийн бөглүү тосгонд аравдугаар анги төгссөн байтугай бичиг үсэгт тайлагдсан хятад нүдний гэм гэдгийг кино нь хүртэл хэлээд өгдөг. Ийм байхад бүгдийг нь найм, аравдугаар анги дүүргэсэн гэж бүртгэх нь өрөөсгөл. Ийм боловсролтой иргэнээ Монгол руу илгээж, хар ажил хийлгэхийн оронд тосгоны сургуульд багшлуулахыг илүүд үзэх байлгүй, Хятад улс. Хилээр нэвтрэх шар хуудсыг хэн ч, юу ч гэж бөглөсөн байж мэднэ. Статистик мэдээлэл гаргах, тайлан танилцуулга бэлтгэхдээ ядаж ийм зүйлийг ялгаж салгаж тусгавал төрийн байгууллагуудад өөрсдөд нь ч хэрэгтэйсэн.