Дэлхийд ховор эд өлгийн олдвор олж, түүнийгээ бусдад зарж үрэлгүй Монголын үндэсний музей болон ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнд өгсөн иргэдийг өчигдөр БСШУ-ы сайд шагнаж, урамшууллаа. Одоогоос гурван сая жилийн өмнө амьдарч байсан “Homo erectus” хэмээх эртний хүний гавлын яс, мөстлөгийн үед хамаарах савагт хярсны толгойн яс болон гурван ширхэг хүрэл тогоог улсын сан хөмрөгт өгч, иргэнийхээ үүргийг нэр төртэй биелүүлсэн С.Алтанцэцэг, Б.Бадмаанямбуу нартай уулзаж ярилцлаа.

-Зүүн хойд Азийн нутгаас анх удаа олдож буй ховор олдворыг хэзээ, хаана явж байгаад илрүүлэв. Хамгийн түрүүнд хэнд хандсан бэ?

Алтанцэцэг: -2006 онд миний дүү Хэнтий аймгийн Норовлин сумын Баян- Өлзийт багийн нутаг Салхит хэмээх газарт явж байгаад хүний гавлын яс шиг зүйл газраас цухуйж байхыг хараад ухаж гаргасан юм билээ. Гэтэл гавлын хэлбэр, хамар, нүдний ухархайн яс зэрэг нь одоогийн биднийхээс их өөр байсан гэнэ. Түүний хажууханд хүн, малын толгойн гавлын яснаас огт өөр хэлбэртэй бас нэгэн яс байсныг нь хамт авчээ. Тэгээд бид юу болохыг нь мэдэхгүй гэртээ хэсэг хадгалсан. Энэ үед манай нутагт ажиллаж байсан хятадууд олдворуудыг 80 сая төгрөгөөр худалдаж авъя гэсэн. Гэнэт тэгж хэлэхээр нь бид айсан л даа. Түүхийн маш үнэт ховор зүйл юм байна гэдгийг тэндээс ойлгож, 2006 оны арваннэгдүгээр сард ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн захирал Д.Цэвээндоржид аваачиж өгсөн.

-Тийм их мөнгө амлаж байхад олдворыг өгчих бодол төрж байв уу?

-Монголын тал нутгаас олдсон маш эртний, чухал олдвор гаднын тэр тусмаа Хятадад очсон байдаг гэж дуулсан. Тийм болохоор нэг нь ч гэсэн эх орондоо үлдэг гэж бодсон юм. Тухайн үед ийм үнэтэй зүйл олсноо мэдээгүй.

-Таны олсон гавлын яснууд хэдий үеийн олдворууд байсан гэдгийг мэдэв үү?

-ШУА-ийн эрдэмтэн судлаачдаас гадна ОХУ-ын А.П.Деревянко, АНУ-ын Бруно Прохлич, Францын С.Коппинс, Ж.Врага нар судалж үзээд Зүүн хойд Азийн нутгаас олдож буй анхны “Homo erectus” гэх эртний хүний гавлын яс болохыг тогтоосон байна лээ. Энэ нь дэлхийд маш ховор олдворын тоонд ордог бөгөөд хүний үүсэл, тархалтын нууц хэвээр байгаа зарим асуудлыг тайлахад ихээхэн ач холбогдолтой гэж байсан. Ийм дурсгалыг үнэлсэн жишиг үнэ байдаггүй гэж сайд ярьсан. Үнэтэй ховор зүйлийг илрүүлж, улсынхаа сан хөмрөгийг өчүүхэн ч болтугай баяжуулсандаа баяртай байна гэв. Харин Сүхбаатар аймгийн Онгон сумын Дөрвөнбулаг гэдэг газраас гурван хүрэл тогоо олсон Б.Бадмаанямбуугийн ээж Д.Амаржаргал “хүү маань 2009 оны зун хонь хариулж яваад сонин зүйл оллоо гээд ирсэн. Очоод үзтэл бидний хэрэглэж байгаа тогооноос өөр зориулалт нь тогоо шиг гурван ширхэг зүйл байсан. Түүнийг сумынхаа байгаль хамгаалагчид үзүүлсэн. Одоо Монголын Үндэсний музей болон Сүхбаатар аймгийн му зейд хадгалаж байгаа. Хүрэл тогоонуудын хоёр нь бариулгүй, нэг нь сэнжин бариултай. Хэдий үед хамаарахыг нь одоогоор тогтоогоогүй байгаа гэсэн.

-Бадмаанямбуу одоо хэдэн настай вэ. Хэддүгээр сургуульд сурдаг вэ?

-Хүү маань 17 настай.Хөгжлийн бэрхшээлтэй болохоор сургуульд сурдаггүй. Түүхийн үнэт ховор олдвор олж, улсынхаа сан хөмрөгт тушаасандаа хүү маань баяртай байгаа” гэв. Иргэний үүргээ үнэнчээр биелүүлж, бусдадаа үлгэр жишээ болсон иргэдийн талаар БСШУ-ы сайд Ё.Отгонбаяр “С.Алтанцэцэг, Б.Бадмаанямбуу нарыг иргэнийхээ үүргийг хариуцлагатай, нэр төртэй биелүүлсэнд нь талархаж тус бүр гурван сая төгрөгөөр урамшууллаа. Намайг энэхүү албыг хүлээн авснаас хойш иргэд улсын сан хөмрөгт үнэт зүйл тушаасан анхны тохиолдол энэ боллоо” гэлээ.