Социализмын vед хvмvvс телевиз, радио, сонин байгаагvй болоод ч тэр vv ном их уншдаг байжээ. Агуулга нь ч мундаг, хэвлэлтийн чанар нь ч гайхалтай байж.

Харин зах зээлд шилжсэнээс хойш vнэндээ алдарт "Тунгалаг тамир", "Цаг тєрийн vймээн" зэрэг шилдэг романууд ховордож, дахин хэвлэхээ ч больсон. Хvмvvс ч ном худалдан авахдаа мєнгє илvvчилж чадахгvйд хvрээ биз. Vvнийг дагаад хvvхэд, залуучууд ном унших нь ховордов. Энэ бол єлсгслєнд нирвэгдэхээс ч илvv маш том ядуурал байлаа.

Дуучид тоглолтоо vзvvлэхийн тулд гоё тайз засч, сайхан дуу дуулахыг хичээх биз. Харин зохиолчид хуудас нь салаад уначихалгvй олон жил хадгалагдаж, амархан урагдчихалгvй олон хvний гар дамжин унших ном хэвлvvлэхийг хvсдэг биз. Сvvлийн vед хэвлэгдэж буй номын чанар муудсан нь зах зээлтэй холбоотой бололтой.

Зарагдаж байгаа номууд хуудсаараа салж уначихна. Эсвэл эргvvлэхэд урагдчихмаар нимгэн цаасан дээр хэвлэчихдэг. Єнгєрсєн жил шинэ номын уралдаан зарлахад бидний нэрлэж заншсанаар бяцхан номууд тvрvvлж байлаа. Vvнийг хараад "Одоогийн номууд ч дээ" гэж хvмvvс бодсон гэдэг. Энэ жил харин арай жаахан дээрдэж, 64 хуудастай А5 хэмжээтэй болсон байна билээ.

Зохиолчид номоо нимгэн цаасан дээр, амархаан салаад уначихдаг муу цавуутай газар хэвлvvлж байна гэсэн шvvмжлэлд Зохиолчдын нэгдсэн эвлэлийн ерєнхийлєгч Х.Чилаажав ийнхvv хариуллаа. "Энэ бол зах зээлийн хууль. Чанартай нь vлдэж, чанаргvй нь устана. Тєрєєс дэмжлэггvй єєрсдєє байгууллагын хаалга татан гvйж байж номоо хэвлvvлж байгаа болохоор, уран бvтээлчдийг буруутгах арга байхгvй. Хэвлэх машин, техник хєгжсєн ч мєнгєнд тааруулаад хэвлэж байгаа нь энэ" гэлээ.

"Эдмон" хэвлэх vйлдвэрийн менежертэй холбогдлоо.
-А4 хэмжээтэй 150 орчим хуудастай ном 500 ширхэг хэвлэх гэсэн юм. Зардал нь хэд гарах бол?
-Нэг ном 2660 тєгрєгт гарна. Эх бэлтгэлээ манайхаар хийлгэвэл 150 мянган тєгрєг нэмж тєлнє.

-Номынхоо хуудсуудыг наах уу, эсвэл vдэх vv. Хавтасыг нь бас хатуу хийлгэх гэсэн юм?
-Наана. Хатуу хавтастай хийж болноо.

-Наадаг номууд чинь хуудас нь амархаан салчихдаг биз дээ. Vдэж болохгvй юм уу?
-"Улаанбаатар" хэвлэх, "Мєнхийн vсэг", манайх гэх мэт Монголдоо томоохонд тооцогддог хэвлэхvvд нэрээ бодоод сайн хэвлэдэг. Хvмvvс хямдыг нь бодоод урд хєршид хэвлvvлээд байдаг л даа. Тэд нар нь муу цавуугаар нааж, номын бус аргаар жаахан тааруухан хийгээд байх шиг. Тvvнээс биш чанартай, материалыг нь сонговол чанартай л хэвлэнэ. Жаахан vнэтэй л гарах байх. Энэ бол уран бvтээлчийн єєрийнх нь сонголт" гэж хариуллаа.

Залуу найрагч У.Сарангэрэл шинэ номын уралдааны аварга болоод анхны номоо єлгийдєн авч байхдаа ийнхvv ярьсан юм. "Ном хэвлvvлнэ гэдэг тийм ч амар зvйл биш. Ном хэвлvvлэх ивээн тэтгэгчээ хайхаас єгсvvлээд хэцvv. Ном л хэвлэгдэн гарч байвал чанарын тухай бодоогvй ээ. Ивээн тэтгэгч олдсон ч ямар чанартай хэвлvvлнэ гээд их мєнгє нэхэлтэй биш. Тэгэхээр олдсондоо тааруулаад л хэвлvvлнэ шvv дээ. Тэгж vнэтэй цаас сонгож даварч болохгvй байх" гэж ярьсан юм.

Энэ бvхнээс vзэхэд номын хэвлэх чанар муудсан нь шууд санхvvтэй холбоотой юм. Vнэхээр ч аз таарч ивээн тэтгээд хэвлээд єгье гэсэн ч давраад vнэтэй материал сонголтой биш. Харин vvнд БСШУЯ жаахан анхаарах ёстой болов уу. Харин утга зохиолын орчуулагч мэргэжилтэй ерєнхийлєгч маань 50 боть ном ивээн тэтгэнэ гэж амласан байсан. Энэ vед нэрэлхэлгvй нэхчих хэрэгтэй болов уу.