Бичлэгийн тоо 15,500
Өндөр шаардлагатай хэрэглэгч өрсөлдөх чадварыг хөгжүүлдэг
Бямба гаригийн үдээс хойш МУИС-ийн дугуй танхимд олны танил хүмүүсийг бөөнөөр нь харж болохоор байв. Улс орнуудын өрсөлдөх чадварын стратегиар мэргэшсэн Харвардын профессор Майкл Портёрыг сонсохоор улс төрчид төдийгүй бизнесийнхэн ч ирсэн харагдана. MSC-ын Т.Оджаргал, Петровисын Ж.Оюунгэрэл, Үйлдвэрчний эвлэлийн С.Ганбаатар, их сургуулийн багш нар төдийгүй зарим судлаачид үзэгчдийн суудалд харагдлаа. Эрээн цамцтай Ц.Элбэгдорж жуулчин шиг л харагдах агаад костюмнаасаа салаагүй З.Энхболдтой хамт эхний эгнээний сонсогч болов.
Майкл Портёр өрсөлдөх чадварын талаар 17 ном, 100 гаруй өгүүлэл хэвлүүлжээ. Тэрбээр улс орнуудын өрсөлдөх чадварын талаар Засгийн газруудад зөвлөдөг аж. М.Портёр Монголд ажиллаж байгаа охинтойгоо уулзахаар ирээд Дэлхийн банкныхны урилгаар ийнхүү лекц уншиж байгаа гэнэ.
"Монголд дурлачих шиг боллоо" хэмээн тэрбээр дипломат үгээр яриагаа эхэлсэн ч үнэндээ шүүмжилсэн үг зөндөө унагасан. "Зочид буудал сайн ч музей муу, такси бохир байвал аялал жуулчлал хөгжихгүй" гэв. М.Портёр cluster буюу "иж бүрдэл"-ийн тогтолцоог онцолж байлаа. Мал аж ахуйд түшиглэн хөгжинө гэхэд ус дутагдалтай, мал нь эрүүл бус гэх мэтээр манай цогц бус тогтолцоог ч шүүмжлээд авлаа.
"Эдийн засгийн өсөлтийн гол зорилго амьжиргааг сайжруулах" гэж ноён М.Портёр номлож байна. "Монголын эдийн засгийн өсөлт аз тохиосон хэрэг. Гэсэн ч аз байнга таарахгүй. Өрсөлдөх чадвар гэдэг бүтээмжийн асуудал. Бүтээмж өндөртэй орон түргэн хөгжинө. Бэрхшээлийнхээ учрыг олж чадахгүй байгаа орнууд өрсөлдөх чадвараа сайжруулж чадахгүй. Ямар салбарт өрсөлдөх, юу хийж байгаа нь чухал биш яаж хийж байгаа нь чухал. Гутал гэдэг онцгой бүтээгдэхүүн биш ч италичууд өндөр чанартай, гоё загвартай гутлаараа орлого олж байна. Байгаа зүйлдээ үндэслээд хөгжих хэрэгтэй. Байхгүй юмны араас хөөцөлдөх хэрэггүй. Шинэ үйлдвэрлэл хуучнаас ургаж гардаг. Монгол шиг улсад гадаадын хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй. Өрсөлдөх чадвартай орнуудыг судлахаар дотоод, гадаад хөрөнгө оруулалт нь хамт явсан байдаг. Гадаад орнуудад байгаа мэдлэгийн нөөцийг ашиглах хэрэгтэй. Монголчуудыг тав хоног ажиглахад танайх бүтээмжтэй эдийн засаг биш байна. Байгалийн баялгийг төр эзэмшээд мөнгө тараах нь тодорхой хэмжээний баялаг бий болгох ч дараа нь зогсонги байдалд оруулдаг. Төрийн удирдлагуудад би баялгийг компаниуд үйлдвэрлэдэг гэж байнга сануулдаг юм. Байгалийн баялаг байгаа учраас уул уурхайн компаниуд ирэхгүй хаачих юм. Монголын өрсөлдөх чадвар сайжрах биш харин унаж байна. Компаниуд нутагтаа өрсөлдөж чадахгүй бол гадаадад өрсөлдөж чадахгүй. Өрсөлдөөний дүрмийг бий болгох хэрэгтэй. Америкт монополийн эсрэг хууль