Монголын рок попын ертєнц дэх авьяаслаг уран бvтээлчдийн нэг болох залуу дуучин К.Номинжин салатны навч бvхий гоёлын даашинз ємсч,эх орноо тєлєєлєн анх удаа “РЕТА”-гийн сурталчилгаанд оролцлоо. Дуу зохиогчдын олон улсын уралдааны шагналт дуучин маань “Амиа vхлээр биш навчаар тэтгэж буйдаа аз жаргалтай байдаг бие сэтгэл минь” сэдэвт дур булаам шинэлэг зурагт хуудасны нvvр царай болохоор уригдсан нь энэ.

        Энэхvv зурагт хуудсыг дэлхий даяар хоёр сая гаруй гишvvн, мєн олон тооны дэмжигч бvхий Амьтанд энэрэнгvй хандахын тєлєє байгууллагын (РЕТА), Ази, Номхон далайн салбарын vйл ажиллагаанд зориулах бєгєєд энэ нь РЕТА-гаас монголд явуулж байгаа анхны компанит ажил юм. Євєрмєц шийдэл бvхий уг сурталчилгааны зурагт хуудсыг ирэх хавар олон нийтэд хvргэхээр тєлєвлєжээ. К.Номинжин 2005 онд домогт од Жон Ленноны “Энх тайван, энэрэл хайр, vнэн ёс” нэртэй дурсгалын цомогт урилгаар оролцсон бєгєєд “Take Me to Your Heart” хэмээх алдарт 2007 онд бичvvлсэн нь ЕМI-гаас гаргасан хайрын шилдэг дууны “Love” цомогт багтаж байжээ. Vvгээр ч зогсохгvй, монголын рок попын ертєнцєд шинэ єнгє тєрх нэмсэн авьяаслаг бvсгvйн арав гаруй дуу нь хит болж, видео клипээрээ томоохон наадмуудаас шагнал хvртсэн удаатай. “Амьдралаа амьтны амиар биш, ургамлаар тэтгэж, цагаан хоолтон болцгооё” хэмээн сонсогч фенvvддээ уриалсан дуучин К.Номинжин ийнхvv “РЕТА”-гийн vйл ажиллагаанд оролцон, олон улсын уран бvтээлчидтэй дуу хоолойгоо нэгтгэлээ.

-Монголчууд ихэвчлэн махан хоол иддэг болохоор цагаан хоолыг тэр бvр сонирхдоггvй. Тэгэхлээр бvгд цагаан хоолтон болно гэвэл бvтэхгvй ч юм шиг санагдах нь бий?
-Тийм л дээ. Гэвч орчин цагт євс идэж, ус уух нь монгол хvний эрvvл мэндэд муу гэх ойлголтыг няцаах баримтууд олноор гарч байгаа. Насаараа шахам махан хоол идсэн 50 гаруй насны хvмvvс гэнэт л цагаан хоолтон болж, амьтны гаралтай хvнсний бvтээгдэхvvн огтхон ч хэрэглэхээ больсон байх жишээтэй. Ингэснээр эрvvл мэнд нь сайжирч, амьдралын эрч хvчтэй болж байгаагаа мэдэрдэг. Бид амьтдыг алж идэхдээ гол нь бус, махных нь уургийг авахын тулд л хvнсэндээ хэрэглэдэг шvv дээ. Тvvний ч шар буурцгийн уураг болох тєгс уургаар орлуулахад хvний биед ямар ч хор нєлєє vзvvлэхгvй. Харин ч бvр сайн нєлєєтэй. Хvн гэдэг амьтан зєвхєн махан хоол идэхэд зориулагдаагvй. Хэрвээ бид зэрлэг араатан байсан бол амьтдыг барьж, зулгааж идэх чадвартай байх ёстой. Шинжлэх ухааны vvднээс эрдэмтдийн баталж байгаагаар бол, хvний бие махбодь євсєн тэжээлтэн амьтдын биеийн бvтэцтэй маш их адилхан.

