Õîðò õàâäàð, ºìºí, ðàê ãýñýí vãèéã àíàãààõ óõààíû ýöýã Ãèïïîãðàò àíõ ãàðãàñàí áà òýðýýð àíõ õºõíèé ºìºíãèéí òàëààð áè÷ñýí.






Íýãýí óäàà Ãèïïîãðàòààñ òóñëàìæ àâàõààð íýã àëäàðòàé ýìýãòýé èðñýí.Òvvíèé öýýæèí äýýð ºìºí ãàð÷, àðüñàí äýýãvvð íü õàòóó òàâ vvññýí áàéñàí íü õàâ÷íû õóÿãòàé òºñòýé áàéñíààñ èéì íýð ºã÷ýý. Ýì ºãñºí ÷, òóñ áîëæ ÷àäààãvé ÷ ýíý àéìøèãò ºâ÷íèé òóõàé áè÷èæ íýð ºã÷ýý.

Õºõíèé ºìºí ãýæ þó âý?

Õºõíèé ºìºí ãýæ õºõíèé áóë÷èðõàéí õýâèéí ýñvväýýñ õàâäðûí óðãàëòààð vvññýí õîðò õàâäðûã õýëíý. ªíººäºð äýëõèé äýýð ýíý ºâ÷íººð õàìãèéí áàãààð áîäîõîä àðâàí õvíèé íýã íü ºâäºæ áàéíà. Ýð÷vvä èëvv àçòàé, òýäýíä 100 äàõèí áàãà òîõèîëääîã.

Ǻâõºí ÀÍÓä 50000 îð÷èì ýìýãòýé õºõíèé ºìºí㺺ð íàñ áàðæ áàéíà. Ó÷èð íü ýðò äýýð våä 50-ààñ äýýø íàñíû ýìýãòýé÷vvä ºâ÷èëæ áàéñàí áîë îäîî çàëóóæèæ 40,30 ávð 20 íàñòàíãóóä ÷ õîâîð òîõèîëäîëä ºâ÷èëæ áàéíà.

Øàëòãààí
Õºõíèé ºìºíãèéí ÿã òîäîðõîé øàëòãààí îäîîã õvðòýë òîãòîîãäîîãvé áàéíà. Ýðäýìòýä ºâ÷ëºëèéã ìàø èõýýð vvñãýæ, ñýäðýýæ áîëîõ ýðñäýëòýé õv÷èí çvéëvväèéã èëðvvëñýí. Æèøýý íü: Ðàäèî èäýâõýò òóÿàòàé îð÷èíä àæèëëàäàã, ýì áýëãèéí ýñòðîãåí äààâàð èõýññýí, öóñàí òºðºëä íü õºõíèé ºìºí㺺ð ºâäñºí óäàìòàé, áàìáàé áîëîí Ẻðíèé äýýä áóë÷èðõàéí véë àæèëëàãàà àëäàãäñàí ãýõ ìýò.

Ñîíèðõîëòîé íü Âàòèêàíû ãýëýíìàà íàð õýâèéí áýëãèéí àìüäðàëòàé ýìýãòýé÷vväýýñ 2-3 äàõèí èõ ºâ÷èëñºí áàéíà.

ßàæ vvñýõ âý?

Ìóòàöèä îðæ õóâèð÷ ººð÷ëºãäñºí ýñvvä õv÷òýé vðæèæ ýõýëíý. Ýì÷ëýõãvé áîë õýìæýýãýýðýý ìàø õóðäàí òîìîð÷ àðüñ, áóë÷èí, öýýæíèé õýíãýðöýã ðvv óðãàíà. Õàâäðûí ýñvvä òóíãàëàãûí ñóäñóóäààð òàðõàí îéðîëöîîõ òóíãàëàãûí çàíãèëààíä î÷íî.̺í öóñíû óðñãàëààð ávõ ýä ýðõòýíä 纺ãäºæ õàâäðûí øèíý óðãàëò, vñýðõèéëýë vvñíý. Õºõíèé ºìºí èõýâ÷ëýí óóøèã, ýëýã, ÿñ, òàðõèíä vñýðõèéëäýã áà ýäãýýð ýðõòívvä ãýìòýí õàâäàð çàäàð÷ võýëä õvðãýíý.

ßàæ òàíüæ ìýäýõ üý?


Õºõíèé ºìºíã áóñàä ºìºíãèéí àäèë àëü ýðò èëðvvëáýë ávðýí ýäãýðýõ áîëîìæ èëvv áàéíà.

ªºðèéíõºº ýðvvë ìýíäýä àíõààðàë òàâüäàã ýìýãòýé õví ººðèéíõºº õºõèéã õàðæ, òýìòýð÷, øèíæèæ áàéõ ¸ñòîé. Ǻâõºí èéì òîõèîëäîëä ë õºõíèé ºìºíãèéí víäñýí ãàíö øèíæ áîëîõ õºõíèé áóë÷èðõàéí õàòóóðëûã (íÿãòðàë) öàãò íü ìýäýæ áîëíî. Ýíý õàòóóðàë íÿãòðàë íü ºâ÷èíãvé áàéõ áà òvvíèé õýëáýð, õýìæýý, ávòýö íü ñàðûí òýìäãèéí ìº÷ëºãèéí ÿâöàä ººð÷ëºãääºããvé.