байдаг. Сайдтай танил нэг нь ар өврийн хаалгаар тендерт ялж чадаж байвал муу хэрэг, бүтээмж ялж байвал бусад зүйл өөрсдөө аяндаа бүтээд явчихна. Өрсөлдөх чадвартай байхын тулд маш өндөр шаардлага тавьдаг хэрэглэгчидтэй байх хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч мэдлэгтэй байхаас гадна төр стандарт мөрдүүлэх учиртай. Хэрэв хэрэглэгч үйлдвэрлэсэн болгоныг үг хэлгүй хүлээж авдаг бол улс оронд өрсөлдөх чадвар байхгүй. Монголд татварын ачаалал бага, худалдаа нээлттэй байгаа боловч бизнес хийхэд хүнд хэвээр байгаа нь сонин зүйл байна" гэлээ. "Америкийн хүч чадал юунд байдаг гэхээр муж бүр өөрийн асуудлаа толгой даан шийддэгт байгаа юм. Сингапур байршлаас өөр давуу тал гэхээр юмгүй улс байлаа. Тэгээд тэд хамгийн сайн, хамгийн түргэн үйлчилгээтэй боомт болъё" гэж шийджээ. Сингапур хөгжиж эхлэхийн өмнө хүмүүсийнх нь боловсролын түвшин ч доогуур байсан. Энэ нь улс аль чиглэлд явахыг тогтоох нь чухал. Гурав хоноход Монголд зуун зүйл өөрчлөх шаардлагатайг мэдэрлээ. Улаанбаатар төлөвлөлт байхгүй, жижигхэн, зохион байгуулалтгүй хот байна гэж илтгэгч ярив. Эцэст нь монголчуудад хандаж бяцхан зөвлөгөө өглөө, тэр.
Монголд сонголт байхгүй. Аялал жуулчлалын орон зай байна. Нэг жуулчнаас өдөрт авах долларыг өсгөх учиртай. Уул уурхайн салбарыг түшиглэх хэрэгтэй. Үүний эцэст 20-30 жилийн дараа л та бүхэнд сонголт бий болно. Баялаг байна гэдэг муу зүйл биш. Баялгаас болоод татаас гэх мэт муу зүйл рүү халтирдаг. Баялаггүй бол зардлаа хэмнэж, үр дүнтэй ажиллахаас өөр аргагүй шүү дээ. Та нар уул уурхайн компанийг сонгохдоо богино хугацаанд ашигтай ажиллах бус урт хугацаанд үр ашгаа өгөхийг нь сонгох хэрэгтэй. Иргэдийн амьдрал сайжрахгүй бол эдийн засгийн өсөлт үр дүнд хүрэхгүй. Бусад улсад удирдагчдад зөвлөдөг бие даасан think tank бүтэц байдаг. Хувийн хэвшил зохион байгуулалтад орох учиртай. Бизнесийнхэн ганц нэгээрээ бол эрх баригчидтай өөртөө ашигтай хэлэлцээр хийгээд байдаг. Салбар салбараараа хамтарч ажиллах нь чухал. Орос бол дагах загвар биш. Хуучин загвартаа гацсан орон. Хятад, Оростой харьцуулахад дээр загвар ч Канадын загвар дажгүй. Байгалийн баялагтай, цөөн хүн амтай орон шүү дээ.
Улс төрийн намууд хөгжлийн талаар санал нэгдвэл эдийн засаг хөгжинө. Гол зүйл дээрээ тохиролцож чадвал тогтвортой урт хугацаанд үргэлжлэх бодлого хэрэгжүүлж чадна. Улс төрийн намууд улс орныхоо ашиг сонирхлын төлөө санал нэгдэх нь чухал.
Ирландад зуу зуугаараа хүмүүс нь амьжиргаа хайн гадагшаа гарч байсан түүх бий. Байдал сайжирсны дараа тэд буцаж ирсэн. Гадагшаа чиглэсэн урсгалыг хүчээр зогсоох боломжгүй. Монголыг жаахан хүйтэн боловч диваажин болгох хэрэгтэй (хошигнов). Тэгвэл хүмүүс буцаж ирнэ. Төр, хувийн хэвшил бизнест зааг хэрэгтэй гэх мэтээр тэр ярьж байлаа.
