neg buurgui humuus amidarch l bdag shuu dee.yunii turuun heterhii setgeleer unah hereggui baihaa.hel sain meddeg huntei hamt emch deeree  ochood sain asuusan n deer.5 sartaid n ehogoor huuhdiin huisiig helj uguhuus gadna buh erhten huruu gariig n tooldog shuu dee.tegehed haruulaagui yum uu? yamar ch bsan hoishid emchiin buh ug gesen shinjilgeeg uguud uu gesen vitamin emiig uugaad yavaarai.

WWW.UNICEF.OR.KR          WWW.ROTARY.COM    WWW.MIZAIN.COM                   ийшээ хандаарай сайн эмнэлэг тусламжийн байгууллага..эрт хяналтанд ордогийн гол учир энэ шүү дээ

Манай улсын 30 хүн тутмын нэг нь бөөрний ямар нэгэн өвчин тусдаг гэх албан бус тоог холбогдох мэргэжилтнүүд гаргасан байна. Мөн сүүлийн жилүүдэд иргэд бөөрний дутагдалд орж нас барах тохиолдол цөөнгүй гарах болжээ. Хэрэв бөөрний дутагдалд орвол гадаадын орнуудад өндөр зардлаар бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засалд орох шаардлагатай болдог байсан. Харамсалтай нь хөрөнгө мөнгөний боломжгүй нь бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгаанд явж чадахгүйд хүрч, үхлээ хүлээхээс өөр сонголтгүй байсан үе саяхан. Тэгвэл хоёр жилийн өмнөөс манай улсын нэр хүндтэй эмч нар баг бүрдүүлж эх орондоо хямд өртгөөр бөөр шилжүүлэн суулгах болсон. Одоогийн байдлаар 25 хүнд бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгааг амжилттай хийгээд байна. Бөөр шилжүүлэн суулгах баг өнгөрсөн оны есдүгээр сард нас барсан хүний бөөрийг хоёр өвчтөнд амжилттай суулгасан билээ.
Иргэд бөөрний өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхийн тулд ямар зүйлийг анхаарах ёстой. Мөн энэ жил хэдэн хүнд бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал хийх гэж байгаа талаар Улсын клиникийн төв эмнэлгийн бөөрний эмч, Гемодиализийн эрхлэгч Б.Бямбадоржтой ярилцлаа.
 
-Манай улс бөөрний өвчлөл өндөртэй орнуудын тоонд ордог уу?
-Бөөрний өвчлөл ихтэй орнуудтай харьцуулахад манай улс дундаж түвшинд байдаг. Статистикийн мэдээгээр иргэдэд нийтлэг тохиолдож байгаа өвчний 4-5 байрт бөөрний өвчлөл ордог. Сүүлийн үед иргэд бөөрний дутагдалд орох нь элбэг болсон гэж ярьж байгаа. Энэ нь хоёр шалтгаантай.

Юуны өмнө оношлогоо үйлчилгээний чанар сайжирч, хүртээмж нэмэгдсэнээр бөөрний өвчнийг оношлох явдал нэмэгдсэн. Өмнө нь бөөрний өвчлөл элбэг байсан ч оношлогдож, эмчлэгдэх нь бага байсан. Манай эмнэлгийн бөөрний тасагт жилд 150-200 иргэн эмчлүүлж байна. Иргэд нуруу, нугас, мэдрэлийн гаралтай болон бусад өвчин тусчихаад бөөр өвдсөн гэж эмнэлэгт хандах нь их байна.

-Бөөрний өвчлөл яагаад өндөр байна вэ. Ямар шалтгаанаас болж өвчилж байна вэ. Энэ талаар ямар нэг судалгаа бий юу?
-Энэ талаар хийсэн дорвитой судалгаа манай эрүүл мэндийн салбарт байхгүй гэхэд болно. Харин түүвэр судалгаанууд буюу эмнэлэгт хэвтсэн хүмүүст түшиглэж хийсэн хэсэгчилсэн судалгаа олон бий.

Бид амьдралын хэв, маяг өөрчлөгдсөнөөс болж иргэд бөөрний болон бусад өвчин тусдаг гэж үзэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, хөгжилтэй орнууд хүн амынхаа амьдралын хэв маяг болон цаг агаарын байдал тохируулан хувцас, бусад зүйлийг үйлдвэрлэдэг. Гэтэл манай орны хувьд ийм зүйл огт байхгүй байна. Үндэсний хувцас өмсдөг хүн өнөөгийн нийгэмд цөөн болсон. Импортоор оруулж ирсэн хувцас өмсч байна. Гэтэл импортын хувцас нь үйлдвэрлэсэн улсынхаа цаг агаарт тохирсон байдаг. Монгол орон эрс тэс уур амьсгалтай. Халуун уур амьсгалтай орны иргэдэд зориулж үйлдвэрлэсэн хувцас монголчуудад тохирохгүй. Энэ нь бөөрний болон бусад өвчин тусахад шалтгаан болж байна.

Монголчууд эрт дээр үеэс цаг агаарын байдалд зохицуулан хувцасладаг байсан. Өөрөөр хэлбэл, монгол үндэсний хувцас бидэнд тохирдог. Дээл л гэхэд дулаан, мөн бүс нь бөөр доргихоос хамгаалдаг. Гэтэл бид өнөөдөр Солонгос, Япон, Хятад зэрэг цаг агаар болон бусад зүйлээрээ манайхаас өөр улсын  хувцас өмсч байна.
Үүнээс гадна импортын чанаргүй хүнсний бүтээгдэхүүн, бэлгийн замбараагүй амьдралаас болж иргэд өвчилж байгаа.

