Бичлэгийн тоо 497
| П.Пүрэвсүрэн /Төрийн шагналт, яруу найрагч, зохиолч/ |
Гэв гэнэтхэн лимбийн эгшиг сэрүү таттал уянгалав. Ядарсан морь минь ч сэргэн сэртэсхийх шиг болов. Тал газрын ижил мянган ногоон ухаа дундуур өдрийн хагас аялан, халуун наранд алжааж ядарсан над энэ сайхан аялгуу, сэрүүн ундаа мэт санагдсаныг хэлэх юун. Элчилгүй их талын дээгүүр өвсөн толгой шүүрэн алдан нисэх мэт намуухан уянгалах лимбийн эгшиг эцсэн морины минь хөлийг хөнгөртөл юуг өгүүлнэм бэ. Би яаран яарсаар нэгэн ухаа дээр гарвал зэргэлдээх ухаа дээр эмээлтэй морь түүний дэргэд намхан оройтой бүрх өмссөн хүн цааш хараад завилан суусан харагдана. Тэр зүгээс таанын үнэрт бүлээн салхин сэвхийж, лимбийн яруу эгшиг уянгалан урсах авай. Би тэр зүг хүссэн олзныхоо барааг харсан хүн шиг яарлаа. Муу морь минь ч ижил төрөлт адгуусаа үзээд баярласан мэт сэвэлзэв. Нэгэн хэвийн их талд уйтгарлаж явах цагт ханийн бараа ийм их баяр баясгалан авчирдгийг сая мэдлээ. Морь нь биднийг хараад үүрсэхэд эзэн хүн лимбэнийхээ дууг таслан эргэж харав. Бүсгүй хүнийх шиг сониуч баярын эрмэлзсэн алаг нүдтэй тэр хөвгүүн лимбээ бүсэндээ хавчуулаад босож угтлаа. Нар салхинд онгосон хөрслөг бор царайтай, давжаахан эр харагдана. Мэндийн хоёр үг солих төдийд тэгшхэн цагаан шүд ярсхийв. -Сайхан зусаж байна уу? -Сайхаан. Хаанаас хаашаа зорьж явна даа гэнэ. -Сумаас гарлаа. Далт бригад орох санаатай. -Аа мөн. Сумын төвөөр манай дарга нар байна уу? -Байна лээ. -Наашаа мөд гарах юм болов уу? -Үгүй гэсэн шүү. -Тэр залуу “Аа мөн” гэж инээмсэглээд, -Таныг би сая Дэндэв дарга юм болов уу гэж бодоод айлаа шүү гэж гэнэн цагаанаар инээмсэглэв. -За юундаа даргаасаа айдаг билээ. -Яах вэ дээ адуугаа явуулчихаад хээр лимбэ орилуулж суувал дарга уурлана шүү дээ. -Чи адуучин хүн үү? -Тийм ухаантай. -Адуу чинь хаачсан юм бэ? Хөвгүүн нүдээ онийлгон тэртээ зүүн зүг хараад -Адуу одоо Зээрэнгийн шанд дээр байгаа гэв. -Чи хариулж яваа юм байгаа биз дээ? -Тийм ээ. Адуу саяхан тийшээ явсан. Очоод ууж л байг гэж бодоод лимбэдэж байв аа гэхэд, -Саяны тоглож байсан чинь ямар гээч дуу вэ гэвэл залуугийн царай улайж -Хн. Дуу биш ээ гэв. Би гайхан, -Юу гэнээ гэвэл -Дуу... Юу ч биш юмаа гэнэ. -Тэр чинь юу гэсэн үг вэ? -Яах вэ дээ, би санаанаасаа зохиогоод л... -Уухайс! Чи чинь ая зохиодог хүн юм бий? -Хн үгүй л дээ. Хээр уйдаад л... Хөвгүүний царайд ямар нэгэн гэм хийсэн хүн шиг ичингүй инээмсэглэл тодорч, нүүр нь улайв. -За чи тэр аялгуугаа дахиад нэг лимбэдээд орхи доо гэсэнд -Яах юм бэ. Шал дэмий гэв. -Хаанаас даа. Тун сайхан ая байна лээ. Би гуйж байна шүү дээ гэсэнд хэсэгхэн