Махан хоол, хvнсний бvтээгдэхvvн хэрэглэснээр бид єєрсдийгєє асар их хэмжээгээр хордуулж, биеийнхээ чухал эд эсийг vхvvлэн, амьдрах хугацаагаа сайн дураар богиносгож байна гэсэн vг. Цагаан хоол иддэг мянга мянган монголчуудыг би мэднэ. Та бvхэнд сонирхолтой санагдаж магадгvй, нэг тvvх бий л дээ. 84 настай хєгшин дєрвєн жилийн ємнєєс эхэлж, цагаан хоол хэрэглэх болсон юм билээ. “Хєгшин хvн махан хоол идэхгvй бол vхнэ л гээд байсан. Vхэхгvй л юм байна ш дээ” гэж байсан.(инээв)
Тэгэхлээр цагаан хоол, хvнсний бvтээгдэхvvнийг их хэмжээгээр хэрэглэх нь монголчууд тєдийгvй нийт хvн тєрєлхтєнд асар их аз жаргал, амьдрал бэлэглэх зєв сонголт юм л даа.

-Хэдийнээс эхэлж цагаан хоол хэрэглэх болов. Яагаад энэ замыг сонгох болсон гэж..?
-14 настайдаа цагаан хоолонд орохоор шийдсэн. Махан бус хоолыг монголчууд маань цагаан хоол гэж нэрлэх дуртай. Цагаан хоол гэхээр ихэнх хvмvvс цагаан будаа, аарц, ааруул, ээзгий тєдийхнєєр тєсєєлдєг. Vнэндээ маш гоё амттай бvх л тєрлийн цагаан хоолыг хийж болдог. Шар буурцгийн уургийг зєв амталж хийвэл цэвэр махнаас ялгарах зvйлгvй. Махны амт, vнэрээс болоод цагаан хоолонд орж чадахгvй байвал шар буурцгийн уургаар орлуулж болно шvv дээ. Монгол vндэсний хоол буюу шар буурцгийн уургаар орлуулсан бууз, хуушуур, банш гээд л хvнсэндээ хэрэглэх зvйл олон бий. Миний хувьд, нигvvлсэнгvй vзлийнхээ улмаас цагаан хоолтон болсон. Амьтны амийг хєнєєх нь vнэхээр хэрцгий санагддаг шvv. Бид єндєр тvвщний ухамсартай, ухаалаг хvмvvс шvv дээ. Энэ гариг дэлхий дээрх хамгийн єндєр тvвшинд хєгжсєн ухамсартай амьтад гэсэн vг. Ийм их ухаантай хэрнээ сул дорой, єєрийгєє хамгаалах чадваргvй амьтдыг хєнєєх хэрэг юу байна аа. Тэд бидэнтэй адилхан євдєлтийг мэдэрч, гэр бvлдээ сэтгэлээрээ хvлэгдэн, vхлээс айдаг. Бид нядлуулах гэж байгаа малыг зєндєє л харж байсан. Хєєрхий тэр амьтны нvдэнд ямар их айдас шингэж, vхэхдээ хэрхэн зовж тарчилдаг гээч. Гахайны ухамсрын тvвшин гурван настай хvvхдийнхтэй адилхан байдаг гэсэн. Тийм єндєр ухамсартай амьтдыг идсэнээр бид єєрсдийгєє хэр зэрэг дорд vздэгээ харуулж байгаа хэрэг. Энэ ч утгаараа, дэлхийн олон сая хvн цагаан хоолыг ухамсартайгаар сонгож, амьдралынхаа гол зарчим болгож эхэлсэн.

-Єнгєрсєн дєрвєн жилийн хугацаанд нэг ч удаа мах идээгvй гэсэн уг vv?
-Max битгий хэл, єндєг ч идээгvй шvv. Єндєг ч гэсэн тахианы vр удам.