-Бөөрний өвчин тусахаас урьдчилан сэргийлж болох уу?
-Бөөр, болон зүрхний өвчин архаг. Өөрөөр хэлбэл, халдварт өвчин биш. Вакцин тариулаад халдварт өвчнөөс сэргийлж болдог. Харин халдварт биш өвчнөөс урьдчилан сэргийлнэ гэдэг нь нийгмийн зөв бодлогоос хамаардаг. Экологийн эрүүл ахуй, эрүүл мэндэд хамааралтай бүх зүйлд анхаарахгүй бол эргээд манай улсын эдийн засагт хор хөнөөл учруулдаг. Энгийн юм шиг хэрнээ цаад талдаа асар том зүйл байдгийг хүн бүр мэдэх хэрэгтэй. Мөн хөдөлгөөний дутагдлаас болж иргэд өвчилдөг.

Хөдөлгөөний хомсдлоос болж өвчин тусч байна
 
-Та хөдөлгөөн дутагдсанаас болж иргэд өвчилж байна гэж хэлсэн. Энэ талаараа дэлгэрүүлэхгүй юу ?
-Энэ талаар энгийн жишээгээр тайлбарлая. Манай орны мал эрүүл, харин хүн нь өвчлөөд байна. Хонь, ямааг үхэр, адууны бэлчээрээр явуулж болохгүй. Мөн хотонд байлгаад байж болохгүй. Харин малын онцлогт таарсан бэлчээрээр явуулж таргалуулдаг биз дээ. Энэ нь таван хошуу мал хөдөлгөөнөө зохицуулах хэрэгтэй гэдгийг хэлж өгөөд байна. Хүн өдөр бүр 1,5 км алхах ёстой. Хэрэв ингэж чадвал эрүүл байна гэсэн үг. Хөдөлгөөний хомсдлоос болж хүмүүс өвчин тусаад байгаа гэдгийг дэлхий нийтээр баталсан.

-Манай улсад бөөр шилжүүлэн суулгадаг болоод хоёр жил гаруйн хугацаа өнгөрчээ. Энэ хугацаанд бөөрний дутагдалд орсон өвчтөний ар гэрийн хүнээс өрөөсөн бөөрийг нь авч шилжүүлэн суулгадаг байсан. Тэгвэл саяхнаас нас барсан хүний бөөрийг шилжүүлэн суулгасан. Энэ талаар тодруулахгүй уу?
-Тийм ээ. Манай багын эмч нарын хичээл зүтгэл, сайн санаат хүмүүсийн дэмжлэгээр бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал ахицтай явагдаж байна. Одоогоор 25 хүн бөөр амжилттай шилжүүлэн суулгаснаас бөөрний дутагдалд орсон хоёр хүнд нас барсан хүний бөөрийг шилжүүлсэн. Ер нь донор эрхтэн олдохгүй байгаа нь хүндрэлтэй асуудал боллоо. Манай эмнэлэгт бөөр шилжүүлэн суулгах шаардлагатай 70 гаруй хүн бий. Тэдний ар гэрийнхэн донор эрхтэн бэлэглэх хүн олдог. Нас барсан хүний эрхтэнг шилжүүлэн суулгах ажлын суурь тавигдсан. Цаашид энэ талаар эрчимтэй ажлууд хийнэ. Бөөрөө солиулсан хүмүүс эмчийн хяналтад байгаа.

-Нас барсан хүнийг донор болгох хүндрэлтэй юу, донор бөөрийг хэрхэн сонгодог вэ?
-Донор хүний эрхтэн нас барсанаас хойш гурваас дөрвөн цагийн дотор авч хэрэглэх ёстой. Донор хүнээ олохын тулд зохиомол амьсгалд орчихсон, мөн тархи нь үхэжсэн ч бусад эд эрхтэн нь ажиллаж байгаа хүнийг сонгон авдаг. Тухайн хүн цаашид амьдрах боломжгүй болсон гэсэн үг.

Өрөөсөн бөөргүй хун эрүүл амьдарч болно

-Хүн нэг бөөрөөр амьдарч чадах уу?
-Төрөлхийн өрөөсөн бөөртэй хүн байдаг. Мөн аваар, осол, өвчнөөс болоод нэг бөөрөө авахуулсан хүн олон бий. Тэд бусад хүн шиг амьдарч чадна.

-Энэ жил хэдэн хүнд бөөр шилжүүлэн суулгахаар төлөвлөөд байна вэ?
-Бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал үргэлжилнэ. Мөн ирэх жилээс элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал хийхээр болоод байгаа.

Э.Хүрэлбаатар

Бөөрний төрөлхийн гажгууд бол бий. Өөр бусдаар бол гайгүй. Магадгүй аав ээж нь нэг бөөртэй байсан бол хүүхэд нь нэг бөөртэй төрдөг. Удамдаа бөөрний ямар нэг гажигтай байсан бол хүүхэд тэр гажигуудаа өвлөөд төрчихдөг. Үүнийг удамших гэж нэрлэдэг. Харин эхийн хэвлийд байхад нь урагт муугаар нөлөөлөх янз бүрийн нөлөөллүүд байдаг. Тухайлбал төрөл бүрийн эмнүүд бий. Эхийн хэвлийд байхад нь янз бүрийн эм уучихвал осолтой, эрсдэл өндөртэй. Эхийн хэвлийд байхад нь хүүхдийг дээд зэргээр хамгаалах нь зүйтэй. Ингэснээрээ эрүүл хүүхэд төрөх үндэс болно.