зуур эргэлзэх мэт тэнгэрийн хаяа руу хараад, лимбээ итгэлгүйхэн сугалж авснаа, сая үзэж буй мэт эргүүлж тойруулан харав. Тэгээд уруулаа түргэн шилэмдээд уянгалуулан үлээж эхэллээ. Тэр аялгуу хээр талын униарт хөх алсад тэнгэрийн хаяа манантан, хааяа хааяахан сэвэлзэх салхинд хялганы толгой ганхан бөхөлзөөд түүний дээгүүр хүний сэтгэлийн уйтгарт дуу намуухнаа элин халихыг дүрслэх мэт. Туйлаас уянгалаг намуухан тэр аялгуу, их талын дээгүүр таанан толгой шүргэн урсана. Залуу эр нүдээ анинхан толгойгоо ганхуулсхийн лимбэдэх нь дэргэдээ ангайн суугаа намайг мартсан аятай. Түрүүчийнхээ зөөлөн эшгийг дараачийнх нь нэхэн даган алслах мэт уянгалсаар сая төгсөв. Лимбэчин уруулаа алгаараа арчаад, “За нэг ийм л юм даа” гэсэн байртай намайг харав. -Тун сайхан гэж би дуу алдаад, -Юу гэдэг нэртэй ая вэ гэв. -Нэр байхгүй ээ. Зүгээр л.... -Талын сэвшээ гэж нэрлэвэл яасан юм бэ? -Харин л дээ гээд залуу инээмсэглэв. -Энэ тал нутаг, зөөлөн сэвшээ салхи тэнгэрийн хаяа, хүний сэтгэлийн тухай л ая шиг санагдлаа гэхэд залуу илт сэргэн, -Тийм л дээ. Ер нь өөрийнхөө санаанд орсныг л... гэв. -Тэгвэл “Их талын аялгуу” гэе! -Харин ч зүгээр юм уу. -Чамд өөр ийм ая бий юу гэхэд залуу илтэд урамшсан байртай. -Бий. “Зул хонгорын тухай” юм гэлээ. -Зул хонгор оо? -Тийм. Манай нэгдлийн нэг сайхан морь байдаг юм. -Чи түүнээ нэг тоглооч. Энэ удаа залуу хүү лимбээ зоримогхон өргөн тоглож гарлаа. Намхан ухаа дээгүүр, бут сондуул эрвийн сэрвийн байх шиг, их тэнгэрийн хаяа улайран, түүний наадах ухаа дээр нэг хонгор морь гарч ирэх нь үзэгдэв. Өглөөн нарны ууган туяа тэр сайхан хүлгийг хулдан зул адил гэрэлтүүлнэ. Газар цавчлан дүүхэлзэж, согоо чихээ солбилзуулан уран толгой өргөөд, тэнгэрийн хаяа ширтэн хангинатал янцгаах шиг боллоо. Ая огцом түргэсэхэд тэр сайхан хүлэг сүүл өргөн, тэнгэрийн хаяа чиглэн хатирах шиг болов. Түүний төвөргөөн холдон холдсоор чимээ тасрав. Би сэтгэлийн уран дүрслэлээс салж ядан, лимбэч залууг харвал, тэр лимбээ оролдон намайг ажиглаж, -Иймэрхүү л юм гэлээ. -Ёстой сайхан ая байна гэхэд тэр дээд шагнал хүртсэн мэт баясан инээмсэглэв. -Чамд ийм ая олон бий юу? -Ганц нэг юм бий. -Чи энэ аянуудаа бичиж тэмдэглэдэг үү? -Юу гэнээ гэж тэр эс ойлгон гайхав. -Чи нот мэдэх үү? -Хөгжмийн үсэг үү? Мэдэхгүй шүү. Бид хоёр амьдрал аж төрлийн тухай нэлээд хөөрлөө. Лимбэч залууг Хүрэл гэдэг ажээ. Сумандаа дөрөвдүгээр анги төгсөөд, хөдөө гарсан гэнэ. Хүрэлийг эхийн гэдсэнд орхиод цэрэгт явсан эцэг нь эргэж ирсэнгүй. Сураг дуулбал Улаанбаатарт эхнэр авч ажилд орсон аж. Хүүгээ дөрвөн настай байхад эх нь хотын нэгэн хүн даган