Õүí ÿàæ ÷ çîâæ, ÿàæ ÷ øàíàëæ áàéñàí үð óäìàà үëäýýõ ãýäýã òөðөëõèéí àðàíøèíòàé. Õýðýâ áàéãàëü äýëõèé èíãýæ çîõèöóóëààãүéñýí áîë õүí òөðөëõòөí àëü õýäèéí óñòàæ үãүé áîëîõ áàéñàí áèç. Ãýâ÷ îð÷èí үåä ýêîëîãè, өâ÷èí ýìãýã, íèéãìèéí áàéäàë ã.ì. îëîí õү÷èí çүéëèéí íөëөөãөөð ýíýõүү òөðөëõèéí àðàíøèíãàà õýðýãæүүëýõ áîëîìæãүé õүìүүñèéí òîî íýìýãäñýí. Õàðèí àíàãààõ óõààí íü çîõèîìëîî үð òîãòîîõ àðãûã áîëîâñðóóëàí àìüäðàëä àìæèëòòàéãààð õýðýãæүүëñíýýð ýöýã, ýõ÷үүä íü үðãүéäýë ãýñýí òóí ÷ òààãүé ñààäûã äàâæ ãàðàõ áîëîìæòîé áîëñîí áèëýý. Ýäãýýðèéí äîòðîîñ ýêñòðàêîðïîðàëü /àíãëèàð IVF - In Vitro Fertilization, õóðóó øèëíèé үð òîãòîîëò ÕØҮÒ/ үð òîãòîîëò íü үðãүéäëèéã ýì÷ëýõ õàìãèéí үð äүíòýé àðãàä òîîöîãääîã.


Òîäîðõîéëîëò

Ýíý àðãûã àíõ 1978 îíä Àíãëèä õýðýãëýæ áàéñàí áîëîõîîð õàðüöàíãóé çàëóó àðãà ãýæ áîëíî. Îäîîãîîð ýíý àðãààð æèëäýý 700 ìÿíãà ãàðóé õîñóóä ýì÷èëãýý õèéëãýäýã. Óëìààð æèë áîëãîí äóíäæààð 30 ìÿíãàí “õóðóó øèë”-íèé õүүõýä òөðäөã. 2002 îíä õóðóó øèëýíä үð òîãòîîõ àðãààð áèé áîëñîí 1 ñàÿ äàõü õүүõýä òөðñөí áàéäàã.

Ýíý àðãà íü õóðóó øèëýí äîòîð ýð áýëãèéí ýñ, өíäөãөí ýñ õî¸ðûã “ó÷ðóóëàí” үð òîãòîîëãîîä ýìýãòýéí өөðèéíõ íü, ýñâýë өөð ýìýãòýéí ñàâàíä øèëæүүëýí ñóóëãàäàã. Үð õөâðөë íü óìàéí õàíàíä àìæèëòòàé áýõëýãäýñíýýð ýìýãòýé íü æèðýìñëýíý. Ýíý àðãûí ìàãàäëàë íü îéðîëöîîãîîð 30-35% áàéäàã.  
Çààëò

Үð òîãòîîëòîíä ñààä áîëæ áàéãàà øàëòãààíûã àðèëãàõ áîëîìæãүé үðãүéäëèéí ãóðâàí õýëáýðò ýíý àðãûã àøèãëàõ íü үð äүíòýé áàéäàã. Æèøýýëýõýä, ñàâíû ãàäóóðõ æèðýìñëýëòèéí óëìààñ ñàâíû ãóóðñàà àâàõóóëñàí, үðýâñëèéí óëìààñ ñàâíû ãóóðñàí õîîëîéí íýâòýðøèë íөõөí ñýðãýýõ áîëîìæãүéãýýð àëäàãäñàí.

Үðèéí øèíãýíèé õýìæýý õàíãàëòãүé, ýñâýë үðèéí øèíãýí äýõ ýð áýëãèéí ýñèéí òîî öөөí үåä àíäðîëîãè÷ ýì÷ /ýðýãòýé÷үүäèéí ýì÷/ íàð òóñãàé õàãàëãàà, ýñâýë ïóíêö /õàòãàõ/ àðãààð үðèéí øèíãýíèéã çîõèîìëîîð àâàõ àðãûã áîëîâñðóóëñàí áàéäàã. Ýðýãòýé÷үүäèéí үðãүéäëèéí үåä çààâàë ÕØҮÒ àðãûã àøèãëàõ øààðäëàãàãүé áөãөөä çîõèîìîë àðãààð ãàðãàæ àâñàí үðèéí øèíãýíèéã ñàâíû õөíäèéä îðóóëæ áàñ áîëäîã àæ.  
Øèíæèëãýý