ªºðºº ººðèé㺺 øèíæèõ våäýý äàðààõ çvéëvväèéã àíõààðíà:

• Òîâ÷íû õýëáýð;
• Ãàðàà òîëãîé äýýðýý ºðãºõºä àðüñàí äýýð ,,ívõ, õîíõîðõîé,, vvñýõ;
• Õºõíèé õýëáýðèéí ººð÷ëºëò;
• Òýìòðýëòýýð ìýäýãäýõ õºõíèé áóë÷èðõàéí ººð÷ëºëò;
• Õºõíººñ áàéíãà þì ãàðààä áàéãàà þì øèã ýâãvé ìýäðýìæ òºðºõ;
• Õºõíèé òîâ÷íîîñ öóñàðõàã ÿëãàäàñ ãàðàõ;
• Òýð òàëûí ñóãàíû áóë÷èðõàéíóóä òîìðîõ;

Îíîøëîãîî

ªâ÷íèéã áàãà ÷ ãýñýí ñýæèãëýâýë õºõíèé ýì÷èä (õàâäðûí ýì÷) õóðäàí õàíäàíà. Õºõèéã õàðààä ñýæèã áàòëàãäàõãvé áîë íýìýëò øèíæèëãýýívvä: õºõíèé ðåíòãåí çóðàã àâàõ, õºõíèé ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý õèéëãýíý. Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä õºõíººñ ýä ýñèéí øèíæèëãýý àâäàã. Õýðýâ îíîø òîãòîîãäâîë õàâäðûí ýì÷èä õàíäàíà.

Õºõíèé ºìºí㺺ñ ñýðãèéëýõèéí òóëä 40-ººñ äýýø íàñíû ýìýãòýé÷vvä æèëäýý ÿäàæ ãàíö óäàà õºõíèé ýì÷èä vçvvëæ, õºõíèé ðåíòãåí çóðàã õèéëãýæ áàé.

Ýì÷èëãýý

Õºõíèé ºìºíã õàâñàðñàí ýì÷èëãýýãýýð ýì÷èëíý. Ýõíèé ýýëæèíä ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý õèéæ õºõèéã ávõëýýð íü áîëîí õýñýã÷ëýí àâíà.̺í õèìè, äààâàð, òóÿà ýì÷èëãýý õèéíý.

ªìºíãèéí ýðò våä äàí ãàíö ìýñ çàñàë õèéæ áîëíî.Òîì õàâäàðòàé våä ýñâýë òóíãàëàãûí çàíãèëààíä vñýðõèéëñýí våä òóÿà áà õèìè ýì÷èëãýýã çààâàë õèéíý.

Õèìè ýì÷èëãýý íü õàâäðûí ýñèéã ººð÷èëæ ÷àääàã ýìèéí áîäèñûí îðîëöîîòîé ýì÷ëýõ ýìèéí àðãà þì.

Äààâàð ýì÷èëãýý íü äààâàð áà äààâðûí ýñðýã ýìèéí òóñëàìæòàéãààð ýì÷ëýõ àðãà þì. Õºõíèé ºìºíãèéí våèéí äààâàð ýì÷èëãýýíèé víäñýí ÷èãëýë íü äàðààõèä ÷èãëýíý:

• ªíäãºâ÷èíä vvñýõ ýñòðîãåíèé òvâøèíã áàãàñãàõ;
• Ýñòðîãåí, ïðîãåñòåðîíû äààâðûí õvëýýí àâàã÷èä (ðåöåïòîð) õîðèã vvñãýõ;
• Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàéä vvñäýã ýñòðîãåíèé òvâøèíã áàãàñãàõ;
• Èõ õýìæýýíèé ýð áýëãèéí äààâðûí òóñëàìæòàéãààð ýñòðîãåíèé véëäëèéã äàðàíãóéëàõ, ýñòðîãåí ýñâýë ïðîãåñòðîí îðóóëàõ.

Ýì÷ ýì÷èëãýýíèé àðãûã õóâü õvíèé îíöëîã, íàñ, ºíäãºâ÷èéí véë àæèëëàãàà, õàâäðûí ávòýö, óðãàëòûí áàéäàë áà áóñàä çvéëèéã õàðãàëçàí ñîíãîíî.

Ýì÷èëãýýíèé vð äví íü ºâ÷òíèé íàñ, ýì÷èëãýýã çºâ ñîíãîñîí áàéäàë çýðãýýñ õàìààð÷ ãîë íü ýì÷èä öàã õóãàöààíä íü õàíäñàí ýñýõýýñ õàìààðíà.

