"ӨРГҮЙ БОЛ БАЯН ӨВЧИНГҮЙ БОЛ ЖАРГАЛ..."
Бичлэгийн тоо 16,130
Õүíä íýí ÷óõàë õýðýãòýé àìèíäýì íîãîî æèìñãýíä ë èõ áàéíà. Õүíñíèé íîãîî, æèìñ æèìñãýíý áàéãààãүé áîë áèäíèé àìüäðàë þóòàé äóëèìàã, өíãө, үíýð, àìòààð õè÷íýýí èõ äóòàõ áàéñàí áîë!
Æèìñ íîãîîãүéãýýð àìüäðàëûã òөñөөëөõ àðãàãүé áîëæýý. Өíөөäөð çàðèì îðîíä íýã õүíèé æèëä õýðýãëýõ íîãîî 60 êã, æèìñ 64 êã ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Áèäíèé өìíөõ үåèéíõýí îëîí òөðëèéí íîãîîã óðãóóëæ øèíý ñîðò òөðөë ãàðãààãүé áîë өíөөäðèéí áèäíèé áàÿðûí øèðýý ÿìàð áàéõñàí áîë?
Õðèñòîôð Êîëóìá “øèíý òèâ”-èéã íýýõäýý áóñàä îëîí æóóë÷äûí àäèë çөâõөí àëò ìөíãө үíýò ýäëýëèéã èëүүòýéä үçñýí áîë өíөөãèéí áèäíèé õýðýãëýäýã îëîí ñàéõàí àìòàò æèìñ íîãîî áàéõãүé áàéõ áàéëàà. Õýðâýý òөìñ îãò áàéäàããүé áàéñàí áîë ÿàíàà? Ýíý øèìòýé íîãîî Àìåðèêààñ äөíãөæ èðýýä ë õөãøèí Åâðîïûí ìÿíãà ìÿíãàí õүíèéã өëñãөëөíãөөñ àâàðñàí þì. Îäîî ÷ ãýñýí õүí áîëãîíèé èäýõ äóðòàé õîîëûí íýã íü ÿàõ àðãàãүé øàðñàí òөìñ ãýäýãòýé áүãä ñàíàë íèéëýõ áèç. ßëàíãóÿà îäîî õүí íýã æèëä äóíäæààð 70 êã òөìñ õýðýãëýäýã ãýñýí òîîöîî áèé. Òөìñ áîë õààíà ÷ өðãөí õýðýãëýãääýã õүíäòýé õүíñ ìөí.
Ýðäýìòýä õүíñíèé íîãîî, æèìñíèé èõýíõèéã 8000 æèëèéí òүүõòýé ãýæ òààìàãëàæ áàéíà. Ýíý öàã õóãàöààíû òóõàé өөð ñàíàë ÷ áèé. Áèäíèé өâөã äýýäýñ ýðò öàãààñ ìàõ èäýæ, ÿñûã íü àãóéäàà үëäýýäýã áàéæýý. Ñóäëàà÷èä òýð ÿñûã ñóäëààä öàã õóãàöààã áàðèìæààëäàã. Õàðàìñàëòàé íü òýð үåèéí æèìñ íîãîîíèé õýðýãëýýíèé òóõàé ñóäëàõ áàðèìò îëäñîíãүé.
Ìàõûã èõ èäýõ íü çүðõ ñóäàñíû үéë àæèëëàãààíä ìóóãààð íөëөөëíө.
Òөìñ, ëóóâàí, óëààí ëîîëü…
Áàðàã өäөð áîëãîí áèäíèé õýðýãëýäýã ýíý æèìñ íîãîîíóóäûí
èõýíõèéã íü ýõ îðîí õөãøèí Åâðîï áèø þì.
Àìòàò ãóà
Àôðèêààñ ãàðàëòàé ãýäýã áөãөөä 1945 îíä VIII ×àðëüç Èòàëèä àâ÷èðæýý.
Õàí áîðãîöîé
Àìåðèêààñ ãàðàëòàé ×àðëüç Êâèíò àâ÷èðæýý.
Ãàäèë
Ýíýòõýãýýñ ãàðàëòàé 1930 îíä Æîçåôèí Áàéêåð Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Àñïàðàãóñ
Ìàø ýðòíèé òүүõòýé ýíý óðãàìàë Åâðîïîä óðãàäàã.
Òàðâàñ
Àôðèêààñ ãàðàëòàé. Ýíý æèìñèéã çàãàëìàéòíû àÿí äàéíû үåýð Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Öàãààí ëóóâàí
Èòàëèàñ ãàðàëòàé. XVI çóóíä Åâðîïîä äýëãýð÷ýý.
Ýíãèíàð
Èòàëèàñ ãàðàëòàé. XV çóóíààñ õүìүүñ õýðýãëýæ ýõýëæýý.
Үçýì
Үçìèéã íýëýýä ýðòíýýñ Åâðîïîä óðãóóëæýý.
Òîîð
Õÿòàä ãàðàëòàé. Ì.Ý.Ө. 50 îíû үåä Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Õèíäèáà
1845 îíä Áåëãèéí íýã òàðèà÷èí àíõ Åâðîïîä óðãóóëæýý.
