11 сарын 19 бол Дэлхийн “00”-ийн өдөр. Энэ өдөр бидний тэгтлээ их бодож, анхаарал хандуулаад байдаггүй бие засах газар гэгч хэчнээн чухал болохыг нийгэмд таниулж, үүнтэй холбоотой хэрэглэгчдийн эрхэд анхаарлаа хандуулах өдөр юм. Энэ өдрийг Сингапур улсад төвтэй Дэлхийн 00-ийн холбоо санаачилан 2001 оноос хойш дэлхий даяар тэмдэглэж ирсэн байна.

Дэлхийн 00-ийн холбоо нь ашгийн бус олон улсын байгууллага бөгөөд дэлхий даяар жорлон, ариун цэврийн асуудлыг сайжруулахын төлөө ажилладаг. Энэ байгууллагыг анх Сингапур улсад Жак Сим гэж хүн үүсгэн санаачилж, эдүгээ 56 орны 200 гаруй байгууллагыг эгнээндээ нэгтгэжээ.

Олон орон 00-ийн асуудалд анхаарлаа хандуулж, энэ өдрийг янз бүрээр тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. Дэлхий дээр 2,6 тэрбум хүн жорлон буюу шаардлага хангасан ариун цэврийн байгууламжийн гачигдалтай амьдарч байна. Энэ байдалд тусламж дэмжлэг үзүүлэх, хандив цуглуулах арга хэмжээнүүдийг өндөр хөгжилтэй олонх орон тэмдэглэлт өдрөөр зохион байгуулдаг аж. Зарим нь энэ өдөр улс орныхоо хэмжээнд жорлон, ариун цэврийн байгууламжийн асуудлыг сайжруулахад анхаарлаа хандуулдаг байна. АНУ-д оны шилдэг жорлон шалгаруулах уралдаан хүртэл явуулдаг гэнэ.

Англид жил бүр энэ өдрүүдэд “Голден поо” нэртэй олон улсын уран бүтээлийн уралдаан зохиогддог. Сайхан бие засах газартай байхын ашиг тус, эрүүл ахуйн зөв дадлыг уран сайхны аргаар илэрхийлэн хүмүүст хүргэх зорилготой энэ уралдаан 2010 онд богино хэмжээний анимашн бүтээлийн чиглэлээр явагдсан бол энэ удаа хошин шог өгүүллэгээр өрсөлдүүлнэ. Уралдаанаас шалгарсан бүтээлүүдийг олны хүртээл болгож, жорлонгүй үй олон хүнд туслах, эрүүл ахуйн нөхцөлийг сайжруулах үйлсэд олсон орлогыг зориулдаг.

Харин манай орны хувьд Дэлхийн “00”-ийн өдрийг анх удаа тэмдэглэх гэж байна. “Эй-Си-Эф Монгол” олон улсын байгууллага санаачлан Усны газар, Нийслэлийн Захирагчийн Ажлын Алба, Улаанбаатар сангийн Сити тойлет төсөл, МУЗН, UNICEF, Таван богд ХХК зэрэг байгууллага хамтран байнга дэргэд мөртлөө ямагт орхигддог энэ асуудлын чухлыг танд сануулж, ач холбогдлыг нь өргөх ажлууд зохион байгуулж байна.

Бидний хувьд ариун цэврийн байгууламж хаана ч, хэнд ч хүртээмжтэй, цэвэрхэн, аюулгүй шийдвэрлэгдсэн бил үү? Эмнэлэгт, олон нийтийн газарт таны хэрэгцээ шаардлагыг хангадаг уу, үр хүүхэд тань сургууль дээрээ ямар 00 хэрэглэж байгаа вэ?

Монголын хүн амын 65% нь бохирын төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдоогүй болон сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжгүй нөхцөлд, нийслэлийн хүн амын 63% нь гэр хороололд амьдарч байна. Бие засах газрын асуудал харьцангуй шийдэгдсэн орон сууцны оршин суугч нэг иргэн өдөрт 250 хүртэл литр ус зарцуулдгийн 45%-ийг зөвхөн жорлонгийн ус татахдаа урсгадаг гэсэн судалгааг Усны газраас гаргасан. Ундны усны нөөц хомсдож байгаа өнөө үед усны хэмнэлттэй шинэ сантехникийн шийдлүүд нэвтрүүлэх шаардлагатайг энэ дүн сануулж байна.

Улаанбаатар хотын гэр хорооллын айл өрхийн 95% нь өөрийн гэсэн бие засах газартай боловч эдгээрийн дийлэнх буюу 97% нь энгийн нүхэн жорлон байна. Үүнээс үүдэлтэйгээр хөрс, ус, орчны бохирдол дээд цэгтээ хүрч, халдварт өвчний тархалт нэмэгдэж, амьдралын чанарыг асар ихээр дордуулж байна. Эдгээр асуудал нь айл өрх бүр жорлонгоо сайжруулах шаардлагатай байгааг харуулж байна.

370 жилийн настай нийслэл маань нийтийн бие засах газрынхаа асуудлыг саяхныг болтол шийдвэрлээгүй байсан. Улаанбаатар хотод стандартын шаардлага хангасан нийтийн 10 гаруйхан бие засах газар байгаа ч ил задгай бие засах үзэгдэл их хотын соёлд харшилсаар байна.

Алслагдсан дүүрэг, хөдөө орон нутагт сурч байгаа өсвөр үе, хүүхдүүдийн бие засах газрын асуудал бүр эгзэгтэй байна. Судалгаагаар хотын сургуулийн 1 угаалтуурт дунджаар 60-100 хүүхэд ногддог бол хөдөө орон нутагт гар угаах усан хангамж, угаалтуур байхгүй, энгийн модон жорлон төдийхнөөр хангагдаж байна.

Чухам иймд энэ асуудалд олны анхаарлыг хандуулж, шийдвэрлэх арга хэмжээ авах шаардлагатай байна. Бие засах газар, ариун цэврийн байгууламжийн асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай хэн бүхэнд энэ санааг хүргэх зорилгоор "Дэлхийн “00”-ийн өдрийг Монголд тэмдэглэж байна