Õºõíèé ºìºíãèéí óëìààñ ìýñ çàñàë õèéëãýæ ýäãýðñíèé äàðàà õºõíèé ïðîòåç áóþó õèéìýë õºõíèé òóõàé àñóóäàë ãàð÷ èðäýã.

Òàéëáàð:

1. Ìàììîëîã ýì÷- õºõíèé ºâ÷íèéã îíîøèëæ ýì÷èëäýã ýì÷ áà ñàðûí òýìäãèéí ºìíº õºõ òîìðîõîîñ ýõëýýä õàâäàð õvðòýëõ àñóóäëûã øèéääýã.

2. Ìàììîãðàôèÿ- õºõíèé áóë÷èðõàéã ðåíòãåí òóÿàãààð øèíæëýõ ºâºðìºö àðãà. Õàìãèéí áàãà ðåíòãåí òóÿàãààð õºõèéã øèíæëýõýä ãàðààð èëðvvëæ áîëîõîîðãvé æèæèã óéëàíõàé, õàâäðûã ÿëàíãóÿà ãàæãèéã èëðvvëýõýä vð ävíòýé. Ìàììîãðàôè íü íàéäâàðòàé àðãà þì.

3. Õºõíèé áóë÷èðõàéí ýä ýñèéí øèíæèëãýý- ìèêðîñêîïîîð øèíæëýõèéí òóëä õºõíººñ ýäèéí æèæèã õýñýã (òîì áèø) àâàõ àðãà. Ǻâõºí ýä ýñèéí øèíæèëãýýãýýð ë õàâäðûí õîðòîé, õîðãvéã øèéäíý. Õàâäàðòàé õýñãèéí àðüñûã òóñãàé íàðèéí çvvãýýð õàòãàæ ýäèéí õýñãýýñ àâíà. Ýíý àæèëáàð ýõî ýñâýë ðåíòãåí øèíæèëãýýíèé õÿíàëòûí äîð õýñãèéí ìýäýý àëäóóëàëòòàéãààð õèéãäýíý. Øèíæèëãýýã àìáóëàòîðûí íºõöºëä õèéíý.

4. Õàâäðûí ýì÷- ÿíç ávðèéí ýðõòíèé õîðòîé, õîðãvé õàâäàð, õàâäðûí óðüòàë ºâ÷íèéã ýì÷èëäýã ýì÷. Ýì÷èëãýýíäýý õèìè, òóÿà, ìýñ çàñàë ýì÷èëãýýã àøèãëàæ, óäààí õóãàöààíä õÿíàæ õàâäàð òàðõàõààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëäýã.

5. Óðü÷èëàí ñýðãèéëýõ, õºõíèé ºìºí㺺ñ ÿàæ çàéëàõ âý?- Õºõíèé ºìºí íü äýëõèé äýýðõ ýìýãòýé÷vväèéí íàñ áàðàëòûí víäñýí øàëòíààí áîëäîã. Øèíæëýõ óõààíû òºâèéí äví ávðòãýëýýñ õàðàõàä ºâ÷ëºë ñvvëèéí 20 æèëä 50% ºññºí áàéíà.

Òvvíýýñ ãàäíà çàëóóæèõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Ýìýãòýé÷vväýä àþóëòàé ýíý áàéäëûí ýñðýã õºõ ñóäëàëûí àëáà çîãñîæ áàéíà. Îðîñûí õºõ ñóäëàëûí àëáàíû çàõèðàë, àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû äýä ýðäýìòýí Àíäðåé Âàñèëüåâè÷ Êîíäàêîâ õºõíèé ºìºíã çàéëóóëàõ áîëîìæûí òàëààð ÿðüæ áàéíà:

- Õºõíèé ºìºãººñ ÿàæ çàéëàõ âý?

-ªíººäºð õvíäýðñýí ºìºíãèéí våèéí vð ävíòýé ýì÷èëãýý áàéõãvé áàéíà.Õýðýâ ºâ÷èíã ýðò våä íü îíîøëîâîë ýì÷èëãýýã öàãòíü ýõýëæ 95% ávðýí ýì÷èëæ (ávð õàãàëãàà õèéõãvéãýýð) áîëíî. Èéìýýñ õºõíèé ºìºíòýé òýìöýõ ãîë àðãà áîë ýðò èëðvvëýõ ÿâäàë þì.

-Ýíý våä ººðºº îíîøëîõ òóñàëäàã óó?

-Vãvé. ªºðèé㺺 øèíæëýõýä øvvìæëýëòýé õàíäàõ õýðýãòýé. Ýìýãòýéí ººðèéí àâñàí ÿìàð ÷ àðãà õýìæýý ºâ÷íèéã ýðò áàðüæ àâàõàä òóñàëäàããvé. Ávõ ìýäðýìævvä ýðò våä áàéæ áîëíî.,òýìöýõýä õýövv áîëñîí våä ÷ áàéæ áîëäîã.

-Þó õèéâýë çîõèõ âý?

