УИХ-ын гишүүн болов

Н.Багабанди өрсөлдөгчдөө Намын даргын суудлаас гадна өөрийнхөө тойргийг өвлүүлэх "хувьтай" байжээ. Н.Багабандийн УИХ-д төлөөлж байсан Завханы тойрогт нөхөн сонгууль болж намын ирээдүйн шинэ дарга өрсөлдлөө. Н.Энхбаяр, Л.Энэбиш хоёр хээр гараад эр хүн шиг ярилцан учраа ололцсон байна.

Л.Энэбиш "Таны сонгуулийн ажилд бүх талаар тусална" гэж амлажээ. Ардчилсан хүчин хүчтэй өрсөлдсөн ч МАХН тэр чигээрээ хүчээ нэгтгэн үзжээ. Энхрий хайрт намынхаа даргыг сонгох хувь заяандаа Завханы сонгогчдын 70 хувь нь ихэд бэлэгшээжээ. Эдний дотор Н.Багабандийн Н.Энхбаярт өгье гэж өгөөгүй халаасны саналын өндөр хувь ч байсан юм. Л.Энэбиш ч өөрөө дэвшсэнээс ялгаагүй мэт явж жалга дов бүрийн төлөө үзэлцжээ. Л.Энэбиш, Н.Энхбаяр хоёр тэгэхэд ёстой Тэмүжин, Жамух хоёр шиг анд байсан гэдэг.

Намын төв аппаратаас томилогдсон Далайхүү, 1990-ээд онд Завханы намын хорооны 1-р дарга байгаад УИХ-д сонгогдсон Д.Дэмбэрэл, Ерөнхий сайд асан П.Жасрай нар ч Завханы газар нутгийг сайтар судлажээ. Нэг удаагийн уулзалтын үеэр ам нь халсан Далайхүү "40 мянгатын балкон дээр өссөн хүүхдүүд Монголын төрийг барьж чадахгүй" гэж Ардчилсан хүчнийг баалжээ. Гэтэл Д.Дэмбэрэл гишүүн нудраад байж. Учрыг олбол намынхаа даргыг "цоллож" байгаагаас ялгаагүй болчихож. Далайхүү ч дороо амаа татжээ.

Дандаа дарга нартай өрсөлдөх үйлтэй Д.Цэнддоо энэ тойрогт Н.Багабанди, Н.Энхбаярт нарт дараалан ялагдлаа. Төрсөн нутагтаа хүү чинь ирлээ түшээд авна уу... гэж байсан түүнийг түлхээд хаячихжээ.

Энэ сонгуулиар Н.Энхбаяр 300 саяын өртэй хоцорлоо. "Завхан нутгийг хөгжүүлэх сан" гэгчийн сугалаа гаргаж түүгээрээ тойргийнхноосоо мөнгө цуглуулчихаад Завхан нутгийг хөгжүүлэх нь байтугай, амлалтаа мартаад зугтчихжээ. Завханыханы шартай нь луйварчнаар нь дуудаад л хоцорч, харин мань хүн саарал ордонд Засгийн газруудыг намнаад завгүй болжээ.

Ийнхүү Н.Энхбаяр 1997 оны 11-р сард Завханы 21-р тойргийн нөхөн сонгуульд өрсөлдөн яллаа. УИХ-ын гишүүн болсныхоо дараа "Завхан нутгийг хөгжүүлэх сан" гэгчийг байгуулж өөрийгөө дарга болгов. Тэр сангаас нь "Завхан" нэртэй сугалаа гаргажээ. Нийт 200 гаруй сая төгрөгийн сугалаа хэвлэн тарааж, 10 шахам "орос жип" тохиролд өгнө гэж амлаад Завханчуудын халаасыг ёстой хоггүй гөвжээ. Хөөрхийс Завханчууд хүн л юм болохоор бага зэргийн азад итгэсэн шунал байлгүй л яах вэ? Харин илүү шуналтай луйварчин тэднийг хамраар нь газар хатгатал хуурч байна гэж зүүдлээ ч үгүй биз. Итгэл үзүүлж сонгосон хүндээ итгэхгүй байна гэж юу байх вэ дээ? Машин хожно гэж итгээд л сугалаа аваад байжээ. Тохирол таардаггүй юм гэхэд нутгаа усаа хөгжүүлэхэд хэдэн бор юм хандивлачихаа л биз гэж бодох хүмүүс ч олон байсан нь ойлгомжтой.

