Энэ долоо хоногийн содон үйл явдлаар Монголын төдийгүй дэлхийд гайхуулсан монгол бөхийг нэрлэе. Дэлхийн улс үндэстнүүдийн дунд өөрийн гэсэн үндэсний бөхтэй нь тийм ч олон биш. Тэгвэл монгол үндэсний бөх уран мэхийн хязгааргүй хувилбар, орон зайг үл харгалзан хүч үзэх цэлгэр дэвжээгээрээ дэлхийд данслагдах гэж байна. Зүлэг ногоон дэвжээн дээр 6002 бөх хан гарьдын дэвэлтээр дэвэн дэвсээр гарч ирэхэд хамгийн дээд тал нь 1024 бөх гарч байсан Төв ц э н г э л д э х хүрээлэнд хоёр бөх ч барилдах зайгүй хотойж байлаа. Ийм олон бөх нэгэн зэрэг гарч барилдсан түүх бөхийн өлгий Монголд төдийгүй дэлхийн хаана ч гарсан удаагүй.

Нэгэнтээ тэрбум хүн амтай манай урд хөрш манийг давчих санаатай 2048 шаахай, шарваартай бөх гаргаж барилдуулан энэ бол манай бөх гээд Гиннесийн номонд бүрт гүүлчихсэн. Тийм ч учраас Монголын бөхийн холбоо өвөг дээдсээсээ уламжлан ирсэн үндэсний бөхөө харийнханд алдах эсэхээ үзэх гэж тэднээс хоёр дахин их бөх барилдуулах шийдвэр гаргасан хэрэг. Хүн болгонд зодог бэлдэх нь халаг суудаг монголчуудад дээрх тоо дэндүү бага байжээ. Бүртгэлийн ажил эхлэхэд Төв цэнгэлдэхэд зодог шуудгаа бэлэн зэхсэн 6196 бөх жагсах нь тэр. Тэднийг бүртгэх комиссынхон 6002 бөхөөр хязгаар тавьж, арайхийн хаалгаа барьжээ. Энэ үйл явдал дэлхийг шуугиулах нь дамжиггүй.

Хамгийн эртний бөхийн барилдаан гэвэл монгол бөх зайлшгүй орно. Хүннү, Сүннүг орхиж хамгийн ойр бичсэн түүх болох “Монголын нууц товчоо”-г дэлгэхэд л Бүрибөх, Бэлгүтэй, Чингисийн дүү хавт Хасар гээд дурайна. Хавт Хасарын хүү Есүнхэй наадамд 365 алд газар онддов гэж мөнхлөгджээ. Тэр хүний эрхийн эрч ямархуу байсан нь тодорхой. Энэ баримт юугаараа сонин бэ гэвэл монгол бөх, Монголын эрийн гурван наадам аль эртний буюу 1200 жилийн өмнө түүхийн хуудаснаа данслагдсаныг тодорхойлно. Энэ удаагийн барилдааны зүүн, баруун жигүүрийг харьшгүй хү чит дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ, даян аварга Г.Өсөхбаяр нар магнайлан гарсан. Энэ түүхт барилдаан нь монгол бөх бол монгол эр хүний цусанд шингэсэн урлаг гэдгийг харуулна.