-ßíç ávðèéí äààâðûí õàçàéëò, õºõíèé áóë÷èðõàéä ýâãvé ìýäðýìæ òºðºõ, õºõíººñ þì ãàðàõ, ñàðûí òýìäãèéí våèéí õàì øèíæèéí våä çààâàë ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý, ñîíîãðàôèÿ õèéëãý. Õýðýâ ñîíîãðàôè õýâèéí áóñ áàéâàë ðåíòãåí øèíæèëãýý õèéæ õºõíèé ýì÷èä ÿâóóë.

ĺ÷èí íàñàíäàà òºëºâëºãººò ìàììîãðàôè øèíæèëãýýíä îðæ öààøäàà æèëä 1-2 óäàà ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý, æèëä 2 óäàà ìàììîãðàôèéí øèíæèëãýýíä îðæ áàé. Ýäãýýð øèíæèëãýýíä ÿìàð íýãýí ººð÷ëºëò áàéâàë õºõíèé ýì÷èéí çºâëºãºº àâàõ øààðäëàãàòàé.

-Ýäãýýð øèíæèëãýýíèé våä õàâäðûí øèíæ èëðýõãvé áîë õýäèé õýð õóãàöààíä èòãýëòýé áàéæ áîëîõ âý?

-Ýíý íü òàíûã àæèãëàñàí ýìíýëãýýñ õàìààðíà.Ñàéí ýìíýëýãò ºâ÷òºí ávðèéí øèíæèëãýýãýýð 90% ýðò våä íü èëðvvëæ áîëäîã. Ìîñêâàãûí ýìíýëãvväýä 65% îð÷èì áàéíà.

-Øèíæèëãýý õààíà ÿàæ õèéãääýã âý?

-Ýìýãòýé õví áv𠺺𠺺ðèéí õºõíèé ýì÷òýé, òvvíäýý èòãýäýã áàéõ õýðýãòýé.Ýíý íü ýì÷äýý ººðèéíõºº òóõàé ÿðüæ, õàíäàæ, òàéâøèðäàã, õºíãºðäºã òóë ÷óõàë áàéäàã.

Ìîñêâàä àíõäàã÷ øèíæèëãýýã õèéäýã 45 îð÷èì õºõíèé êàáèíåòvvä áèé. Æèæèã æààõàí ÷ ãýñýí ñýæèã ãàðâàë íàðèéâ÷èëñàí îíîøëîãîî õèéæ õàâäðûí ìýðãýæèëòýíä õàíäàíà. Õýðýâ õºõºíä õàòãàëò õèéõ øààðäëàãàòàé áîë Ìîñêâàãûí òºâ äèñïàíñåðò õàíäàíà. Ìàíàé ìàììîëîãóóä äýëõèéí òvâøèíä õvðñýí ìýðãýæèëòívvä. Òýä áàéíãà áýëòãýë áîëîí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë õèéæ áàéäàã.

-Ýíý àëáàíä õè÷íýýí õví õàíäàæ áàéíà âý?

-Ìîñêâàä õºõíèé ýì÷èä æèëä ñàÿ õví vçvvëäýã. Îéðîëöîîãîîð 100000 õví õÿíàëòàíä îðäîã. Ýäãýýðýýñ 3000 îð÷èìä íü ºìºí îíîø òàâèãääàã.

-ªºðèéíõºº ýðvvë ìýíäýý õàìãààëàõûã õvññýí ýìýãòýéä òà ÿìàð çºâëºãºº ºãäºã âý?
- Õºõíèé ºìºí㺺ñ ñýðãèéëýõèéí òóëä õîðò çóðøëààñ òàòãàëç, õºäºë㺺íòýé èäýâõèòýé áàé, àìüòíû ãàðàëòàé ººõ òîñ áàãà õýðýãëýæ çîõèñòîé õîîëëîõ õýðýãòýé. Äàõèí õýëýõýä æèëä 1 óäàà ýìíýëýãò õàíä, ýíý íü òàíä àøèãòàé vð ävíòýé, õÿëáàð. ªã뺺 áv𠺺ðèé㺺 øèíæ.

6. Õºõíèé ºìºíã õàâñàðñàí àðãààð ýì÷èëäýã.

Õºõíèé ºìºíòýé ºâ÷òíèé ýì÷èëãýýã 3 ìýðãýæëèéí ýì÷ íàð õàâñàð÷ õèéäýã.Ýíý íü ìýñ çàñëûí ýì÷, õèìè áîëîí òóÿàíû ýì÷ íàð þì. Õºõíèé ºìºíãèéí våä õýä õýäýí òºðëèéí ìýñ çàñëûã õèéäýã:

-ªìºíã ýðãýí òîéðíû áàãà õýìæýýíèé ýðvvë ýäèéí õàìò àâàõ;
-Õºõíèé áóë÷èðõàéã õýñýã÷ëýí àâàõ.Vvíä õàâäàð, ýðãýí òîéðíû ýðvvë ýäèéí õýñýã, õàâäðûí äîîðõ öýýæíèé áóë÷èíãûí õó÷ñàí ýäèéí õàìò;
-Õºõèéã ávõëýýð íü àâàõ;
-Õºõèéã ñóãàíû õýä õýäýí òóíãàëàãûí áóë÷èðõàéí õàìò àâàõààñ ãàäíà öýýæíèé áóë÷èíãèéí ºíãºö õó÷óóð ýäèéí õàìò àâíà.Çàðèìäàà öýýæíèé áàãà áóë÷èíã àâäàã.