-Энэтхэгт амьдарч байсан чинь энэ бvхэнтэй ямар нэгэн байдлаар холбоотой юу?
-Холбоотой. Энэтхэгт амьдарснаас гадна цагаан хоолны талаарх мэдээлэл ч их нєлєєлсєн. Хvн тєрєлхтєн цагаан хоолтон болсноор зуун хувь эрvvл, аз жаргалтай амьдрах юм байна гэдгийг уншиж ойлгосон. Хvн хvнээ хайрладаг хайрыг амьтанд зориулбал бид улам нигvvлсэнгvй, ухаалаг болно. Vнэндээ амьтан алж чадаж байгаа учраас л хvн хvнээ алаад байгаа хэрэг шvv дээ. Аллагыг ор мєргvй алга болгосноор дайн дажин ч гарахгvй. Цагаан хоолтон болно гэдэг дэлхий нийтийн ухамсрын болон материаллаг тvвшний хєгжилд асар єндєр нєлєє vзvvлэх агуу зvйл гэж боддог.

-Гэр бvлийнхэн чинь бас цагаан хоолтон уу?
-Тиймээ. Ээж минь намайг дуурайж цагаан хоол идэх болсноос хойш удалгvй аав маань ч гэсэн хэрэглэж эхэлсэн. Аав маань Роберт Кеттер гэж хvн бий. Анх “Хас” банкийг vvсгэн байгуулалцаж байсан, одоо банк бус санхvvгийн байгууллагад ажилладаг. Ээж минь МУИС-д бизнес удирдлагын чиглэлээр багшилж байсан Алтанзаяа гэдэг хvн. Би айлын ганц хvvхэд л дээ.

-Барууны зарим одод махан хоолноос гадна ангийн арьс, vс оруулсан хувцас ємсєхєє больсон гэж дуулддаг. Харин чиний хувьд?
-Амьтны гаралтай хувцас, шуба энэ тэрийг єєртєє огтхон ч ойртуулдаггvй шvv дээ, би.(инээв) Даавуу, синтепон зэрэг янз бvрийн материалтай хувцас ємсєх дуртай. Булган шуба л гэхэд алгын чинээ амьтныг хэдэн арваар нь хєнєєж, арьсыг нь авсан гэсэн vг. Тэгэхлээр булган шуба емссєн хvн хэчнээн амьтны амь зvvгээд явж байна вэ. Хєєрхий амьтдын амиа зориулсан арьсаар нь єєрийгєє гоёод явж байгаагаа ухаарч, ємсєхєє больж чадвал болох нь тэр.

-Ямар амьтанд хайртай вэ?
-Боломж гарвал ямар нэгэн амьтан тэжээх юмсан гэж хvсдэг ч, харамсалтай нь тэр бvр цаг зав олдохгvй юм. Амьтан тэжээнэ гэдэг асар том хариуцлага. Хvн зєвхєн єєрийнхєє тєлєє амьтан тэжээх бус, тэр амьтнаа арчилж хариуцлагатайгаар тэжээх ёстой. Одоогийн байдлаар, анхаарал тавьж халамжлах цаг зав олдохгvй учраас амьтан тэжээх гэж яарахгvй байгаа. Хайр халамжаа бvрэн зориулж чадахгvй бол амьтан тэжээгээд яах юм бэ. Би аль нэг амьтныг онцолмооргvй байна. Бvх л амьтдад хайртай. Бодож сэтгэх, євдєж зовох, єлсч ядрах гээд л яг хvн шиг болохоор нь тэр. Бид єєрсдєєсєє сул дорой, ярьж чадахгvй, болохоор нь дээрэлхээд байдаг байхгvй юу, амьтдыг. Хэрэв алж идэх гэж байгаагаа ойлгуулбал ямар ч амьтан эсэргvvцэх нь мэдээж.

-Vйл ажиллагааныхаа хvрээг тэлж, уран бvтээлээ зориулах уу?
-Тэр чинь санадаг л санаа. Энэ талаар бодож байгаа шvv. Амьтны эрх ашгийг хамгаалахын тулд єєрийнхєє бvх боломжийг ашиглана.