ÕØҮÒ àðãûã õýðýãëýõèéí өìíө õîñóóä äàðààõ øèíæèëãýýíүүäèéã өãäөã, үүíä:
- ýõî
- öóñàí äàõü äààâðûí øèíæèëãýý
- ÄÎÕ, ÁÇÕӨ-èé øèíæèëãýý
- Ýðýãòýé÷үүä íü үðèéí øèíãýíèé øèíæèëãýý- ñïåðìîãðàìì /ìàíàé ñàéò äýýð ýíý øèíæèëãýýíèé òóõàé ìàòåðèàë áèé/.
- Øààðäëàãàòàé ãýæ үçâýë óäàìøèë çүéí øèíæèëãýý өãíө

Ýäãýýðýýñ ãàäíà ýì÷ øààðäëàãàòàé ãýæ үçâýë áóñàä íàðèéí øèíæèëãýýã өãäөã.
Ýíý áүõýí íü äóíäæààð 2 äîëîî õîíîãò áàãòäàã. Үүíèé äàðààãààð үðãүéäëèéã ýì÷ëýõ ÿìàð ýì÷èëãýý õèéõèéã òóõàéí õîñ áүð äýýð òóñàä íü ãàðãàäàã.  
Äààâðûí áýëäìýëүүä
ÕØҮÒ ÿâóóëàõûí өìíө өíäãөâ÷íèé íýã áóñ õàðèí õýä õýäýí ôîëëèêóë үүñ÷ áîëîâñðîõîä ÷èãýëñýí äààâðûã òóñãàé áýëäìýëүүäèéã ýì÷èéí çààëòààð õýðýãëýäýã. Ó÷èð íü ÕØҮÒ àðãûã õýðýãëýõýä үð õөâðөëèéí òîäîðõîé íөөöòýé áàéõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Ýíý ýì÷èëãýý íü äóíäæààð 2 äîëîî õîíîã îð÷èì үðãýëæèëíý.

Үүíèé äàðààãààð ýìýãòýé ôîëëèêóëûã ïóíêö /õàòãàæ/ õèéæ àâíà. ÝÕÎ-îîð õÿíàí үòðýýãýýð çүү îðóóëàí áîëîâñîðñîí ôîëëèêóëûã өíäãөâ÷íөөñ àâíà. Èéì àðãààð õýä õýäýí өíäãөí ýñèéã àâíà. Ýíý àæèëáàð íü ãýìòýë, õүíäðýë өãөõ ìàãàäëàë áàãàòàé.

Ýðýãòýé íü ýðүүë ìýíäòýé õîëáîîòîé ÿìàð íýã àñóóäàëãүé үåä õàíãàëòòàé õýìæýýíèé үðèéí øèíãýí àâàõòàé õîëáîîòîé áýðõøýýë ãàðäàããүé. Õàðèí үðèéí øèíãýíèé áîëîâñðóóëàëòàíä ñîãîã ãàðñàí áîë òóñãàé ýì÷èëãýý õèéõ øààðäëàãàòàé.

Үðèéí øèíãýí ÿëãàð÷ áàéâ ÷ åðäèéí àðãààð àâàõ áîëîìæãүé òîõèîëäëóóä áàéäàã. Èéì үåä ýì÷ ïóíêö õèéíý. Ýíý àæèëáàðûã ìýäýý àëäóóëàëòòàéãààð õèéäýã. Өíäөãөí ýñýíä öîðûí ãàíö ýð áýëãèéí ýñýýð үð òîãòîîõ áîëîìæ áàéäàã.  
ÕØҮÒ
Ýíý àæèëáàðûã үð õөâðөë ñóäëàà÷ ýì÷ íàð үð õөâðөë ñóäëàëûí ëàáîðàòîðèéí íөõöөëä ãүéöýòãýäýã. Îð÷èí үåèéí áàãàæ òөõөөðөìæèéã àøèãëàí òóñãàé óóìàëä ýð áýëãèéí áà ýñ өíäөãөí ýñèéã íèéëүүëäýã. Үүíýýñ 2-4 өäðèéí äàðàà үð õөâðөë íü äàðààãèéí øàòíû àæèëáàðò áýëýí áîëíî.  
Үð õөâðөëèéã øèëæүүëýí ñóóëãàõûí өìíө îíîøëîãîî
Øèëæүүëýí ñóóëãàõûí өìíө îíîøëîãîî ãýäýã íü ÕØҮÒ àðãààð ãàðãàæ àâñàí үð õөâðөëèéã ñàâàí øèëæүүëýõèéí өìíө ñóäëàõ àðãà þì. Îð÷èí үåèéí ãåíåòèêèéí òåõíîëîãèéí òóñëàìæòàéãààð åðäөө 4-8 ýñòýé үð õөâðөëèéã øèíæëýí ñóäëàõ áîëîìæòîé. Ýíý ñóäàëãààãààð үð õөâðөëèéí õөãæëèéí ñîãîã, Äàóíû өâ÷èí, ãåìîôèëè ã.ì. óäàìøëûí áîëîí õðîìîñîìûí ãàðàëòàé ýìãýãүүäèéã èëðүүëäýã. Үүíýýñ ãàäíà øèëæүүëýí ñóóëãàõûí өìíө îíîøëîãîîíû òóñëàìæòàéãààð èðýýäүéí õүүõäèéí õүéñèéã íü òîãòîîõ áîëîìæòîé.  
Үð õөâðөëèéã ñàâàíä øèëæүүëýí ñóóëãàõ

