Ийнхүү УИХ-ын чуулганы баасан гаригийн үдээс хойшхи хуралдаанаар УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогтоос БСШУ-ны сайдад тавьсан “Монгол хөөмийн дуулах урлагийг хамгаалах, хөгжүүлэх талаар хэрэгжүүлж буй бодлого, уг асуудлаар үүсээд байгаа нөхцөл, байдлыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаа талаар асуулгыг хэлэлцлээ.

Ё.Отгонбаяр сайд хөөмийн талаар мэдээлэл хийлээ. Хөөмий нь эртний нүүдэлчдийн уламжлалт соёлын нэгэн хэв шинж мөн боловч хөгжмийн урлагийн айд багтахын хувьд харьцангуй сүүлийн үед хамаарах аж. Хоолой болон бие махбодын бусад эрхтний тусламжтайгаар давхар өнгөний эгшиглэгээг гаргадаг цөөнгүй улс үндэстэн дэлхий дээр амьдардаг. Одоо эрдэмтэд 15 улс үндэстэн хөөмий болон хөөмий төст урлагийг хөгжүүлж байгааг тогтоожээ. 2001 онд Монголын хөөмийчид нэгдэн “Монголын хөөмийчдийн холбоо” хэмээх төрийн бус байгууллага байгуулан ажиллаж байгаа талаар танилцуулав.

Д.Батбаяр гишүүн “Хөөмий бол Монголчуудын соёлын гайхамшиг. Тэр тусмаа баруун хязгаар Ховд аймгийн Чандмань суманд хөөмийлдөггүй эрэгтэй хүн бараг байдаггүй. Би хүртэл хүүхэд байхдаа хөөмийлөөд явж байсан. Үнэхээр хөөмий Хятадаас гаралтай юм уу. Хятадын талтай энэ асуудлаар ярилцсан зүйл байна уу” хэмээн асуув.

Түүний асуултад салбарын сайд нь “Хөөмий Монголчуудын соёлын бахархал мөн үү гэвэл мөн. Ерөнхийлөгчийн зарлигаар батлагдсан “Монгол хөөмий” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлээд явж байна. Өнгөрсөн онд ЮНЕСКО-гийн биет бус соёлын өвийн хорооны хурлаар БНХАУ-ын номинаци бүртгэгдсэн нь үнэн. Энэ үед манай номинацийн материал очсон байсан ч цаг хугацааны хувьд Хятадынх түрүүлээд бүртгэгдсэнийг хэлэх хэрэгтэй.

Манай номинацийн техникийн бичиг баримтуудыг саяхан хянаж дуусаад хүлээж авсан. Ирэх арваннэгдүгээр сард болох биет бус соёлын өвийн хорооны хурлаар Монголын нэр дээр бүртгэх эсэх асуудлыг хэлэлцэнэ. Асуудал үүссэн цагаас Хятадын талтай удаа дараа хэлэлцээр хийгдэж, үүний үндсэн дээр ЮНЕСКО-гийн хүрээнд хоёр тал хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан.

Энэхүү санамж бичиг нь цаашид маргаан дагуулж болзошгүй соёлын өвийн жагсаалтуудын талаар хоёр тал хамтарсан хороо гаргаж хэлэлцэж байхаар харилцан тохирсон. Одоо Хятадын тал манай номинацийг дэмжээд явж байгаа” гэлээ.

Түүнчлэн гишүүд Монголоос гаралтай энэ том өвийг америк, япон зэрэг бусад орны хүмүүс манайд ирж сураад явдаг. Патентын асуудал нь тодорхойгүй байдаг талаар шүүмжилсэн юм.

Мөн соёлын өвөө хадгалж хамгаалах асуудлаар ЮНЕСКО-д бүртгүүлээгүй нь хэний буруу вэ. Үүнд хэн хариуцлага хүлээх талаар сайдад зэмлэнгүй хандав. Сайд ч шүүмжлэлийг хүлээн авч, учир байдлаа тайлагнасан юм.

Түүнчлэн Хятад манай номинацийг дэмжээд явж байгаа. Тэр ч байтугай биет бус соёлын өвийн хорооны гишүүнээр ажиллах асуудалд манай талд буулт хийж манайх хоёр хоёр жилээр хорооны гишүүний ажлыг бүс нутгаа төлөөлж ажиллана гэсэн харилцан тохиролцоонд хүрсэн хэмээн сайд хэлэв.

Харин патентын хувьд ЮНЕСКО-гийн бүртгэлийг ямар нэгэн оюуны өмчийн патент мэтээр ойлгох нь түгээмэл аж. ЮНЕСКО-гийн бүртгэл нь тухайн соёлын өвийг тээж байгаа хүн тухайн улсын нутаг дэвсгэр дээр байгааг нотлох баримт болдог аж. Мөн соёлын өвийг хадгалж, хамгаалах, хөгжүүлэх үүргийг бүртгүүлсэн улс орон үүрч байгаа гэсэн хоёр чиг үүрэг дагалддаг байна.

Мөн энэ үеэр хөндөгдсөн нэг асуудал нь соёлын өвийг ЮНЕСКО-д бүртгүүлэхэд мөнгө их зарцуулдаг гэнэ. Тухайлбал, Энэтхэг ЮНЕСКО-гийн соёлын өвийн нэг номинацид бэлтгэхдээ 40 мянган ам.доллар төлдөг бол Хятад 55 мянган ам.доллар зардаг аж. Монгол Улс энэ онд арван номинацид бэлтгэхдээ 60 сая төгрөг гаргажээ.

Иймд өв соёлоо энд тэнд бүртгүүлнэ гэхээсээ илүү хадгалж, хамгаалахад санаа тавих хэрэгтэй талаар сайд онцлов. Түүнчлэн хятадуудыг өмөөрсөн хандлагатай үг цухуйлгаж гишүүдийг бухимдуулаад авав.

Тодруулбал, сайд “Хятадын нутаг дэвсгэр дээр оршин суугаа Монгол үндэстнүүдийн хөөмий гэдэг урлагийг хамгаалъя гэсэн үүрэг хүлээх үүднээс хятадын тал ЮНЕСКО-д бүртгүүлсэн гэж ойлгож байгаа” гэв.

Өөрөөр хэлбэл, газарзүй, улс үндэстний нэр томьёо хоорондоо холилдсон учир замбараагүй байдал үүсчихээд байгаа юм хэмээн тайлбарлав. Ямартай ч хөөмий Монголын ард түмний өмч мөн эсэхийг ирэх арваннэгдүгээр сард шийдэх аж.

Л.Нинжсэмжид