ХОНЬ ЯМАА ХОЁР Эрт урьд цагт хонь ямаа хоёртой эмгэн өвгөн хоёр байжээ. Тэд гэрээ тойруулан өвс хадаж, хонь ямаа хоёроо онд тарган оруулдаг байжээ. Жил өнгөрөх бүр хоёр хөгшин нас ахиж, өвс бага бэлтгэх болж. Ямаа үүнийг мэдээд хониндоо:
Манай эзэд бидэнд тэжээл бэлтгэх чадал нь мууджээ. Эцэстээ биднийг алж идэхээс зайлахгүй болно, хоёул эртхэн оргоё гэв. Тэр хоёр оргож, ус өвсний сайхныг дагаж явсаар нэг явган тэрэг олов. Цааш явж нэг чонын толгой олж тэргэндээ ачаад явав. Нэгэн шөнө арван хоёр чонон дээр санамсаргүй тулж очив. Хонь зугтахыг завдахад ямаа:
Зугатаагаад дэмий. Би чонон дээр очъё. Чи байж бай гээд очжээ. Очоод чононуудын амрыг эрээд:
Хамт хоол хийж идээд хоноё гэв. Чононууд баярлан зөвшөөрчээ. Ямаа хашгирч: За нааш нь тэр чононыхоо толгойг авч ир гэжээ.
Хонь:
Энийг нь үү? алийг нь вэ? гэж гэнэ. Ямаа:
Яагаав өчигдрийнхөө барьж иддэг чонын толгойг авч ир гэв. Хонь тэргээ чирээд авч ирэв. Зарим чоно айгаад зугтаж ахлагч нь нэг мэдсэн ганцаар үлдсэн байж. Бас л байгаад зугтаж гэнэ. Нэг аюулаа ингэж гэтэлжээ.
Одоо зугтъя. Эд зайлшгүй биднийг мөрдөнө гэж хоёул цааш явжээ. Явсаар нэг өндөр модтой шовх ууланд гарсанд үүр цайж гэнэ. Ямаа:
Чи бөгтгөр модон дээр гараад хэвтэж бай гэж хэлээд хэвтүүлээд өөрөө өндөр чулуун овооны оройд гараад зогсжээ. Нар гармагц нэг том баавгайтай арван хоёр чоно ирж яваа үзэгдсэнд:
За өнөөх чинь ирлээ гэж хонь сандран модноосоо ойчихыг шахав. Ямаа:
Тэсч л үзээрэй гэж гэнэ. Баавгай чоно ч ирж хонь сандраад пид хийтэл унаж гэнэ. Ямаа томыг нь бариарай гээд өвсөн дээрээсээ үсрээд баавгайн өөдөөс харайн ирж гэнэ. Баавгай том нь гэхээр намайг хэлж байна гээд зугтаажээ. Чононууд ч айгаад зугтаав. Хонь ямаа хоёр ус өвсний сайхныг дагаж амар сайхандаа жаргажээ.