Солонгосын   Христэд  ..Танилын маань охин орой хичээл тарснаас хойш хоёр гурван цагийн дараа гэрийн бараа харсаар уджээ. Амраптын өдрөөр ч гэртээ тогтохгүй байж. Хар буугаад яав ийв хэмээн шалгаатал сүмд явж байгаа гэж. Хар юм дагаад амьдралдаа алдаж онох вий гэж сэтгэл нь зовнисон эх нь тэгсхээд өнгөрч. Гэтэл охин нь бүр тэр сүмдээ амьдрах дөхөж шүү.

Тэнд л даалгавраа хийж, тоглож наадаж, хоол унд хүртэл идэж уудаг гэнэ. Бараг л чөлөөт цагаа өнгөрөөдөг юм байх. Үүнийг сонсоод дунд сургуулийн охид хөвгүүдийг ажиглах нь ээ, загалмайн дүрстэй гинж, бөгж зүүчихсэн өсвөр насныхан ч олон болж. Энэ насан дээрээ хүүхэд сонин содон бүхнийг дагаж дуурайдаг даа гэж бодохтой зэрэгцэн харуусал төрмөөр хэд хэдэн явдал сэтгэлд буув.

Оюутны ангийн найз охин маань  Солонгосын Христэд үнэн голоосоо итгэчихсэн бүр ирээдүйд христийн хүнтэй л амьдралаа холбоно, гадаад дотоод нь хамаагүй гэж ярьдаг байв. Цүнхэндээ байнга л “Библи” авч явна. Уулга алдахдаа хүртэл “Гэгээн эцэг минь” гэж залбирна. Сүүлдээ ч би дасал болж, тэр болгонд нь гайхаж цочихоо больсон юм. Харин нэг өдөр хичээл тараад гэр лүүгээ харьж явтал манай орцны ойролцоо олон хүн шавж, эмнэлэг цагдаагийн машин ч ирчихсэн харагдав.

Эмээгээсээ лавлаж асуутал арван долоо наймтай болов уу гэмээр хоёр охин хэдэн цагиин өмнө есөн давхрын дээвэр дээр хөтлөлцөж зогсоод дуулж байгаад юу юугүй үсэрчихсэн, нэг нь манай байрны хүүхэд, хайран сайхан охин гэсээр амандаа маани бувтнав. Сүүлд сонсохноо дээд эзэндээ үнэнчээ батлах гэж амиа егүүтгэжээ.

Энэ мэтээр үзэл бодол нь төлөвшөөгүй хүүхэд багацуул, тарчиг амьдралтай, ажил төрөлгүй нийгмийн эмзэг хэсгийг өөрийн шашиндаа татаж, гурил будаа юухан хээхнээр итгэл үнэмшлийг нь “худалдаж” авах зэргээр боловсон маягийн шашны хүчирхийлэл нүдний өмнө өрнөсөөр л байна.  Хэдэн жилийн өмнө сүртэй гээчийн шовх оройтой Христийн сүм төв замын урд босоход аймаг хотын өнгө үзэмжинд нэмэртэй ч юмуу гэх ухааны юм зарим хүн ярьж л байсан. Хажууханд нь ямар ч билээ, нэг нэртэй сүм бас л ажиллаж байна.

Гэтэл саяхнаас Баптистийн сүм нэртэй нэгэн байшин босчээ. Харин гэр хорооллын дунд бидний олонхийнх нь шүтэж залбирч, шүтлэггүй нэгэн нь хүлээн зөвшөөрч ирсэн Буддын шашны гурван сүм тун бордуухан дүнхийх. Орхимжоор биеэ ороосон лам нар судраа эргүүлэн хийддээ шавилан суух, харин гадуур нь цүнх үүрсэн христэд итгэгчид суртал ухуулгаа хийн гүйлдэх. Дүр зураг нэг иймэрхүү.