2008.07.28
Мэдээллийн эх сурвалж "Өдрийн сонин
Бямба гаригийн үдээс хойш МУИС-ийн дугуй танхимд олны танил хүмүүсийг бөөнөөр нь харж болохоор байв. Улс орнуудын өрсөлдөх чадварын стратегиар мэргэшсэн Харвардын профессор Майкл Портёрыг сонсохоор улс төрчид төдийгүй бизнесийнхэн ч ирсэн харагдана. MSC-ын Т.Оджаргал, Петровисын Ж.Оюунгэрэл, Үйлдвэрчний эвлэлийн С.Ганбаатар, их сургуулийн багш нар төдийгүй зарим судлаачид үзэгчдийн суудалд харагдлаа. Эрээн цамцтай Ц.Элбэгдорж жуулчин шиг л харагдах агаад костюмнаасаа салаагүй З.Энхболдтой хамт эхний эгнээний сонсогч болов.
Майкл Портёр өрсөлдөх чадварын талаар 17 ном, 100 гаруй өгүүлэл хэвлүүлжээ. Тэрбээр улс орнуудын өрсөлдөх чадварын талаар Засгийн газруудад зөвлөдөг аж. М.Портёр Монголд ажиллаж байгаа охинтойгоо уулзахаар ирээд Дэлхийн банкныхны урилгаар ийнхүү лекц уншиж байгаа гэнэ.
"Монголд дурлачих шиг боллоо" хэмээн тэрбээр дипломат үгээр яриагаа эхэлсэн ч үнэндээ шүүмжилсэн үг зөндөө унагасан. "Зочид буудал сайн ч музей муу, такси бохир байвал аялал жуулчлал хөгжихгүй" гэв. М.Портёр cluster буюу "иж бүрдэл"-ийн тогтолцоог онцолж байлаа. Мал аж ахуйд түшиглэн хөгжинө гэхэд ус дутагдалтай, мал нь эрүүл бус гэх мэтээр манай цогц бус тогтолцоог ч шүүмжлээд авлаа.
"Эдийн засгийн өсөлтийн гол зорилго амьжиргааг сайжруулах" гэж ноён М.Портёр номлож байна. "Монголын эдийн засгийн өсөлт аз тохиосон хэрэг. Гэсэн ч аз байнга таарахгүй. Өрсөлдөх чадвар гэдэг бүтээмжийн асуудал. Бүтээмж өндөртэй орон түргэн хөгжинө. Бэрхшээлийнхээ учрыг олж чадахгүй байгаа орнууд өрсөлдөх чадвараа сайжруулж чадахгүй. Ямар салбарт өрсөлдөх, юу хийж байгаа нь чухал биш яаж хийж байгаа нь чухал. Гутал гэдэг онцгой бүтээгдэхүүн биш ч италичууд өндөр чанартай, гоё загвартай гутлаараа орлого олж байна. Байгаа зүйлдээ үндэслээд хөгжих хэрэгтэй. Байхгүй юмны араас хөөцөлдөх хэрэггүй. Шинэ үйлдвэрлэл хуучнаас ургаж гардаг. Монгол шиг улсад гадаадын хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй. Өрсөлдөх чадвартай орнуудыг судлахаар дотоод, гадаад хөрөнгө оруулалт нь хамт явсан байдаг. Гадаад орнуудад байгаа мэдлэгийн нөөцийг ашиглах хэрэгтэй. Монголчуудыг тав хоног ажиглахад танайх бүтээмжтэй эдийн засаг биш байна. Байгалийн баялгийг төр эзэмшээд мөнгө тараах нь тодорхой хэмжээний баялаг бий болгох ч дараа нь зогсонги байдалд оруулдаг. Төрийн удирдлагуудад би баялгийг компаниуд үйлдвэрлэдэг гэж байнга сануулдаг юм. Байгалийн баялаг байгаа учраас уул уурхайн компаниуд ирэхгүй хаачих юм. Монголын өрсөлдөх чадвар сайжрах биш харин унаж байна. Компаниуд нутагтаа өрсөлдөж чадахгүй бол гадаадад өрсөлдөж чадахгүй. Өрсөлдөөний дүрмийг бий болгох хэрэгтэй. Америкт монополийн эсрэг хууль байдаг. Сайдтай танил нэг нь ар өврийн хаалгаар