явж. Хүрэл өвөө эмээ дээрээ өсчээ. Дөрөв төгссөн жил өвөө нь өнгөрч, Хүрэл хүү эмээгээ асрахын тулд сургуулиа орхисон байна. Тэгээд холын нэгэн хамаатнаа дагаж адуу маллаж байгаа ажээ. Түүний лимбэдэхийг хүн амьтан сонирховч үргэлж ингэж орилуулж малаа марттал үлээхийг цөм зэмлэдэг гэнэ. Ноднин хавар Шаварт булан гэдэг газар адуу хариулж яваад нэгэн унага шаварт унагаж үхүүлснээс хойш хамаатан ах нь ч, нэгдлийн дарга нар ч лимбэнийх нь гайг үргэлж дурсан зэмлэх болжээ. -Танай ах бол унага осолдуулахгүй биз дээ гэж асуухад, Хүрэл инээд алдаад, -Лимбэ мэдэхгүй хэрнээ хоёрыг шаварт үйчихсэн шүү гэв. -Чи өөр хөгжим тоглодог уу? -Морин хуураар хуурдана. -Өөр? -Манай энд өөр хөгжим байдаггүй юм. -Сургуульд явахсан гэж боддог уу? -Дөнгөж дөрөв төгссөн хүнд орох сургууль байдаггүй гэлцэх юм. -Улаанбаатарт хөгжим бүжгийн сургууль гэж байдаг юм. Тэнд бол таваас эхлээд орж болно шүү дээ гэвэл том хүн шиг ихэд бодлогоширч, -Би чинь одоо арван долоотой. Тэгээд бас эмээгээ яах вэ дээ гэнэ. Биднийг ийн ярьж суутал, Хүрэлийн адуу зүүн ухааг бүрхэн гарч ирэв. -Адуу маань ус уучихжээ. -Тэнд шавар шавхай байхгүй биз дээ. -Өө санаа зоволтгүй. Тэгээд ч эд маань сувай адуу гэв. -Унагатай нь? -Гадуураа саалинд байгаа. -Далт бригад одоо хол уу? -Юмгүй ээ! Гэхдээ хэдэн саахалт газар бий. Энэ зам чинь хөтөлсөөр байгаад орчино. -За баяртай Хүрэлээ сайн сууж байгаарай. -Баяртай ах аа! Сайн яваарай. -Чи саяных шигээ олон сайхан ая зохиож байгаарай. Тэр дуугүйхэн инээмсэглэв. Би их талын замаар амарсан хонины сүүл хөдөлгөн, алс холын энэ хязгаар нутагт ургаж ядан байгаа энхрий ялдам нэгэн цэцэг хүний үрийн гайхам тунгалаг авьяасыг бишрэн явлаа. Цэцэг бүхэн өөрийн хөрс, орчинтой байдаг. дулаан, газрын сарнайн үр хахир хатуу говийн хайрган дунд үндэслэдэггүй билээ. Түүнээс хойш Хүрэл хүүгийн лимбэний эгшиг миний зүрх сэтгэлийг халиглуулан олон хоног уянгалсан бөгөөд эдүгээ ч эгшиглэсээр байдаг юм. Би ажлаа дуусгаад, сумын төвд эргэж ирэв. Сумын нэгдлийн дарга Дэндэв гуайтай уулзлаа. -Танайд Хүрэл гэдэг адуучин байдаг юмаа гэхэд, түүний нүд сэрвэсхийн, -За тийм, тэр золиг яачихаж вэ гэв. -Яагаа ч үгүй ээ.Би хээр уулзсан юм гэсэнд сая санаа нь амарсан мэт сандлынхаа түшлэгийг шажигнуулан налаад, -Аан! Нэг хэрэг мундаачихаа юм болов уу гэж бодлоо шүү гэлээ. -Сайхан лимбэддэг хүү байна лээ гэхэд тэр талаар тун их юм мэддэг хүн шиг тоомсоргүйхэн, -Тийм ээ. Үлээх нь үлээдэг юм. Харин тэрнээсээ л нэг юм болох гээд байгаа золиг доо гэв. -Яагаад тэр билээ? -Яах вэ дээ. Өнөөхөө орилуулахаараа бүр ухаангүй болчихно. Тэгж байж унага ч осолдуулсан