Өðãөñò õýìõ
Ýíýòõýã ãàðàëòàé. Ðîì÷óóäûí õàìãèéí äóðòàé, óõààíòàé áîëãîäîã ãýæ үçäýã íîãîî.
×àíãààíç
Äîðíî çүãýýñ ãàðàëòàé Åâðîïîä ýðò èðæýý.
Âàíäóé
Ýíýòõýãýýñ àëäàðò Ìåäèñèéí ãýð áүë àíõ Åâðîïîä àâ÷èð÷ýý.
Óëààí ëîîëü
Õðèñòîôð Êîëóìáà Àìåðèêààñ àâ÷èð÷ýý.
Ìөөã
Äýëõèé äàõèíä õàìãèéí íèéòëýã Êîçìîïîëèò òөðëèéí óðãàìàë þì. Ìàø ýðò äýýð үåýñ õýðýãëýæ áàéæýý.
Ëóóâàí
Àìåðèêààñ XIX çóóíû үåä Åâðîïîä äýëãýð÷ýý.
Ãүçýýëçãýíý
1713 îíä ×èëè óëñààñ Åâðîïîä àâ÷èð÷ òàðüæ ýõýëæýý.
ÕҮÍÑÝÍ ÄÝÕ ÀÌÈÍ ÄÝÌ
B1 B2 C A D E
Õîíèíû ìàõ yes yes yes yes yes
Үõðèéí ìàõ yes yes yes yes
Õóðãàíû ìàõ yes yes yes
Çàãàñíû ìàõ yes yes yes yes yes
Өíäөã yes yes yes yes yes
Ñүү yes yes yes yes yes yes
Áÿñëàã yes yes yes yes yes
Áóäàà yes yes
Ýðäýíý øèø yes yes yes
Âàíäóé yes yes yes
Õýâýã çàðàì yes yes yes yes
Áóóðöàã yes yes
×àíàñàí áóóäàé yes yes
Òàëõ yes yes
Ãîéìîí yes
Òөìñ yes yes yes yes
Ñîíãèíî yes yes yes yes
Àëèì yes yes yes yes
Òîîð yes
×àíãààíç yes
Óñàí үçýì yes yes yes yes
Íèìáýã yes yes yes yes
Æүðæ yes yes yes yes
Ñàìàð yes yes yes yes
Èñïàíàê yes yes yes yes
Áàéöàé yes yes yes yes yes
Ëóóâàí yes yes yes yes
Өðãөñò õýìõ yes yes yes yes yes yes
Óëààí ëîîëü yes yes yes yes
×èäóí æèìñíèé òîñ yes
×èäóí æèìñ yes
--------------------------------------------------------------------------------
Æèìñ íîãîîãүéãýýð àìüäðàëûã òөñөөëөõ àðãàãүé áîëæýý. Өíөөäөð çàðèì îðîíä íýã õүíèé æèëä õýðýãëýõ íîãîî 60 êã, æèìñ 64 êã ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Áèäíèé өìíөõ үåèéíõýí îëîí òөðëèéí íîãîîã óðãóóëæ øèíý ñîðò òөðөë ãàðãààãүé áîë өíөөäðèéí áèäíèé áàÿðûí øèðýý ÿìàð áàéõñàí áîë?
Õðèñòîôð Êîëóìá “øèíý òèâ”-èéã íýýõäýý áóñàä îëîí æóóë÷äûí àäèë çөâõөí àëò ìөíãө үíýò ýäëýëèéã èëүүòýéä үçñýí áîë өíөөãèéí áèäíèé õýðýãëýäýã îëîí ñàéõàí àìòàò æèìñ íîãîî áàéõãүé áàéõ áàéëàà. Õýðâýý òөìñ îãò áàéäàããүé áàéñàí áîë ÿàíàà? Ýíý øèìòýé íîãîî Àìåðèêààñ äөíãөæ èðýýä ë õөãøèí Åâðîïûí ìÿíãà ìÿíãàí õүíèéã өëñãөëөíãөөñ àâàðñàí þì. Îäîî ÷ ãýñýí õүí áîëãîíèé èäýõ äóðòàé õîîëûí íýã íü ÿàõ àðãàãүé øàðñàí òөìñ ãýäýãòýé áүãä ñàíàë íèéëýõ áèç. ßëàíãóÿà îäîî õүí íýã æèëä äóíäæààð 70 êã òөìñ õýðýãëýäýã ãýñýí òîîöîî áèé. Òөìñ áîë õààíà ÷ өðãөí õýðýãëýãääýã õүíäòýé õүíñ ìөí.
Ýðäýìòýä õүíñíèé íîãîî, æèìñíèé èõýíõèéã 8000 æèëèéí òүүõòýé ãýæ òààìàãëàæ áàéíà. Ýíý öàã õóãàöààíû òóõàé өөð ñàíàë ÷ áèé. Áèäíèé өâөã äýýäýñ ýðò öàãààñ ìàõ èäýæ, ÿñûã íü àãóéäàà үëäýýäýã áàéæýý. Ñóäëàà÷èä òýð ÿñûã ñóäëààä öàã õóãàöààã áàðèìæààëäàã. Õàðàìñàëòàé íü òýð үåèéí æèìñ íîãîîíèé õýðýãëýýíèé òóõàé ñóäëàõ áàðèìò îëäñîíãүé.
