“ДОХ миний хажууд, ийм ойрхон байсныг мэдсэнгvй”

-Олон жилийн ємнє халдвар авсан гэхэд бие тань гайгvй харагдаж байна?

-Манайхан ДОХ халдвартай хvнийг цонхигор царайтай, яс, арьс болсон мэтээр тєсєєлдєг. Vнэндээ бол тийм биш ээ. Намайг хар л даа махлаг бор залуу байгаа биз дээ.

-Ямар эмчилгээ хийлгэж байна вэ?

-Хvний дархлааг сайжруулдаг ARV нэртэй эм уудаг. Євчтэй хvний дархлааны эс 200-250 байдаг бол жирийн хvнийх 700-1200. “Глобал сан”, Монголын улаан загалмайн нийгэмлэг, Германы техник хамтын ажиллагааны нийгэмлэгээс vнэ тєлбєргvйгээр эм єгч байгаа. Мєн хоолны нарийн дэглэм барихгvй боловч тэжээллэг, амин дэмтэй хоол идэж, эмээ таслахгvй уух хэрэгтэй. Гэхдээ энэ євчний эсрэг хамгийн сайн эм бол сэтгэл санаа тайван байх.

-Vvнээс єєр эм, тариа хэрэглэдэггvй юм уу?

-Тийм ээ, гэхдээ гурван сар тутамд шинжилгээ єгч биеийхээ ерєнхий байдлыг мэдчихдэг. Бvрэн эдгэрэхгvй ч миний бие их сайн байгаа.

-Халдвар авсанаа хэзээ мэдэв?

-Долоон жилийн ємнє. Залуусын эрvvл мэндийн “Хамтдаа” тєв ДОХ-ын эсрэг кампанит ажил зохиож, шинжилгээ єгєхийг уриалсан. Найзуудтайгаа дэрвэж яваад шинжилгээ єгчихлєє. Тэгсэн миний хариу но-той гараад эмч маань дахин шинжилгээ єгєхийг зєвлєсєн. Ингэж л ДОХ-той гэдгээ мэдэж халдвар авсан аравдахь хvн болсон.

-Та ямар замаар халдвар авсанаа хэлэх боломжтой юу?

-Бололгvй яах вэ. Бэлгийн замаар халдвар авсан. Vvндээ маш их харамсдаг. Гэхдээ одоо бvх зvйл єнгєрсєн. Хамгаалалтгvй бэлгийн харьцаанд ороод л ДОХ авсан. Би vнэхээр єєрийгєє халдвар авна гэж бодож, бас зvvдэлж байгаагvй.

-Хавьтагч чинь гадаадын иргэн байв уу эсвэл…?

-Vгvй ээ, монгол хvнээс авсан.

-Танай гэрийнхэн ДОХ-той гэдгийг чинь мэдэх vv?

-Бvгдээрээ мэднэ. Халдвартай гэдгээ мэдчихээд л хэлсэн. Тэд маань намайг сэтгэл санаа болон эд зvйлээр vргэлж дэмжиж тусладаг. Тиймээс ч долоон жил амьдарчихлаа шvv дээ. Олимпиос манайхан алт авахыг хvртэл харлаа.

-Євчтэй гэдгээ гэрийхэндээ хэлэхэд хэцvv байсан уу?

-Мэдээж. Гэхдээ хэлэхээс єєр аргагvй шvv дээ. Vргэлж нуух боломжгvй.

-Та гэр бvлтэй юv?

-Урьд нь байсан. Гэхдээ салчихсан.

-Яагаад тэр вэ?

-Эхнэртээ євчин халдаахыг хvсээгvй. Энэ євчин надаар дуусаасай гэж бодсон.

-Ганцаараа амьдардаг уу?

-Vгvй ээ, ах, эгч нартайгаа цуг амьдарч байгаа. Хааяа найзындаа хоносон ч болдог.

-Танаас болоод ойр дотны хvмvvсийг чинь дарамталж байсан уу?

-Vгvй ээ, гэхдээ биднийг дэмждэг, хамтарч ажилладаг байгууллага болон эмч нарыг хэд хэдэн удаа хэл амаар доромжилж байсан.

-Одоо ямар нэгэн ажил хєдєлмєр эрхлэж байгаа юу?

