Монголчууд уг нь хүн байтугай малаа алдахад араас нь эрэл сурал болж номхон бор ингийг нь чоно идчихсэн байвал нулимс унагадаг ийм л ард түмэн.

   Байгалийн аюулт үзэгдэл салхи шуурганд уруудсан малынхаа араас явж амиа алдах тохиолдол одоо ч байсаар байна. Гэтэл амьдралын эрхээр харийн оронд одсон цөөн хэдэн иргэнээ бүртгэж тэдний эрх ашгийг манай улс хамгаалж чадаж байна уу. Харамсалтай нь бид малынхаа тоо толгойг яс хэлдэг хэрнээ иргэнийхээ тоог барагцаагаар дурдах нь энүүхэнд. Хэдхэн жилийн өмнө гэхэд л Ш.Алтантуяа хэмээх монгол эмэгтэй Малайз улсад эмгэнэлтэйгээр амиа алдсан. Үүнийг сонссон бид хөөрхийлж Малайзын нэр нөлөө бүхий улс төрчийн захиалгаар хийгдсэн гэх уг хэргийн гүйцэтгэгч болох хоёр цагдааг тус улсын шүүхээс цаазаар авах шийдвэр гаргаад хэрэг замхарсан. Өрөвдөхөөс илүүг үнэндээ хийжчадаагүй. Энэ хэргийн үнэн мөнийн тухайд нийт монголчууд төдийгүй талийгаачийн эцэг эх одоо ч хүртэл гомдолтой явдаг. Малайзын нэр нөлөө бүхий улс төрчийн захиалгаар хийгдсэн гэх уг хэргийн гүйцэтгэгч болох хоёр цагдааг тус улсын шүүхээс цаазаар авах шийдвэр гаргаад хэрэг замхарсан. Дуулиан шуугиан дагуулж олонд мэдэгдсэн нь энэ мэт цөөн хэдхэн хэрэг.     

   Түүнчлэн энэ мэтчилэнгээр хэдэн монгол гадаадад амиа алдаж, эрх нь зөрчигдөж буй нь далд байна. Гадаадад буй иргэд тухайн орны хууль эрх зүйн орчныг сайн мэддэггүйгээс, мөн өөрсдийн буруугаас харийн оронд ял эдлэх нь цөөнгүй. Хамгийн ойрын жишээ бол БНХАУ-д хар тамхины хэрэгт холбогдсон Ж.Дамдин гэгч монгол залуу тус улсын шүүхээс цаазаар авахуулах ял сонсоод байгаа билээ. Тэрээр эрхийнхээ дагуу завж заалдсан бөгөөд одоо хариуг нь хүлээж байгаа юм байна.

  Гадаад харилцааны яамны өгч буй мэдээллээр өнгөрсен оны 12 дугаар сарын байдлаар БНСУ-д 35 мянга, Казахстанд есөн мянга, Англид есөн мянга, Чехэд 11 мянга, Америкт 28 мянган монгол иргэн оршин суудаг байна. Монголчууд олноороо оршин суудаг цөөн хэдэн орон энд дурдагдаж буй нь ойлгомжтой. Түүнчлэн манай улсын 115.645 иргэн гадаадад оршин суудаг байна. Гэвч энэ нь “А үсгийн алдаагүй, ацаг шүдний зөрөөгүй” гэдэг шиг тийм баттай тоо бас биш.

   Монголчууд хамгийн олноороо ажилладаг БНСУ-д гэрээгээр болон хууль бусаар оршин суудаг иргэдэд юу тохиолддог талаар тус улсад ажиллаж байсан иргэн ярьсан юм. Түүний таньдаг залуу 14 хоногийн турш далайд гарч загас агнаж, барьсан загасаа цэвэрлэдэг ажил хийдэг аж. Ажлынх нь солонгосчууд түүнтэй яг л боол мэт харьцдаг байна. Нэг удаа далайд гарсан үедээ чамайг энэ далайд шидчихэнэ шүү. Хэн ч чамайг олохгүй, сураглахгүй хэмээн сүрдүүлжээ. Энэ бол хүний эрхийг бүдүүлгээр зөрчөөд зогсохгүй танай улс чиний амийг нэхэж ирэхгүй, яасныг чинь мэдэхгүй хэмээж буйтай адил сонстох шиг. Гэтэл тус улсад хууль бусаар амьдардаг нэгэн залуу гэр бүл маш хүнд байдалд оржээ. Эх орондоо амьдралаа сайжруулахаар хэчнээн зүтгээд нэмэр болоогүй тул нөхөр БНСУ-ыг зорьсон аж. Гурван cap орчмын дараа эхнэр нь мән тэнд очсон байна. Гэр бүлийн хоёр нэгэн барилгын компанид ажилд оржээ. Эхнэр нь таван давхарт нөхөр нь есөн давхарт ажиллахаар болсон байна. Гэтэл ажилд орсон анхны өдрөө л эхнэр нь нөхөр дээрээ нус нулимсандаа хутгалдчихсан хүрээд гүйгээд ирсэн гэнэ. Учрыг нь лавлавал хэдхэн давхрын дор ажиллаж буй эхнэрийг нь 7-8 солонгос нийлж хүчиндсэн байлаа. Энэ юу гэсэн үг вэ. Эдгээр иргэд хэдий хууль бусаар ажиллаж буй боловч бие сэтгэлийн асар их доромжлол амсан үхэхээc наагуур амьдралын төлөө зүтгэж явна. Хууль зүй дотоод хэргийн яамны харьяа Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн томоохон албан тушаалтан гадаадад амиа алдсан монголчуудыг таних ямар нэгэн таних тэмдэг, тухайн хүний талаарх мэдээлэл байдаггүй хэмээж байсан юм. Туc байгууллагынханд энэ монгол хүн мөн үү хэмээн интерполын шугамаар иргэн таниулахаар цөөн биш удаа ханддаг аж. Иргэдийнхээ гарын хээг гэмт хэрэг хийсэн хийгээгүй бүгдийг нь тусгай санд бүртгэж авдаггүй цөөн хэдэн улсын тоонд манайх ордог байх юм.

   Өнгөрсөн пүрэв гаригт Сүхбаатар дүүргийн хоёрдугаар хороо Орифлеймын төвийн дэргэд Геодези Зураг Зүйн газарт ажилладаг Герман улсын иргэн Harald Finkemeyer-ийг 23 настай “Д” хэмээх залуу бусадтай бүлэглэн араас нь боож унаган дээрэмдсэн хэрэг гарсан. Тэрээр Гадаад харилцааны яамнаас олгосон үнэмлэх, 200 евро, 400 мянган төгрөг, 200 ам.доллартай цүнхээ алдсан байна. Одоо хэргийг тус дүүргийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байгаа юм. Дээрэмдүүлсэн иргэнээ Германы элчингийнхэн нэлээд анхаарч буй сурагтай.

   Гэтэл бид гадаадад дээрэмдүүлсэн иргэндээ хэрхэн ханддаг билээ. Дээрэмдүүлсэн байлаа ч энэ талаарх мэдээлэл эх оронд нь дуулдах нь бүрхэг. Энэ онд манай улс хүн амаа тоолно. Гэвч хүнээ тоолоод л бүх зүйл шийдэгдэхгүй.

   Цөөн хэдэн монголчууд биесээ хайрлаж нэгэндээ анхаарал тавихгүй бол гадныхан биднийг юу боллоо гэж хайрлах билээ.

   Хамгийн гол нь харьд одсон иргэдээ төр нь үгүйлдэг, сурагладаг байгаасай.

Т.Сэлэнгэ