Ýäãýýð çàðèì õàãàëãààíû våä áîëîí õvíäýðñýí òîõèîëäîëä õèìè, òóÿà ýì÷èëãýýíèé êóðñ ýõýëäýã. ªâ÷íèé ýõýí våä 2-3 äîëîî õîíîã, àðõàã, õîæóó våä 2 ñàð ãàðóé õóãàöààãààð ýì÷èëíý.

Õîðò õàâäàð áóþó ºìºí íü ñèñòåìèéí ºâ÷èí, äàõèæ áîëäîã. Õºõèéã àâñàí ãàçàð vñýðõèéëýë ìàÿãààð äàõèí øèíýýð óðãàæ áîëäîã.

Îðîñò öàãò íü îíîøëîîãvéãýýñ ýìýãòýé÷vväèéí 13% íü íàñ áàðæ áàéíà. Åðºíõèé äví ìýäýýãýýð ºâ÷íèé òàâèëàí íü: ªâ÷íèé ýõýí våä ìýñ çàñëûí äàðàà 94% íü 5 æèë, 78% íü 10 æèë àìüäàð÷ áàéíà. ªâ÷íèé õî¸ðäóãààð våä 78% áà50% áàéíà. Õàðèí ãóðàâäóãààð våäýý ýì÷èä õàíäñàí våä õàãàëãààíû äàðàà 50% àìüäàð÷, õàðèí 10-28% áàéíà.

7. Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý

Õàâäðûí ïðàêòèêò õàìãèéí èõ áàéäàã õàâñàðñàí íèéëìýë ýì÷èëãýýíèé àðãà íü ìýñ çàñàë þì.

Õàâäàð áà òvvíèé vñýðõèéëëèéã ávõëýýð íü àâàõ õàãàëãààã ðàäèêàëü áóþó òºãñ õàãàëãàà ãýäýã.

Õèéõ õàãàëãààíû øèíæ õvðýýã ºâ÷òíèéã vçýõ ÿâöäàà ãàðãàæ, õàðèí äîòîð ýðõòýíã õàãàëãààíû våä vçýæ õàðæ õàãàëãààíû ýöñèéí õvðýýã øèéäíý. Òºãñ õàãàëãàà õèéæ õàâäðûã àâ÷ áîëîõãvé våä õºíãºâ÷ëºõ õàãàëãàà õèéíý.Ýíý õàãàëãààãààð ºâ÷èí ýäãýðýõãvé, ãýõäýý ºâ÷òíèé çîâèóðûã õºíãºâ÷èëäºã. Õºõ áà àðüñíû õàâäðûã àâñíû äàðàà íºõºí ñýðãýýõ õàãàëãààã õèéæ ãàäíà vçýìæèéã ñýðãýýíý.

8. Ýðõòýí õàäãàëàõ õàãàëãàà- Ýðõòýí õàäãàëàõ õàãàëãàà íü õàâäðûã ávðýí àâ÷ ýðõòíèé õýñãýýñ vëäýýõ õàãàëãàà þì.Ýíý õàãàëãàà íü õàâäàð ñóäëàëûí àëñûí èðýýävéí ãîë ÷èãëýë þì.

Èéì õàãàëãààíû våä õºõíèé ºìºíãèéí våä õàâäðûã àâ÷ õºõèéã vëäýýæ ãîî ñàéõíû ãvíçãèé àëäàãäëààñ ñýðãèéëäýã. Ýíý õàãàëãààã õàâäàð æèæèã (1ñì õvðòýë) õýìæýýòýé våä õèéæ áîëäîã.

9. Äààâàð ýì÷èëãýý- Äààâàð áà äààâðûí ýñðýã véëäýëòýé ýìèéí áîäèñûí òóñëàìæòàé õèéãäýõ áà ãîëäóó õºõíèé ºìºí áà òvðvv áóë÷èðõàéí ºìºíãèéí våä õýðýãëýäýã.

10.Òóÿà ýì÷èëãýý-Õàâäðûí áà õàâäðûí áóñ ºâ÷ívväèéã ðåíòãåí òóÿàãààð ýì÷ëýõ àðãà. Õàâäðûí ýñvvä òóÿàíû íºëººãººð ººð÷ëºãäºæ võäýã. Õàðèí ýðvvë ýñvvä ººð÷ëºãääºããvé. Òóÿà ýì÷èëãýýã èõýâ÷ëýí õèìè, ìýñ çàñàë ýì÷èëãýýí äýýð íýìæ õèéæ vð äví íü ñàéæèðäàã.