-Тогтсон ажил байхгvй ээ. Гэхдээ ДОХ-ын эсрэг тєрийн болон, тєрийн бус байгуулагуудын сургалт, сурталчилгааны ажилд оролцож хvмvvст мэдээлэл єгч, ярилцдаг. Энэ миний хамгийн дуртай ажил. Мєн долоо хоногийн ємнє найз нартайгаа хамтарч “Шинэ єєдрєг амьдрал” нэртэй тєрийн бус байгууллага байгуулсан. ДОХ євчтэй хvмvvс болон тэдний ар гэрийхнийг дэмжиж ажиллах зорилготой. Урьд нь єєдрєг амьдрал нэртэй тєрийн бус байгуулага бидний эрх ашгийг хамгаалж байна гээд хvмvvнлэгийн ажил зохиодог байсан. Гэвч бидний эрх ашгийг хамгаалж чадаагvй.

-Яагаад чадаагvй гэж?

-ДОХ-той хvмvvс хаана юу хийдэг, биднийг хэн бэ гэдэг талаарх мэдээлэл удаа дараа алдагдаж байсан. Энэ хувь хvний нууц. Мєн хандивлагч байгуулагуудын мєнгийг хувьдаа ашиглаж байсан юм билээ.

-Та ДОХ-той хvмvvсийн тєлєє юу хийж, тэднийг яаж хамгаалах ёстой гэж боддог вэ?

-Бид чинь ардчилсан чєлєєт нийгэмд амьдарч байна. Хvн бvр л адил тэгш эрхтэй. Гэтэл тєрийн албанд ажилд орохын тулд ДОХ-ын шинжилгээ єгєх ёстой болдог. Vvнээс болоод ДОХ-оор євчилсєн хvмvvс тєрд ажиллаж чадахгvй байна. Євчтэй ч гэсэн хэдэн тєгрєг олж гэрийхэндээ тусламаар байна шvv дээ. Би нэг л єдєр vхнэ гээд дээшээ хараад хэвтэж болохгvй. Шинжилгээнийхээ хариуг бариад очвол ажилд авах уу, vгvй шvv дээ. Наанаа сайхан инээж байгаад ямар нэгэн шалтаг хэлнэ. Цаашдаа ДОХ-той хvмvvсийн хєдєлмєр эрхлэх, тайван, аюулгvй байдалд анхаарал хандуулна гэж бодож явдаг.

-ДОХ-ын шин¬жил¬гээг сайн дураараа єгдєг биз дээ?

-Тийм ээ, гэвч манайхан ингэвэл єг, тэгвэл єг гээд байх юм. Гэрлэлтээ батлуулахад бас л ДОХ-ын шинжилгээ єгдєг.

-Ажил хийвэл ядраад євчин чинь даамжрах бус уу?

-Євчтэй гээд хойшоо сууж болохгvй ээ. Харин ч тэмцэх хэрэгтэй. Энэ євчнєєс болоод олон сайхан залуу ажилгvй сууж байна.

-Танай байгууллага халдвартай бvх хvнтэй хамтарч ажиллах уу?

- Тэгэлгvй яах вэ. Єнєєдрийн байдлаар манай улсад халдвартай 40 хvн бий. Мєн манай байгууллагад энгийн хvмvvс ч хамтарч ажиллаж болно. Биднийг “Глобаль сан”, Монголын улаан загалмайн нийгэмлэг, Германы техник хамтын ажиллагааны нийгэмлэг зэрэг сайн дурын олон байгууллага дэмждэг.

-ДОХ-ын эсрэг єдрєєр юу хийх вэ?

-ДОХ-ын эсрэг сурталчилгаа, сургалтад оролцоно. Миний бодлоор арванхоёрдугаар сарын 1 болохоор л хvмvvс энэ євчнийг санадаг байх. Хэрэв зургадугаар сарын 1 байсан бол би энд ярилцлага єгєєд суухгvй байсан. Гэнэт л ярьж эхэлдэг. Жилийн 365 хоногийн турш бусдыг уриалж, тэмцэх хэрэгтэй. Манай байгууллага vvнийг хийх болно.

-Ойрын vед ямар ажил тєлєвлєж байна вэ?

-Арванхоёрдугаар сарын 3,4-нд ДОХ-ын эсрэг vндэсний чуулган болно. Бид vvнд оролцоно. Манайх чинь ДОХ-ын эсрэг хууль, vндэсний стратеги тєлєвлєгєє, хороотой улс. Гэвч халдвар улам нэмэгдэж байна. ДОХ-ыг биеэ vнэлэгч, бэлгийн буруу чиг хандлагатай / гомо, лесби/ хvмvvс тараадаг гэж боддог. Vнэндээ бол тийм биш ээ. Єнєєдєр ДОХ хэнд ч халдаж болно. Хvмvvст тустай олон ажил хийхийг зорьдог. 2015 он хvртэлх ХДХВ-ын эсрэг стратеги тєлєвлєгєє боловсруулж байгаа. Vvнийхээ vр дvнг нь vзнэ гэж боддог шvv.