Гэвч тохирол нь байдаггүй ээ. Өнөө бухын доодохийг харж... гэдэг шиг юм болжээ. 2000 оны сонгуулийн өмнөхөн Завханыхан хууртсаныхаа хариуг авч магадгүй гэж болгоомжилсон Н. Энхбаяр 2000 оны 07-р сард тохиролыг олгоно гэж дахин молиго үмхүүлэв. Завханчууд түүнд итгэсээр л байсан бололтой. Хэрвээ шулуулахгүй гэвэл тэд удаан хүлээсэн тохирлоо сонгуулиас өмнө авна гээд шахчихсан бол хөөрхий Н.Энхбаяр 2000 оны сонгуулиар даший шог болох байв.

Уг нь нөхөн сонгуулиар гарч ирсэн хүн дараагийн сонгуулиар тухайн тойрогтоо дэвшвэл заавал гардаг жамтай. Учир нь сонгогчид төлөөлөгчөө нэгэн бүрэн эрхийн хугацаанд ажиллуулах сонирхолтой байдаг юм. Н.Энхбаяр л үүнийг мэдэхгүй байв гэж. Гэвч мань хүн Завхандаа дахиж дэвшилгүй бултлаа. Тойргоо сольмогц нь л Завханчууд өөрсдийг нь хулхидаж байна гэдгийг ойлгох ёстой байсан юм.

Сонгуулийн дараахан "Сонгогчдын эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэг" гэгч олон нийтийн байгуулагаас сугалааны тохирлыг яаралтай олгохыг удаа дараа шаардаж байв. Сонгуулийг аргацаан өнгөрөөх заль нь хэрэгжсэн учраас Н.Энхбаяр бултчихжээ.

Шаардлагыг нь хүлээн авахгүй бултаад байсан Ерөнхий сайдыг түүний харъяалах дүүргийн шүүхэд өгөх гэсэн боловч Н.Энхбаярын харъяалал нь тодорхойгүй болчихжээ. Түүний оршин суудаг байсан Сүхбаатар дүүргийн шүүх манайд харъяалагдахаа больсон гээд өргөдлийг нь хүлээж авсангүй. Ерөнхий сайдын өргөө байдаг Их тэнгэрийн ам Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэр тул Хан-Уул дүүргийн шүүхэд хандтал манай дүүрэгт албан ёсоор бүртгүүлээгүй гээд халгаасангүйд арга мухарджээ. Өдөр болгон зурагтаар харсаар байгаа хэрнээ мань эрийг "сураггүй алдчихдаг" нь тун хөгийн хэрэг л дээ.

Ц.Дамдинсүрэн гуай нэг удаа шаралхаж Монголд намайг эвэртэн туурайтан хавчиж байгаа юм бол би ЗХУ-ын иргэн болно гэж зүтгэхэд Ж.Самбуу гуай наадхийг чинь бид мэддэггүй юм хороон дарга чинь мэддэг юм гэж амыг нь таглаж байсан гэдэг. Харин Н.Энхбаярыг дүүрэг нь ч мэдэхээ байжээ.

Ийнхүү 200 сая төгрөг нохойн замаар оржээ. Гэвч Завханчууд хэзээ нэгэн цагт тохирол нь гарч л таарна гэсэн итгэлээр сугалаагаа хадгалсаар л байна. Басхүү яаж түүнээс хариугаа авахаа дор бүрдээ бодон бодон сонгуулийг хүлээж байлаа. Гэвч тэр ахиж Завханаас УИХ-д дэвшээгүй юм. Харин 2005 онд Ерөнхийлөгчид нэр дэвшлээ. Сонгуулийн үеэр энэ асуудлыг сөхөж магадгүй гэж үзээд "Сонгогчдын эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэг"-ийн тэргүүнийг Замын Үүдийн гаалийн дэд даргаар шагнаж чимээгүй болгосон билээ.

Гэнэт дараагийн сонгуульд тойргоо солихоос өөр замгүй болсон байдаг юм. Завханыхныг луйвардчихсан нь түүний дараагийн сонгуульд их гай болж, гайгүй сайн сандаргажээ.

Үргэлжлэл...