Ìàõûã èõ èäýõ íü çүðõ ñóäàñíû үéë àæèëëàãààíä ìóóãààð íөëөөëíө.
Òөìñ, ëóóâàí, óëààí ëîîëü…
Áàðàã өäөð áîëãîí áèäíèé õýðýãëýäýã ýíý æèìñ íîãîîíóóäûí
èõýíõèéã íü ýõ îðîí õөãøèí Åâðîï áèø þì.
Àìòàò ãóà
Àôðèêààñ ãàðàëòàé ãýäýã áөãөөä 1945 îíä VIII ×àðëüç Èòàëèä àâ÷èðæýý.
Õàí áîðãîöîé
Àìåðèêààñ ãàðàëòàé ×àðëüç Êâèíò àâ÷èðæýý.
Ãàäèë
Ýíýòõýãýýñ ãàðàëòàé 1930 îíä Æîçåôèí Áàéêåð Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Àñïàðàãóñ
Ìàø ýðòíèé òүүõòýé ýíý óðãàìàë Åâðîïîä óðãàäàã.
Òàðâàñ
Àôðèêààñ ãàðàëòàé. Ýíý æèìñèéã çàãàëìàéòíû àÿí äàéíû үåýð Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Öàãààí ëóóâàí
Èòàëèàñ ãàðàëòàé. XVI çóóíä Åâðîïîä äýëãýð÷ýý.
Ýíãèíàð
Èòàëèàñ ãàðàëòàé. XV çóóíààñ õүìүүñ õýðýãëýæ ýõýëæýý.
Үçýì
Үçìèéã íýëýýä ýðòíýýñ Åâðîïîä óðãóóëæýý.
Òîîð
Õÿòàä ãàðàëòàé. Ì.Ý.Ө. 50 îíû үåä Åâðîïîä àâ÷èðæýý.
Õèíäèáà
1845 îíä Áåëãèéí íýã òàðèà÷èí àíõ Åâðîïîä óðãóóëæýý.
Өðãөñò õýìõ
Ýíýòõýã ãàðàëòàé. Ðîì÷óóäûí õàìãèéí äóðòàé, óõààíòàé áîëãîäîã ãýæ үçäýã íîãîî.
×àíãààíç
Äîðíî çүãýýñ ãàðàëòàé Åâðîïîä ýðò èðæýý.
Âàíäóé
Ýíýòõýãýýñ àëäàðò Ìåäèñèéí ãýð áүë àíõ Åâðîïîä àâ÷èð÷ýý.
Óëààí ëîîëü
Õðèñòîôð Êîëóìáà Àìåðèêààñ àâ÷èð÷ýý.
Ìөөã
Äýëõèé äàõèíä õàìãèéí íèéòëýã Êîçìîïîëèò òөðëèéí óðãàìàë þì. Ìàø ýðò äýýð үåýñ õýðýãëýæ áàéæýý.
Ëóóâàí
Àìåðèêààñ XIX çóóíû үåä Åâðîïîä äýëãýð÷ýý.
Ãүçýýëçãýíý
1713 îíä ×èëè óëñààñ Åâðîïîä àâ÷èð÷ òàðüæ ýõýëæýý.
ÕҮÍÑÝÍ ÄÝÕ ÀÌÈÍ ÄÝÌ
B1 B2 C A D E
Õîíèíû ìàõ yes yes yes yes yes
Үõðèéí ìàõ yes yes yes yes
Õóðãàíû ìàõ yes yes yes
Çàãàñíû ìàõ yes yes yes yes yes
Өíäөã yes yes yes yes yes
Ñүү yes yes yes yes yes yes
Áÿñëàã yes yes yes yes yes
Áóäàà yes yes
Ýðäýíý øèø yes yes yes
Âàíäóé yes yes yes
Õýâýã çàðàì yes yes yes yes
Áóóðöàã yes yes
×àíàñàí áóóäàé yes yes
Òàëõ yes yes
Ãîéìîí yes
Òөìñ yes yes yes yes
Ñîíãèíî yes yes yes yes
Àëèì yes yes yes yes
Òîîð yes
×àíãààíç yes
Óñàí үçýì yes yes yes yes
Íèìáýã yes yes yes yes
Æүðæ yes yes yes yes
Ñàìàð yes yes yes yes
Èñïàíàê yes yes yes yes
Áàéöàé yes yes yes yes yes
Ëóóâàí yes yes yes yes
Өðãөñò õýìõ yes yes yes yes yes yes
Óëààí ëîîëü yes yes yes yes
×èäóí æèìñíèé òîñ yes
×èäóí æèìñ yes
--------------------------------------------------------------------------------
Аян замд гарахдаа хөгшидөөс зөвлөлгөө ав
Алсаас гэртээ ирэхдээ хүүхдээс сонин сонс.