удаа бий. заримдаа бүр хачин болно гээч. Зэлэн дээр аду ухурааж байснаа гэнэтхэн хий юм чагнаад таг болчихно гэж эх нь ярьдаг юм. -Их авьяастай хүү юм. -За тэрнийг нь ч харин мэдэхгүй ээ. -Аймгийн соёлын ордонд нэг очуулах арга байх болов уу? -Адууг нь яах вэ гэж тэр өөдөөс бүлтийв. -Хүний авьяас гэдэг адуунаас дутахгүй чухал зүйл шүү дээ. -Бидэнд бол мал өсгөх л төлөвлөгөө байдаг. Таны ярьдаг чинь түүнд огт тусдаггүй зүйл байна гээд “ха ха ха” инээв. Ийм хүнтэй юу ч ярих вэ дээ. Тэр цагаас хойш бас нэгэн жил өнгөрөв. Ноднин би аймагт очсон дараахнаа соёлын хэлтсээр орж Хүрэлийн тухай ярьж билээ. Дарга нь миний яриаг илтэд сонирхон “соёлын ордонд хөгжимчин хэрэгтэй байгаа юм. Бид бичиг явуулна аа” гэсэн сэн. Өвөл болсон хойно дахин уулзвал “Өнөөх хүүг чинь оторт явуулсан гэнээ. Зун болтол очуулах боломжгүй гэж нэгдлийн дарга нь хариу ирүүлсэн байна” гэж ярьсан юм. Манай ажил хөдөөд ихэнх нь байдаг хойно дахиад Хүрэлийн нутаг руу явах боллоо. Надтай аймгийн соёлын ордны хөгжмийн багш зам нийлэв. Тэр сумынх нь соёл урлагийн гурав хоногийн ажилд туслах юм гэнэ. Хүрэлийн хувь заяаны зам одоо л нээгдэж мэдэх нь гэж би ч баярлаж явав. Сумын төвд ирмэгц эхлээд л Дэндэв даргатай өрөөнд нь уулзлаа. Тэр сүрхий өндөр сэтгэгдэлтэй байна. Сумынх нь мал өсгөх төлөвлөгөө биелсэн гэнэ. Жаал ярьж суугаад, -Уран сайханчид олон цугларсан уу? Бүрэлдэхүүн нь ямар байгаа бол гэж хөгжмийн багш асуулаа. -За тэр чинь асуудалтай байгаа. Клубын эрхлэгч, эвлэлийн үүрийн дарга хоёр саяхан над дээр ирээд явлаа. Дуулж бүжиглэх улс нь болмоор юм байх. Хөгжисчид л горьгүй байгаа гэнэ. Сургуулийн хэдэн хүүхэд гэхэд нь би яриаг нь тэсэлгүй таслан -Өнөө Хүрэл хүү байгаа биз гэвэл -Ямар? хэмээн бас л өөдөөс бүлтийв. -Яагаав нөгөө лимбэчин. -Өө тийм. Тэр золиг чинь шоронд орчихсон шүү. Тоогүй юм болсон доо гэлээ. Миний нүд харанхуйлах шиг болов. Тэгээд, -Юу? Яачих нь тэр вэ гэвэл -Энэ намрын цасан шуурганаар адуугаа уруулдуулчихаад. Өөрөө ч дулаалга муутай явж хээр бээрсэн юм байх. Азаар хүн дайралдсан байна лээ. Эзгүй адуу нь бүр өөр сумын нутаг орчихсон байсан. Хориод адуу ор сураггүй. Тэгээд л шүүхэд шилжсэн шүү гэлээ. -Ай харла... тэр угаасаа адуучин хүн биш байсан л даа. -Харин тиймээ! -Дэндэв гуай минь! Өвөл аймгийн соёлын хэлтсээс дуудахад нь явуулчихгүй дээ гэж арай ядан хэлбэл, -Харин тийм ээ. Даанч адуун дээр оронд нь өгчих хүн олдоогүй золиг л доо гэлээ. Авьяас гэгч тэрхүү цэцгийн сайхан үр, энэ нутгийн хахир хатуу хөрсөнд дэлбээлж чадсангүй дээ... |
- Холбоотой бичлэг :
- http://www.mglclub.com/454862/33a/trackback
