Жааз хэмээх үгийн утгыг тайлахад ихэнх судлаачдын санал нийлсэн хувилбар нь жаас буюу сэм явалдах гэдэг үгнээс гаралтай хэмээжээ. Сэм явалдах гэсэн утга зохимжг үй байсан учраас авиа сэлгэн жааз болгосон хэмээн судлаачид тайлбарлажээ. Тиймээс жааз нь орчуулгагүй үг аж. Ямар ч урсгалын хөгжимтэй хосолж, ноотонд баригдахгүй чөлөөтэй найруулан тоглох энэ хөгжим фолк, тропикал, бест, латин, чөлөөт, жааз рок, жааз реп гэх мэтчилэн 20 гаруй төрлөөр хөгжиж байна.

Манайд 1940-өөд оны орчим циркийн урлагаар дамжин нэвтэрч, Монголын онцлогтой жааз үүсэн хөгжих үндэс тавигджээ. 1960-аад оноос нийтийн бүжгийн, концертын гэх зэрэг олон хэлбэрээр хөгжиж, хүчээ авсан жааз хөгжим тухайн үеийн залуучуудын сонсдог ганц хөгжим байсан гэхэд буруудахгүй. “Таксийн цоохор машин” тэргүүтэй сонсогчдын сонорыг мялаасан олон дуу ар араасаа мэндэлж, хүн бүр амандаа аялж, хөдөөгийнхөн ч шинэ жааз хөгжмийн амтыг мэдрэхээр хотын хамтлаг дуучдыг харуулдан суудаг байсан гэлцдэг. Тэдэнд энэ хөгжмийн амтыг мэдрүүлж, орчин үеийн эстрад урлагийн үндсийг тавьсан уран бүтээлчид бол “Баян Монгол” чуулга болон “Соёл-Эрдэнэ” хамтлаг. Энэ сарын 18-нд “Хязгаарг үй хүслэн” тоглолтоо толилуулахаар бэлтгэлээ базааж буй “Баян Монгол” чуулгынхныг зорилоо. Даралтат хөгжим, бөмбөр, гитар, тромбон, саксафон, труба хөгжмийн дундаас амилах ер бусын тэр тансаг аялгуу бэлтгэлийн жижигхэн өрөөнд багтаж ядах шиг. Хар шил, шаргал хүрмээр гоёсон дуучин Н.Наранбаатар тэрхүү аялгуунд өнгө нэмэн дуулна. Бэлтгэл завсарлахад урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч, удирдаач Б.Ганбаттай цөөн хором ярилцлаа.

-“Баян Монгол” чуулга байгуулагдсан түүхээс ярихгүй юу?

-1968 онд урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч Т.Чимиддоржийн санаачилгаар, хуучнаар Мэдээлэл радио, телевизийн улсын хорооны дэргэд цахилгаан хөгжмийн чуулга байгуулж, есөн хөгжимчнийг Польш руу сургалтад явуулжээ.

Тэд эх орондоо буцаж ирээд 1969 оны долдугаар сарын 10-нд анхныхаа тоглолтыг хийж, түүнээс хойш “Баян Монгол” хэмээн нэрлэх болсон. Улсын симфони найрал хөгжим, радиогийн дэргэдэх “Баян Монгол” чуулга, хуучнаар Улсын ардын дуу бүжгийн чуулгын “Соёл-Эрдэнэ” хамтлаг болон бусад дуучдыг нэгтгэн 1972 онд Төрийн шагналт, ардын жүжигчин Ц.Намсрайжавын санаачилгаар Улсын филармонийг байгуулсан. Ингэснээр Монгол Улсад анхны концертын жааз Big band буюу бүрэн жааз найрал хөгжим бий болсон.

-Алдартай олон уран бүтээлчийг төрүүлсэн болохоор “Баян Монгол” чуулгыг Монголын эстрад урлагийн их сургууль гэдэг юм болов уу?

-Манай чуулга эдүгээ 44 жилийнхээ түүхийг бичиж байна. Энэ хугацаанд чуулгаас урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, удирдаач Т.Чимэддорж, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Д.Ухнаа, гавьяат жүжигчин Ц.Өлзий-Орших, Х.Төм өрбаатар тэргүүтэй олон нэртэй дуучин, хөгжимчин, хөгжмийн зохиолч, удирдаач төрөн гарсан. Тэдний олон сайхан бүтээл ард түмний сэтгэлд хоногшиж, Монголын урлагийн алтан фондод жинтэй байр суурь эзэлж байна. Энэ цаг үеийн эстрад урлагийн томоохон төлөөлөгч, гавьяат жүжигчин Т.Ариунаа, Б.Сарантуяа, “Чингис хаан” хамтлагийн ахлагч Д.Жаргалсайхан нарын уран бүтээлч, 1980-аад оны дунд үеэс манай чуулгаас уран бүтээлийн гараагаа эхэлж байсан. Ингээд бодоход энэ чуулгыг Монголын эстрад урлагийн их сургууль гэж хэлэх нь аргагүй юм.

-Монголд жааз хөгжим олон төрлөөр хөгжиж байна. Харин дэлхийн хэмжээнд хэр яваа юм бол?

-Монголын жааз хөгжмийн хөгжил 100 орчим жилийн түүхтэй жааз хөгжмийн өлгий нутаг АНУ-ын дараа жагсаж буйг бид 2000 онд ОХУ-д зохиосон жааз хөгжмийн олон улсын уралдаанд дэд байр эзэлж баталсан. Түүнээс гадна 2005 онд 39 орны уран бүтээлчид оролцсон “Хаврын баяр” уралдааны Гран-при шагналыг гардаж, шилдэг удирдаач, дуучин, хөгжимчин зэрэг 11 номинацад алтан медаль хүртэж байв. 18 хөгжимчин, хоёр удирдаач, зургаан дуучинтай уран бүтээлээ туурвиж буй “Баян Монгол” чуулгынхан “цус сэлбэж”, 19-23 насны залуу уран бүтээлчдээр бүл нэмжээ. Тэдний эгнээнд жааз дуучин Ц.Хулан, Н.Наранбаатар, П.Бат-Ундрах, Т.Амина зэрэг залуу дуучин багтжээ.