-РЕТА-тай яаж холбогдсон хэрэг вэ?
-Би єєрєє захиа бичсэн л дээ. “Амьтны эрхийг хамгаалдаг олон улсын байгууллагын хамт олонтой хамтарч ажилламаар байна” гэхэд тэд дуртайяа хvлээж авч, энд ирсэн.

-Цагаан хоол хэрэглэх нь дэлхийн дулааралтай яагаад холбоотой гэж?
-Их чухал ач холбогдолтой шvv. Дэлхийн дулаарал асар хурдацтай явагдаж, хойд мєсєн далай хайлж эхэлж байгаа. Энэ сайхан гариг дэлхий маань бараг устаж vгvй болох хандлагатай байна. Тоогоо алдсан машин тэрэг, онгоц гэх мэт техникийн хэрэгсэл хорт хий ялгаруулж, дэлхийн дулааралд нєлєєж байгаа нь vнэн. Харин дэлхий дахинд ажиллаж байгаа махны фермvvд тvvнээс илvv хорт бодис ялгаруулдаг гэвэл та итгэх vv. Хvнсэнд хэрэглэхийн тулд хэт олноор нь єсгєж байгаа мал сvргээс асар их хэмжээний хvлэмжийн хий ялгарч байдаг учраас техник хэрэгслээс илvv дэлхийн дулааралд нєлєєлж байна. Эх дэлхийгээ дулаарлаас хамгаалахыг хvсвэл махны хэрэглээгээ хасч, амьдралын хэв маягаа зайлшгvй єєрчлєх хэрэгтэй болж. “Махчин” гэгддэг монголчууд маань цагаан хоолтон болж, дэлхий дахинд vлгэр жишээ болж амьдарч чадвал дээрх аюулын тухай сэрэмжлvvлж, уриалга гаргах боломжтой.

-Сvvлийн vеийн уран бvтээлийнхээ сониноос хуваалцаач?
-Би 2007 оны тавдугаар сараас эхлээд дєрвєн сарын хугацаанд АНУ-ын Лос-Анжелос хотод хоёр дахь шинэ цомгоо бичvvлсэн. Англи хэлээр дуулсан 12 дууныхаа vг аяыг єєрєє зохиосон. Продюссер маань ємнє нь алдарт дуучин Тина Тернертэй хамтарч ажиллаж байсан Руберт Хайн гэдэг англи хvн бий. Тvvнтэй хамтарч євєрмєц уран бvтээлээ хийсэн, удахгvй олон улсын хєгжмийн зах зээл дээр гарах байх. Мєн энэтхэгт cap гаруй хугацаанд ажилласан.

-Нэрийг нь єгч амжсан уу?
-Vгvй ээ, цомогтоо нэр єгєєгvй. Эхний ээлжинд дуунуудаа бэлэн болгосон, одоо сурталчилгааныхаа ажлыг дуусгаад клип хийлгэдэг юм билvv гэж бодож байна.

-Олон улсын дуу зохиогчдын уралдаанд амжилттай оролцсон гэл vv?
-Тиймээ, 2006 оны сvvлчээр Тайландад зохиогдсон уг тэмцээнд дэлхийн 70 гаруй орны 50 мянга гаруй уран бvтээлчид єрсєлдсєн. Оюун санааны далд бясалгалаар єєрсдийгєє хєгжvvлэх зорилготой хvмvvсийн уулзалт болсон юм. Энэ том арга хэмжээнд зориулж оюун санааны гэгээлэг сэдэвтэй дуу зохиосон хvмvvсийг шалгаруулахад миний 15 настайдаа зохиосон дуу хамгийн єндєр оноо авсан.