-Та их єєдрєг vзэлтэй юм аа.

-Тийм шvv, vvнд гэр бvл, найз нєхєд маань их нєлєєлсєн. Бас сvvлийн vед бясалгалаар хичээллэх болсон. Сайхан юм байна лээ. Зарим найзуудаа ятгаад хэлээд цуг явж байгаа.

-Сургалт, сурталчилгаанд оролцоод цалин авдаг уу?

-Vгvй ээ, гар цайлгах хэдэн тєгрєг єгдєг. Иймэрхvv сургалт, сурталчилгаа улиралд ганц, хоёр удаа л болдог. Ямар ажил хийж байна гэх мэтээр євчтэй хvмvvсийн нийгмийн асуудал анхаарах хэрэгтэй байна.

-ДОХ-оос урьдчилан сэргийлэхэд сурталчилгаа чухал уу?

Мэдээж чухал. Гэхдээ vvнээс илvv хувь хvний хариуцлага чухал. Согтуу ч бай эрvvл ч бай тохиолдлоор бэлгийн харьцаанд орох бол бэлгэвч хэрэглэж сурах хэрэгтэй. Бид яриад л байдаг боловч хэрэгжvvлж байгаа хvн ховор. Шинэлэг, хvмvvсийн анхаарлыг татсан сурталчилгааг хийх ёстой.

-Та урьд нь ямар ажил хийж байв?

-Vvнийг хэлмээргvй байна. Гэхдээ би дээд боловсролтой бусдын адил амьдарч байсан. Би биеэ vнэлэгч, гомо, лесби нар л энэ євчнийг авдаг гэж боддог байлаа. Vнэндээ бол тийм биш. ДОХ хажууд минь ийм ойрхон байсныг мэдсэнгvй.

-ДОХ XX зууны тахал гэдэг. Vнэхээр тийм гэж vv?

-ДОХ-ын эсрэг вакцин байдаггvй болохоор ингэж хэлдэг. Сvрьеэ євчнєєр олон хvн нас барж хvн бvхэн айдаг байлаа. Одоо бид сvрьеэгийн эсрэг вакцинтай болсон учир айх аюулгvй болсон. Хvн тєрєлхтєн бvхнийг бvтээнэ. Энэ євчний эсрэг вакцин гаргаж авна гэдэгт би итгэдэг. Гэхдээ энэ євчнєєс сэргийлж болно шvv дээ.

-Зарим хvн яагаад ДОХ-той хvнийг vзэн ядаж, тvvнийг дорд vздэг юм бол?

-Халдвартай гэдгээ мэдчихээд єєрийгєє vзэн ядаж бас итгэдэггvй байлаа. Vнэхээр хvнд байдалд орсон. Над шиг болохыг хэн ч хvсэхгvй шvv дээ. Тиймээс халдвар авахаас айсандаа ДОХ-той хvн байвал тvvнээс зайгаа барьж vзэн ядах сэтгэл тєрдєг байх. Гэхдээ би єєрийгєє халдвар авсан гэдгээ хvлээн зєвшєєрсєн болохоор vзэн ядах сэтгэлээ хаяж чадсан. Одоо энэ євчний эсрэг тэмцэж байна.

Доx-ыг удахгvй эмчилэхнээ!

Энэ бараг жилийн ємнє тавьсан мэдээ байна. Одоо тэгэхээр ер нь дєхєж байгаа байлгvй дээ. Техасын Анагаахын их сургуулийн 2 эрдэмтэн Дохыг эмчлэх шинэ зам олжээ. Бидний мэдэж байгаагаар Дохын вирус маш их мутацид ордог, амьдрах чадвар ихтэй вирус шvv дээ. Энэ судалгаагаараа 2 эрдэмтэн Дох-ын вирусны ердєє мутацид ордоггvй нэг хэсгийг олж тогтоожээ. Энэ мутацид ордоггvй уургийг нь зайлуулах замаар вирусийг устгах юм байна. Энэ уураггvйгээр вирус эсэд нэвтэрч орох чадваргvй болдог гэнэ.

Одоогийн байдлаар энэ судалгаа нь лабораторын тєвшинд ба амьтан дээр амжилттай туршигдаад байгаа гэнэ. Одоо хvн дээр турших л vлдсэн юм байна.