Èíãýæ øèëæүүëýí ñóóëãàõ àæèëáàð íü ýíý àðãà÷ëàëûí õàìãèéí õÿëáàð øàò íü þì. Òóñãàé óÿí õàòàí êàòåòåðèéí òóñëàìæòàéãààð 2-3 øèðõýã үð òîãòñîí өíäөãөí ýñүүäèéã ñàâíû õөíäèéä øèëæүүëäýã. Èíãýõýä ìýäýý àëäóóëàëò õèéõ øààðäëàãàãүé.

Үүíèé äàðàà ýìýãòýé õүí өäөð òóòìûíõàà àæèëä ýðãýí îðæ áîëíî. ßìàð íýãýí òóñãàé äýãëýì áàðèòìëàõ øààðäëàãàãүé ãýæ үçäýã ÷ ñýòãýë ñàíàà áîëîí áèåèéí õүíä à÷ààëëààñ çàéëñõèéõ íü çүéòýé íü ìýäýýæ.  
Æèðýìñëýëò

ÕØҮÒ àðãûã õýðýãëýñýí үåä íèéò òîõèîëäëûí 30-35% íü æèðýìñëýäýã. Áүòýëòýé áîëñîí 20 æèðýìñëýëòýýñ äóíäæààð 18 íü õýâèéí òөðäөã. Үð õөâðөëèéã ñóóëãàñíû äàðààãààð ãóðàâ õîíîãò íýã óäàà öóñàí äàõü äààâðûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé. 12 õîíîãèéí äàðàà æèðýìñëýëòèéã òåñòýýð øàëãàíà. Îëîí óðàãò æèðýìñëýëòèéí үåä ýìýãòýéí õүñýëòýýð “èëүү” үð õөâðөëèéã çàéëóóëæ áîëíî.  
Òөðөëò

ÕØҮÒ àðãààð æèðýìñëýñýí үåä òөðөëò åðäèéíõөөñ ÿìàð ÷ ÿëãààãүé ÿâàãäàíà. Үðãүéäëèéí øàëòãààí íü ýìýãòýéíõ íü ÿìàð íýã ýìãýãòýé õîëáîîòîé áîë òөðөëòèéã òóõàéí өâ÷íөөñ õàìààðàí ÿâóóëäàã. Ýíý íü ÕØҮÒ àðãàòàé ÿìàð ÷ õàìààãүé þì.  
Õүүõýä

“Õóðóó øèë”-èé õүүõäүүä íü áóñàä õүүõäүүäýýñ ÿìàð ÷ ÿëãààãүé. Ãýõäýý çàðèì ìýðãýæèëòíүүäèéí үçýæ áàéãààãààð ýöýã, ýõ÷үүä õүñýí õүëýýñýí õүүõäýý õýò èõ áөөöèéëñíөөð өâ÷èí òóñàõ íü îëîí áàéäàã ÷ ñóðëàãàäàà èëүү áàéäàã àæýý.  
Îðîëäëîãûí òîî