Òóÿà ýì÷èëãýýã õýä õýäýí óäàà õèéäýã. Øààðäëàãàòàé våä õýä õýäýí öýãýýð øàðäàã. Ãîë íü ýðvvë ýäýä áàãà õàâäàðò èõ òóíãààð òîîöîæ øàðíà.

Ýíý ýì÷èëãýýíèé våä ÿìàð ÷ ýâãvé ìýäðýìæ, ºâäºëò áàéõãvé. Òóñãàé ºðººíä ýì÷èéí çààâðààð ñóâèëàã÷ çºâ áàéðëóóëæ ºâ÷òºíä òóñàëíà. Òóñãàé õàìãààëàõ vvðýâ÷, õàíòààçààð ýðvvë ýäèéã õàìãààëíà. Èíãýýä ýì÷èëãýýã ýõýëæ 1-5 ìèíóò õvðòýë vðãýëæèëíý. Èõýâ÷ëýí òóÿà ýì÷èëãýýã 3-4 äîëîî õîíîã, çàðèì òîõèîëäîëä ºâºðìºö àðãààð 3-4 õîíîã vðãýëæëvvëæ øàðíà.

11. Õèìè ýì÷èëãýý- Õýäýí æèëèéí ºìíº õàâäðûí òàëààð èõ ÿðüäàã áàéñàí, îäîî õàâäðûí ºâ÷íèé õàíäëàãà ººð÷ëºãäºæ îð÷èí våèéí àíàãààõ óõààíû îëîëò, õèìè ýì÷èëãýý íü îëîí õvíèéã õvíä ýìãýãýýñ àíãèæðàõàä òóñàëæ áàéíà.

-Õýçýý õàâäðûí ýñðýã ýì ãàðñàí áý?

-1946 îíä õàâäðûí ýñðýã ýì ávðòãýãäñýí.Ýíý áîë Ýìáèõèí-Äýëõèéí1-ð äàéíû våä õîðò èäýýëvvëýõ õèéã víäýñëýí ávòýýãäñýí. Ýìáèõèí áîë îð÷èí våèéí õàâäðûí ýñðýã ýìèéí ýõëýë öèòîñòàòèê þì. Õèìè ýì÷èëãýýíèé ººð íýã ávëýã áîë öèòîòîêñèíóóä þì. Ýíý 2 ávëýã íü õàâäðûí ýñýä véë÷ëýõ ìåõàíèçìààðàà ÿëãàãääàã. Vvíèéã îéëãîõûí òóëä ýðvvë ýñèéí àìüäðàëûí çàì ÿàæ òºãñäãèéã vçüå. 2 ÿíçààð òºãñäºã. Võæèë ýñâýë àïîïòîç. Võæèë íü ýñèéí võëèéí èõýíõ ãàäààä øàëòãààí áîëäîã. Ýíý våä ávðõvvë Ẻì áà áóñàä ávðýëäýõvvívvä õóâèð÷ ººð÷ëºãääºã. Èéì çàð÷ìààð ýñýä véë÷èëäýã öèòîñòàòèêóóä (Äîêñîðóáèöèí, Öèñïëàòèí, Ôòîðóðàöèë, Ãèäðî-êñèìî÷åâèíà,Öèêëîôîñôàí.). Àïîïòîç - Ýñèéí võëèéí 2 äàõ çàì. Ýñ àíõ vvñýõäýý òàâèãäñàí ïðîãðàììòàé áàéäàã. Òóõàéí öàãò ººðèéí ºâºðìºö ìýäðýìæèéí ñèñòåìýýð ýñ ìýäýð÷, ïðîãðàìì íü àâòîìàòààð íýýãäýæ ýñ ººðèé㺺 õîðîîæ óñòãàäàã. Öèòîòîêñèíóóä ýíý ºâºðìºö ìýäðýìæòýé ïðîãðàììûã ýõëýõýä òóñàëäàã. Võæèë áîëñîí ãàçàð ñîðâè, ñîðâèæîëò áàéäàã áîë àïîïòîçîîð võñíèé ävíä ºâºðìºö ôåðìåíòèéí íºëººãººð óóñ÷ óë ìºðãvé àðèëäàã.

-Õýðýâ ìýñ çàñàë áàéõàä ÿàãààä õèìè ýì÷èëãýý õèéäýã âý?

-Ìýñ çàñàë÷èä õàâäðûã ávãäèéã àâ÷ ÷àääàããvé. Çàðèìäàà õóâèð÷ ººð÷ëºãäñºí ýäèéí õýñýã õàðàãäàõãvé vëäýæ äàõèëò ºã÷ áîëäîã. Ìýñ çàñëûí õóòãàíû õèéæ ÷àäààãvéã õèìè ýì÷èëãýý äóóñãàäàã.