-Хэсэг хугацаанд нам гvм байхаар чинь уран бvтээлээ орхиж байна гэсэн шум тарсан шvv?
-Олон улсын хєгжмийн зах зээл дээр гаргах шинэ цомогтоо анхаарал хандуулаад завгvй байсан байх. Эх орондоо хийж бvтээх уран бvтээл минь гэвэл, нэлээд хэдэн дуучинтай хамтарч ажиллах бодолтой байгаа. Энэ жил монгол хэлээр бие даасан цомог гаргах тєлєвлєгєє алга. Уран бvтээлийн минь тєлєвлєгєєг менежерvvд маань хийчихдэг болохоор энэ тэр дуу сонгох, хэнтэй ажиллах тухайд тодорхой хэлж чадахгvй нь.

-Гавьяат дуучин Т.Ариунаатай эгчтэй хамтарч дуулах саналыг чи єєрєє тавьсан уу?
-Тийм шvv. Дэлхийн энхийн их наадам олон улсад алдартай томоохон vйл ажиллагаа. Би тухайн арга хэмжээг англи хэлээр хєтєлсєн учраас зохион байгуулагчид нь наадмын сvлд дууг дуулах санал тавьсан. Дуучин Т.Ариунаа эгч ээжийн минь багын найз. Их хєдєлмєрч, дайчин, ухаалаг эмэгтэй гэж хvндэлж явдаг учраас хамтарч дуулсандаа vнэхээр баяртай байгаа шvv.

-Цаашид эх орондоо байх уу аль эсвэл?
-Одоогоор эх орондоо суурин амьдарч байгаа л даа. Гэхдээ ажлын шаардлагаар ийш тийшээ очиж, багагvй хугацаагаар аялж магадгvй.

-Аль нэг сургуульд суралцаж байна уу?
-Vгvй ээ, би одоо дєнгєж 18 настай. Олон жил гэрээрээ хичээллэж байна.. Бvх хичээлээ англи хэлээр vздэг юм. Цаг ирэхээр хvссэн сургуульдаа шалгалт єгєєд л орно доо. Гадаад урлагийн чиглэлээр суралцах бодол бий. 11 настайгаасаа эхлээд л дуу зохиож, урлагийн ертєнцєд єєрийгєє бэлтгэж ирсэн. Хvмvvс заавал 18 нас хvрэхээрээ л дээд сургуульд ордог юм шиг тєсєєлдєг. Тэгвэл би багаасаа олон чадварлаг багш нартай ажиллаж, эрдэм мэдлэгээ євлєж авсан учраас vvнийгээ мэргэжил гэж тооцдог шvv. Хєгжмийн зэмсэг, онолын тал дээр єєрийнхєє мэдлэгийг дээшлvvлэхийн тулд сурахаас биш огт єєр мэргэжил сонгоно гэж бодохгvй байгаа. Гэхдээ би давхар орчуулга хийдэг. Монгол, англи хэлээр оюун санааны бясалгалын олон талын мэдээллийг маш сайн орчуулдаг. Сая морин хуурын чуулгын олон улсын симпозиум болоход орчуулгыг нь би хийж єгсєн.

-Ирээдvйн зорилго тань юу вэ?
-Олон хvнд аз жаргал, сайн сайхныг бэлэглэх зорилгоор би дуучин болсон. Амьдралын минь гол зорилго гэвэл аль болох олон хvнд туслах. Хvсэл мєрєєдєлд минь тvлхэц болж, хvмvvст туслахад боломжийн санагдсан газарт л би амьдарна. “Биеэ засаад гэрээ зас. Гэрээ засаад тєрєє зас” гэдэг шvv дээ. Тэгэхлээр хvн хамгийн тvрvvнд єєрийнхєє амьдралын хэв маягийг засах хэрэгтэй гэж боддог. Єєрийгєє хайрлаж, хєгжvvлэн хvнд туслах хэмжээнд хvрсэнийхээ дараа гэр бvл, олон тvмэн гэж ярих хэрэгтэй. Энэ зарчмыг баримталдаг учраас би єєрийгєє аль болох бvх талаар нь хєгжvvлж, бусдад туслах бололцоог бий болгох гэж шамдаж явна.

Р.Мєнгєн