Бусад аймагт гардаг шиг Буддын шашинд халдаж, гутаан доромжилсон явдал манай аймагт тараагүй түүнд анхаарал хандуулахгүй байхын аргагүй болжээ. Харагдаж байгаа нь хоёр гурван сүм боловч бидний дунд христийн шашны олон урсгал аль хэдийн ороод ирж. Хижээл насны солонгос эхнэр нөхрийн зургийг ханандаа өлгөчихөөд “аав минь, ээж минь” хэмээн дуудахыг шаарддаг холбоо ч байж л байна. Сургуулийн сурагчдыг олон нийтийн ажлын далбаан дор элсүүлж, элдэв хурал цуглаанд суулгаж байснаа бүр хэтрээд үзэг бал, захидлын цаас, тэмдэглэлийн дэвтэр зэрэг жижиг сажиг зүйлсийг гудманд яваа хүмүүст зарж борлуулаад мөнгийг нь авчирч өг гэж тушаах нь ч бий.

Учраа мэдэхгүй эр олон хүүхдээс үнэнч зүтгэсэн заримыг нь ивээлдээ авч, насанд хүрсэн хойно нь огт танихгүй хүнтэй гэрлүүлчихсэн тохиолдлыг ч миний бие нүдээрээ харж л байсан. Хэзээ байхдаа, хангүг үндэстнийг “аав ээж” хэмээн ярьж, гаднын хүний шахалтаар залуус маань хоорондоо “автомат” -аар гэрлэдэг байв.

Ингээд бодохоор энэ шашны урсгалууд буян хийгээд байна уу, бузрыг үйлдээд байна уу гэдэг асуулт гарч ирж байна. Ардчилсан хувьсгал ялснаар шашин шүтэх, эс шүтэх нь хувь хүний эрх хэмээн тунхагласан. Тэр үеэс Монголчууд бид шарын шашнаа айж бэргэлгүйгээр шүтэж дээдэлж ирсэн хэдий ч энэ үеэс харийн шашны урсгал ямар ч зохицуулалтгүйгээр нийгэмд дэлгэрэв. Монгол Улсын төр, сүм хийдийн харилцааны тухай хуульд “Аливаа шашны байгууллага, лам санваартан өөрийн шашныг эс шүтэгчдэд үзэл номлолоо хүчээр тулгах, шахапт үзүүлэх, эд мөнгөөр татах, хууран мэхлэх, тэдний эрүүл мэнд, ёс суртахуунд хохирол учруулах, санаа сэтгэлийг үймүүлэхийг хориглоно” гэж заасан байдаг.

Гэтэл цагаан дээр хараар тов тодорхой бичсэн энэ хуулийн заалтыг илт зөрчсөөр байна. Апиваа шашны байгууллагын санхүүжилт нь гишүүдийн хандиваас бүрддэг бөгөөд манай шарын шашны гурван сүм ч энэ л жишгээр ажиллаж байгаа. Харин хүүхэд багацуул, ядруу амьдралтай хумүүсийг юухан хээхнээр уруу татаад байгаа харийн шашныхан санхүүжилтээ хаанаас авдаг бол?

Судалгаанаас үзэхэд Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа гаднын шашныхны дийлэнх нь гадаадын ямар нэгэн байгууллагаас санхүүждэг гэдгийг тогтоожээ. Хамгийн гол нь шашиндаа хэр олон хүн итгүүлж элсүүлнэ, төдий чинээгээр санхүүжилт нь өсдөг аж. Манай аймаг дахь энэ гурван сумд хичнээн хүн элсэж, үйл ажиллагаагаа хэрхэн явуулж байгаа, санхүүжилтээ яаж бүрдүүлдэг нь тодорхойгүй.

Энэ удаад сүм хийд, шашны талаарх асуудлыг цухас хөндөв. Ямартаа ч бид шашнаар дамжин ирж буй түрэмгийллээс өв соёл, ёс заншил, ирээдүй хойчоо хамгаалах нь л чухал.