Äýýð õýëñýí÷ëýí ýíý àðãààð үð òîãòîîõ үåä 30-35% íü àìæèëòòàé áîëäîã. Æèðýìñëýýãүé áîë òóõàéí õүíèé îíöëîãîîñ õàìààðààä õýäýí óäàà äàõèí îðîëäëîãî õèéæ áîëîõûã ýì÷ òîäîðõîéëíî. ÕØҮÒ àðãà íü õàíãàëòòàé àþóëãүé òóë îëîí óäàà äàâòàõ áîëîìæòîé. Çàðèì õîñóóä 8-10 äàõü îðîëäëîãîîñîî æèðýìñëýäýã.  
Äîíîðûí өíäөãөí ýñ

Ôîëëèêóëûí ïóíêö õèéõ үåä øààðäëàãàòàéãààñ èëүү îëîí òîîíû өíäөãөí ýñ àâàõ áîëîìæòîé. Èéì үåä ýðүүë ýìýãòýé÷үүäýä өíäөãөí ýñèéí äîíîð áîëãîõûã ñàíàë áîëãîäîã. Òýäíèé өíäãөí ýñèéã өíäãөâ÷өө àâàõóóëñàí, өíäãөâ÷èíä өөð÷ëөëò ãàðñàí ã.ì. øàëòãààíû óëìààñ өөðөө өíäãөí ýñ áîëîâñðóóëàõ áîëîìæãүé áîëñîí ýìýãòýé÷үүäýä àøèãëàæ áîëäîã. Èéì òîõèîëäîëä ýìýãòýéí íөõðèéíõ íü үðèéí øèíãýíèéã àøèãëàäàã.Үð òîãòñîí, ýñâýë үð òîãòîîãүé õөâðөëүүäèéã õөëäөөí 55 æèëèéí òóðø äàõèí õýðýãëýõ áîëîìæòîéãîîð õàäãàëæ áîëäîã.

Өíäãөâ÷өө àâàõóóëñàí áîëîí áèåèéí þì òàòàðñàí ýìýãòýé÷үүä
Ñàâ íü õàäãàëäñàí ë áîë áóñàä áàðàã áүõ òîõèîëäîëä ýíý àðãûã àøèãëàí æèðýìñëýæ, õýâèéí òýýõ áîëîìæòîé áàéäàã.

40-50 íàñòàé ýìýãòýé÷үүä ÷ æèðýìñíèé ýñðýã ÿìàð íýã çààëò áàéõãүé áîë ýíý àðãûã àøèãëàí æèðýìñëýõ áîëîìæòîé.
Èéì үåä ýõíèé àðàâ õîíîãò äààâðûí íөõөí îðëóóëàõ ýì÷èëãýý õèéãýýä çîãñîîæ, æèðýìñëýëò öààø áèå äààí ÿâíà.  
Õүíäðýë

Ýíý àðãûã õýðýãëýñýí үåä õàìãèéí èõ òîõèîëääîã õүíäðýë íü îëîí óðàãò æèðýìñëýëò. Үүíýýñ ãàäíà çàðèìäàà èëүү õөâðөëèéã àâñíû äàðààãààð çóëáàæ áîëçîøãүé áàéäàã. ÕØҮÒ үåä õèéäýã äààâðûí ýì÷èëãýýíèé үåä өíäãөâ÷íèé õýò өäөөëòèéí õàì øèíæ èëýð÷ ìàãàäàãүé. Ýíý íü ãýäñýýð өâäөõ, ãýäýñ õөөõ øèíæýýð èëýðäýã. Ýíý áàéäëûã öàã òóõàéä íü îíîøèëñîí үåä òîõèðãîî, çàñàë õèéõ áîëîìæòîé. Èéìä äààâðûí ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéõäàà ÿìàð íýã òààãүé ìýäðýìæ òөðâөë öàã àëäàëãүé ýì÷èä õàíäàæ үçүүëýõ õýðýãýòýé. Ýíý àðãûã õýðýãëýñýí үåä ñàâíû ãàäóóðõ æèðýìñëýëò õîâîð òîõèîëääîã.

ÕØҮÒ àðãà íü îëîí øàòòàé íàðèéí àæèëáàð òóë өâ÷òөíөөñ èõýýõýí òýâ÷ýýð,  ýì÷èéí áүõ çààâðûã ÿãøòàë äàãàõûã øààðääàã.  
Үíý

ÕØҮÒ àðãûí үíý íü óëñ áîëãîíä ÿíç áүð áàéäàã. Åâðîïò 3-5 ìÿíãàí äîëëëàð áàéõàä ÀÍÓ-ä 10 ìÿíãàí äîëëàð îð÷èì, ÎÕÓ-ä 15 ìÿíãàí ðóáëü áàéäàã.  

I want to