Єєрийн юм шиг хєлбєрєх єєхєлсєн бєєртнvvд

“Хойноос ирээд хот минийх, хотонд ороод хонь минийх” гэдэг vгээр єгvvллээ эхлэе. Одоо бvр монгол хvн хорвоогийн мєнх бусыг vзэхдээ ч харийнхны гap дээрээс хэн нэгнээ оршуулах газраа худалдан авч байна. Тэгээд vvндээ cap бvр татвар тєлдєг гэнэ. Тэнгэрт хальсан нэгнээ амар тайван нойрсуулах гэсэндээ аль болох хvний гар хvрэхгvй газрыг сонгож байгаа нь тэр юм байлгvй. Єргєн уудам газар нутаг, євгєдєєс заяасан єв уламжлал минь ингэж харийнхны гарт чимээгvйхэн орсоор байх уу.

Аалзны тор адил дамлаж худалдах хууль бус газрын наймаа хэрээс хэтэрснийг чихтэй бvхэн мэдэж байгаа ч зогсоож чадахгvй л байна. Магадгvй vvнд хариуцлага тооцогч нь єєрєє ч холбоотой байж мэдэх. Тиймгvй бол ужиг болсон энэ євчнийг урьдчилан сэргийлэх дом байтугай нь байж л таараа, бvхэл бvтэн улс орон шvv дээ. Манай орны ашигт малтмалыг хэн дуртай эрх мэдэлтний rap нь хvрч л байвал наймаалцах тохиолдол олонтаа байх шиг. Одоогоос жил гаруйн ємнє Сарантуяа гэгч эмэгтэйн нэр дээрээс ашигт малтмалын дєрвєн газрын лиценз Хятадын Шинжиан мужийн нэгэн компанид зарагдаж байсан баримт бий. Тэдгээр нь Баянхонгор, Дархан гэх мэт єєр єєр аймгуудад байрлах ашигт малтмалын лиценз байжээ.

Ингэж єєрєє ашиглахгvй хэрнээ єдий тєдийгєєр нь лиценз эзэмшиж, тvvнийгээ гадныханд vнэ хvргэн зардаг сvлжээ цэцэглээд олон жилийг vдэж байгаа. Япон нєхєртэй нэгэн монгол бvсгvй бvр зуу гаруйгаар тоологдох лиценз эзэмшдэг тухай урьд нь хэвлэлд нийтлэгдэж байсан. Монгол улсынхаа хуулийг гууль болгон єєрсдийн эрх ашигтаа нийцvvлж хєлбєрvvлсээр байх уу, эрх мэдэлтнvvд ээ.

Эх оронч сэтгэлтэй аль ч монгол хvн сонсоод дургvйлхмээр бас нэгэн баримтаас дурдъя. Гачуурт, Хужирбулан хоёрын дундах хэсэг газарт “Энэ Ли миний эзэмшлийн газар” гээд биччихсэн байх юм.. Дээгvvр нь онгоцоор явахад чулуутаар бичсэн энэхvv бичиг харагдана. Ямар учиртай хэн гээч нь энэ газрыг єєрийн эзэмшлээ болгоод авчихсан бvр нэр усаа сийлж байдаг билээ. Хvний нутагт ирчихээд єєрийн юм шиг хєлбєрєх энэ мэт vйлдэл манайхаас бусад оронд байдаггvй л байх.

Монгол улсын хуулинд “Бэлчээр, нийтийн эдэлбэрийн ба улсын тусгай хэрэгцээнийхээс бусад газрыг зєвхєн Монгол улсын иргэнд ємчлvvлнэ” гэж заасан байдаг. Гэтэл дээрх vйлдлvvдээр жишээ татаад vзэхэд далд байдлаар гадны иргэн газар ємчлєх явдал тvрэн орж ирсэн нь єглєєний дapгap сайхан єрємнєєс єм цєм гогдож авсантай адил болоод байна.

Нэг л мэдэхэд цус холилдсон хайнаг шиг хvн нь ч тэр, газар нь ч тэр харийнхны садан тєрєл болон ємчлєгдєх вий. Муу амлаж байгаа юм биш. Магадгvй энэ янзаараа явбал ийм л ирээдvй тєсєєлєгдєнє.

Манай улсад єєрийн юм шиг хєлбєрч єєхєлж авах харийнханд Монголын хууль хэрхэн vйлчилдэг билээ. Гадныхан “Монгол улс чинь хуульгvй улс шvv дээ” гэж тохуурхан ярьдаг гэлцэнэ. Энэ юу гэсэн vг вэ? Ном журмаараа бол Монгол улсын нутаг дэвсгэрт оршиж байгаа хэн ч байсан хуулинд захирагдана гээд заасан л байдаг. “Монголчууд усыг нь уувал ёсыг нь дагана” гэж ярьдгийг ч бас хятадууд танай улсын ийм vг байдаг биз дээ гэх мэтээр тvрий барьж єєрсдийн vйлдэлдээ дасгах гэдэг. Євгєдєєс минь уламжилж ирсэн ардын сургааль vгийг буруугаар мушгиж, єєрсдийн эрх ашигтаа нийцvvлэх гэсэн харийнхны санаархал одоо бvр хуулийн цоорхойд дєрєєлж, монгол орны єргєн уудам тал нутгаар хэрэн тэнэж байх шиг. Хэрээс хэтэрсэн тэдний санаархлын хvлгийг хаа хvргээд аргамжих вэ? Гийчин ирэхэд найр тавин унааг нь усалж, єєрийг нь ундалдаг монгол заншлыг єдгєє буруугаар мушгиад байна уу даа.

Газар нутаг бол аливаа улсын тусгаар тогтнолын баталгаа. Монгол улсын 18 нас хvрсэн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага хуульд заасны дагуу газар эзэмшинэ гэсэн байдаг ч мєн л далд байдлаар гадны иргэн монгол хvний нэр дээр авсан газартаа єєрийн дураар vйл ажиллагаа явуулж байх жишээтэй. Дээрх хуульд заасан эзэмшигч нь “газар эзэмших” тухайд захиран зарцуулах эрхтэйгээр хуулиар зєвшєєрєгдсєн хvрээнд єєрийн мэдэлд байлгана гэсэн байдаг. Яг энэ журмаараа ил тод явж чадаж байна уу гэвэл бас л эргэлзээтэй. Халаасанд орох хэдэн тєгрєгийн тєлєє хэнд ч хамаагvй юугаа ч тавиад тууж мэдэх элэг буруутан энд тэндгvй vvрлэснийг сануулахад илvvдэхгvй байлтай. Єєрийн нутагтаа бид эзэн нь суухдаа ядаж газар нутгаа харийнханд дамалж худалдахгvй л байвал Монгол улс тусгаар тогтнох vндэс тэр.

Ж.Саруул
Нийслэл таймс