Õèìè ýì÷èëãýýíèé äàðàà õàâäàð ávð ìºñºí àðèëàõ áóþó õýñýã÷èëæ àðèëæ áîëíî.Õàâäàð óðüäûí õýâýýð vëäñýí ÷ ýíý ýì÷èëãýý vð ävíãvé ãýñýí vã áèø. Ýìívvä õàâäðûí ýñèéí òîî õýìæýýã ººð÷èëæ ÷àäàõãvé ÷ òýäíèé ºñºëò, vðæèëòèéã óäààí õóãàöààãààð çîãñîîæ ÷àääàã.

-ßàãààä çàðèì õvìvvñ ýìíýëýãò õýâòýæ, çàðèì íü ãýðýýð ýì óóäàã âý?

-Ýíý íü ýì÷èëãýýíèé ñõåìýýñ õàìààðíà.Õv÷òýé áýëäìýëvväèéã (Äîêñîðóáèöèí, Ôòîðóðàöèë, Öèêëîôîñôàí ãýõ ìýò) ñóäñààð øïðèöýýð ýñâýë äóñëààð õèéäýã. Àðàé ñóë áýëäìýëèéã íóíòàã áà øàõìàë õýëáýðýýð õýðýãëýäýã.

Ýìèéí áýëäìýëèéã ñóäñààð õèéõäýý ñóâèëàã÷ûí ìýðãýæèë õàìààðíà. Çvvãýýð ñóäàñíû õàíûã ãýìòýýõãvé áàéõ íü ìàø ÷óõàë. Ýñðýãýýð ýì ýäýä îðâîë võæèë vvñãýæ óäààí ýäãýõãvé øàðõ vvñãýæ áîëíî. Ýì÷èëãýýíèé ñàéí vð ävíä õvðýõèéí òóëä õýñýã ãàçðûí ýì÷èëãýý õèéäýã.Ýíý òîõèîëäîëä ýìèéí áîäèñ øóóä õàâäàðò îðäîã.

Õèìè ýì÷èëãýýíèé äàâòàìæ íü õàâäðûí òºðºë, ºâ÷íèé õvíäýýñ õàìààðíà. Ýìèéí áýëäìýëèéã ºäºð ávð, äîëîî õîíîã ávð, ñàð ávð õèéæ áîëíî. Ýì÷èëãýýíèé vðãýëæëýë õàãàñ æèë, òvvíýýñ ÷ óäààí áàéäàã.

-Õèìè ýì÷èëãýý ávãäýä àäèëõàí véë÷èëäýããvé. Víýí vv?

-Õèìè ýì÷èëãýýíèé vð äví ýðýãòýé ýìýãòýé õvìvvñò àäèë. Ãýõäýý çàëóó õvíä àðàé èëvv. Çàðèì õàâäðûí ýñðýã ýìvvä îëîí víäýñòýí õvìvvñò ÿíç ávðýýð véë÷èëäýã.Æèøýý íü:Öèêëîôîñôàí õÿòàä, ñîëîíãîñ, ÿïîí, áóñàä äîðíûí víäýñòívväýä åâðîïûíõíûã áîäâîë èëvv vð ävíòýé.

Õàâäðûí ýì÷èëãýýíèé vð äví, àìæèëòûí ãîë íü õàâäðûí õºãæëèéí vå øàòààñ õàìààðíà.Õàâäðûí ýðò våä õèìè ýì÷èëãýý ýäãýðýëòèéã áàòàëãààæóóëäàã.

-Ýì÷èëãýý ÿàãààä õvíä ÿâàãääàã âý?

-Õàâäðûí ýñðýã áýëäìýëvvä -Õv÷òýé õîðóóä. Òýäãýýð íü õýâèéí áà õàâäðûí ýñèéã ÿëãàäàããvé. Vvíèé ävíä õîðòîé ãàæ óðâàë àæèãëàãäàíà: ãvéëãýõ, ÿäðàõ, ñóëüäàõ, ãýäýñòýé õîëáîîòîé àñóóäàë ãàðäàã. Áýëäìýëèéí õîðóó ÷àíàðò îëîí çvéë íºëººëíº -òvvíèé äàâòàìæ, òóí, êóðñûí vðãýëæëýõ õóãàöàà, äàãàëäàõ ºâ÷ívvä. Õèìè ýì÷èëãýý íü èëvv àþóëòàé õvíäðýëvvä (õàðøèë, çvðõíèé véë àæèëëàãààíû àëäàãäàë, ýëýã, òàðõè ãýìòýõ)çýðýã õvíäðýëòýé. Æèøýý íü: èõýíõè öèòîñòàòèêvvä òàðõèíä véë÷èëäýã. Òýäíèéã õýðýãëýñíèé äàðàà ÷èõ øóóãèæ, ñîíñãîë ìóóäàæ, òýíöâýð àëäàãääàã.
Çàðèì íýã ãàæ íºëºº ÿäðàõ, ñóëüäàõ, vñ óíàõ çýðýã íü ýì÷èëãýýíèé ýõíèé äîëîî õîíîãîîñ ýõëýí êóðñ äóóñòàë áàéäàã. Ãvéëãýõ, ñóóëãàõ, Ẻëæèõ çýðýã ãàæ íºëºº íü ýì õýðýãëýñíýýñ õýäýí öàãèéí äàðààãààñ ýõëýí õýäýí õîíîãèéí äàðàà àðèëäàã. Õèìè ýì÷èëãýý víýõýýð øàëãàãäñàí ýì÷èëãýý. Ýì õè÷íýýí èõ õîðòîé áàéíà, ýì òºäèé ÷èíýý vð ävíòýé.