тендерт ялж чадаж байвал муу хэрэг, бүтээмж ялж байвал бусад зүйл өөрсдөө аяндаа бүтээд явчихна. Өрсөлдөх чадвартай байхын тулд маш өндөр шаардлага тавьдаг хэрэглэгчидтэй байх хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч мэдлэгтэй байхаас гадна төр стандарт мөрдүүлэх учиртай. Хэрэв хэрэглэгч үйлдвэрлэсэн болгоныг үг хэлгүй хүлээж авдаг бол улс оронд өрсөлдөх чадвар байхгүй. Монголд татварын ачаалал бага, худалдаа нээлттэй байгаа боловч бизнес хийхэд хүнд хэвээр байгаа нь сонин зүйл байна" гэлээ. "Америкийн хүч чадал юунд байдаг гэхээр муж бүр өөрийн асуудлаа толгой даан шийддэгт байгаа юм. Сингапур байршлаас өөр давуу тал гэхээр юмгүй улс байлаа. Тэгээд тэд хамгийн сайн, хамгийн түргэн үйлчилгээтэй боомт болъё" гэж шийджээ. Сингапур хөгжиж эхлэхийн өмнө хүмүүсийнх нь боловсролын түвшин ч доогуур байсан. Энэ нь улс аль чиглэлд явахыг тогтоох нь чухал. Гурав хоноход Монголд зуун зүйл өөрчлөх шаардлагатайг мэдэрлээ. Улаанбаатар төлөвлөлт байхгүй, жижигхэн, зохион байгуулалтгүй хот байна гэж илтгэгч ярив. Эцэст нь монголчуудад хандаж бяцхан зөвлөгөө өглөө, тэр.
Монголд сонголт байхгүй. Аялал жуулчлалын орон зай байна. Нэг жуулчнаас өдөрт авах долларыг өсгөх учиртай. Уул уурхайн салбарыг түшиглэх хэрэгтэй. Үүний эцэст 20-30 жилийн дараа л та бүхэнд сонголт бий болно. Баялаг байна гэдэг муу зүйл биш. Баялгаас болоод татаас гэх мэт муу зүйл рүү халтирдаг. Баялаггүй бол зардлаа хэмнэж, үр дүнтэй ажиллахаас өөр аргагүй шүү дээ. Та нар уул уурхайн компанийг сонгохдоо богино хугацаанд ашигтай ажиллах бус урт хугацаанд үр ашгаа өгөхийг нь сонгох хэрэгтэй. Иргэдийн амьдрал сайжрахгүй бол эдийн засгийн өсөлт үр дүнд хүрэхгүй. Бусад улсад удирдагчдад зөвлөдөг бие даасан think tank бүтэц байдаг. Хувийн хэвшил зохион байгуулалтад орох учиртай. Бизнесийнхэн ганц нэгээрээ бол эрх баригчидтай өөртөө ашигтай хэлэлцээр хийгээд байдаг. Салбар салбараараа хамтарч ажиллах нь чухал. Орос бол дагах загвар биш. Хуучин загвартаа гацсан орон. Хятад, Оростой харьцуулахад дээр загвар ч Канадын загвар дажгүй. Байгалийн баялагтай, цөөн хүн амтай орон шүү дээ.
Улс төрийн намууд хөгжлийн талаар санал нэгдвэл эдийн засаг хөгжинө. Гол зүйл дээрээ тохиролцож чадвал тогтвортой урт хугацаанд үргэлжлэх бодлого хэрэгжүүлж чадна. Улс төрийн намууд улс орныхоо ашиг сонирхлын төлөө санал нэгдэх нь чухал.
Ирландад зуу зуугаараа хүмүүс нь амьжиргаа хайн гадагшаа гарч байсан түүх бий. Байдал сайжирсны дараа тэд буцаж ирсэн. Гадагшаа чиглэсэн урсгалыг хүчээр зогсоох боломжгүй. Монголыг жаахан хүйтэн боловч диваажин болгох хэрэгтэй (хошигнов). Тэгвэл хүмүүс буцаж ирнэ. Төр, хувийн хэвшил бизнест зааг хэрэгтэй гэх мэтээр тэр ярьж байлаа.
2008.07.28
Мэдээллийн эх сурвалж "Өдрийн сонин