-Õàâäðûí ýñðýã ýì öóñûã ãýìòýýäýã vv?

-Òèéìýý, õèìè ýì÷èëãýý öóñíû ýñèéí ávòýö, õýëáýðèéã ººð÷èëæ óëààí ýñ, ãåìîãëîáèíû òîîã áàãàñãàäàã. Èíãýýä öóñ áàãàäàëò áîëäîã. Öóñ áàãàäàëòûí øèíævvä - àìàðõàí ÿäðàõ, òîëãîé ýðãýõ, ÷è÷ðýõ, àìüñãààäàõ çýðãvvë ãàðäàã. Áèå ìàõáîääîî òóñëàõûí òóëä èëvv èõ àìàð÷, ºäºð ávð õîîëîíäîî íîãîî, ýëýã, ìàõ õýðýãëýõèéã õè÷ýý.
Õèìè ýì÷èëãýý íü òðîìáîöèòûã áàãàñãàæ ávëýãíýëòýíä íºëººëíº. Õýðýâ òðîìáîöèò áàãà áàéâàë æèæèãõýí øàðõ ÷ àñóóäàëòàé.

-ßàãààä õèìè ýì÷èëãýýíèé våä vñ óíàäàã âý?

-Vñívvä vñíèé óóò, ôîëëèêóëààñ óðãàäàã. Õèìèéí áýëäìýëvvä õóðäàí õóâààãääàã ýñvväýä véë÷èëäýã. Vñíèé ôîëëèêóëóóä èéì ýñòýé àäèë. Ýíý òîõèîëäîëä áèå ìàõáîä ººðèéíõººðºº õàðèó óðâàë vçvvëäýã. Vñ õýñýã÷èëæ óíàõ íü çàéëøãvé. Õàðèí õèìè ýì÷èëãýýíèé äàðàà óðãàäàã. ªíººäºð vñ õýñýã÷ëýí óíàõààñ ñýðãèéëýõ îðèãèíàëü àðãà áèé áîëñîí. ªâ÷òíºº õýâòvvëæ òîëãîéä õºðãºõ äóóëãà ºìñãºäºã. Òîëãîéí õýñãèéí õàëóóí áóóðñíààð vñíèé ôîëëèêóëóóä íü ãýìòýëãvé vëääýã áàéíà.

-Õèìè ýì÷èëãýýíèé våä ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýðýãëýæ áîëîõ óó?

-Àðõè äàðñíû íàéðëàãàíä îðäîã ýòàíîë íü ýìèéí áîäèñòîé véë÷èëæ ýì÷èëãýýíèé vð ävíã áàãàñãàäàã.Ãýü÷ àðõèíû îðîíä áàãà çýðýã óëààí âèíî õýðýãëýæ áîëíî. Èéì õýìæýýãýýð áîë ávãä ñàéí.

-Õèìè ýì÷èëãýýíèé våä âèòàìèí õýðýãëýæ áîëîõãvé ãýäýã. Víýí vv?

-Ýíý áîë òººðºãäºë. Õèìè ýì÷èëãýýíèé våä âèòàìèíóóä øààðäëàãàòàé. ªìºí íü ýíåðãèéí ººð÷ëºëò, àëäàãäàë, äàðõëàà ñóëðàõàä õvðãýæ èõýíõ ºâ÷òívväýä âèòàìèíû õóðö äóòàãäàë àæèãëàãääàã. Áèäíèé äàññàí äàéñàí áàêòåðè, âèðóñ, 캺ãºíöðvvä áèå ìàõáîäòîé çýðýãöýí îðøäîã áîë õàâäðûí ýñvvä îðãàíèçì äîòîð àìüäàð÷ vðæèæ võýëä õvðãýæ, ººðºº óñòäàã.Õàâäðûí ýì÷ íàðûí íººöºíä îëîí çóóí õàâäðûí ýñðýã ýìvvä áàéäàã áà íýìýãäñýýð áàéãàà. Îðîñîä æèë ávð 450000 õví õèìèéí êóðñ ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéíà.

12. Õºõíèé ïðîòåç (Õèéìýë õºõ) -Õºõèéã àâàõ õàãàëãààíû äàðàà vvññýí ñîãîãûã çàñàõûí òóëä ºâºðìºö áîäèñûã àøèãëàäàã. Ýíý àñóóäëûã 2 çàìààð õèéäýã:

-Ýêçî áóþó ãàäààä ïðîòåçûã àðüñàí äýýð õýðýãëýíý.
-Ýíäî áóþó äîòîîä ïðîòåçûã àðüñíû äîîð î¸æ õýðýãëýíý.
I want to