"ӨРГҮЙ БОЛ БАЯН ӨВЧИНГҮЙ БОЛ ЖАРГАЛ..."
×èõðèéí øèæèí áóþó ñàõàðûí äèàáåò
×èõðèéí øèæèí áóþó ñàõàðûí äèàáåòèéã õүí òөðөëõòөí îëîí ìÿíãàí æèëèéí òýðòýýãýýñ òàíüæ ìýäýí îíîøèëñîîð èðæýý. Ýðòíèé Ãðåêèéí ýì÷ íàð өâ÷òөíèéõөө øýýñèéã àìñàæ үçýýä ÷èõýðëýã áîë øèæèíòýé ãýñýí îíîø òàâüäàã áàéñàí áîë Ýðòíèé Õÿòàäûí ýì÷ íàð өâ÷òөíèé øýýñèéã àÿãàíä õèéæ òàâèàä ÿëàà ñóóâàë ÷èõýðòýé, óëìààð ÷èõðèéí øèæèíòýé áàéíà ãýæ îíîøèëäîã áàéñàí áàéäàã.
×èõðèéí øèæèí ãýäýã íü öóñàí äàõü ñàõàðûí õýìæýý èõýñ÷, øýýñýíä ñàõàð èõ õýìæýýãýýð îíöëîãòîé өâ÷èí þì. Õî¸ð òөðëèéí ÷èõðèéí øèæèí áàéíà, үүíä:
Èíñóëèíä õàìààðàëòàé øèæèí áóþó íýãäүãýýð òөðëèéí øèæèí. Ãîë òөëөâ õүүõýä, çàëóó÷óóäàä òîõèîëääîã.
Èíñóëèíä õàìààðàëãүé øèæèí áóþó õî¸ðäóãààð òөðëèéí øèæèí. Èõýâ÷ëýí 40-өөñ äýýø íàñíû èëүүäýë æèíòýé õүìүүñò òîõèîëääîã. Ýíý õàìãèéí өðãөí òàðõñàí ÷èõðèéí øèæèí áөãөөä íèéò өâ÷ëөëèéí 80-85% ýçýëäýã.
øàëòãààí
1-ð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèí íü íîéð áóë÷èðõàéí үéë àæèëëàãààíû àëäàãäàëòàé õîëáîîòîéãîîð үүñíý. Үүíèé óëìààñ öóñàí äàõü ñàõàðûí õýìæýýã çîõèöóóëäàã èíñóëèí íýðòýé äààâðûã ÿëãàðóóëàõàà çîãñîîäîã. 2-ð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí үåä èíñóëèíèé ÿëãàðàëò õýâèéí áàéäàã ÷ áèåèéí ýñүүä èíñóëèíèéã ìýäðýõýý áàéäàã. ×óõàì þóíû óëìààñ èéì áàéäàë үүñäãèéã ýðäýìòýä өíөө õүðòýë òàéëæ ÷àäààãүé ÷ ãýëýý ÷èõðèéí øèæèí íü өâ÷òýé õүíòýé õàâüòàõàä õàëäâàðëàäàããүé áîëîõûã òîãòîîæýý.
Äàðààõ õү÷èí çүéëèéí íөëөөãөөð ÷èõðèéí øèæèí үүñ÷ áîëçîøãүé áàéäàã, үүíä:
Óäàìøèë---Îéðûí òөðөë ñàäíûõ íü õүìүүñ ÷èõðèéí øèæèíòýé
Òàðãàëàët
Áèåèéí õү÷íèé èäýâõ áàãà
Äàðõëàà ñóëðàõ
Íîéð áóë÷èðõàéí өâ÷íèí, õîðò õàâäàð, íîéð áóë÷èðõàéí үðýâñýë
Âèðóñûí õàëäâàðóóä.
Ñýòãýë ñàíààíû äàðàìò,
Àõèìàã íàñ,
Àðõè áîëîí àìòòàí õýòðүүëýí õýðýãëýõ,
Õýâëèé, òàðõèíû ãýìòëүүä
ÿâö
Èíñóëèí äóòàãäñàí үåä áèå ìàõáîä ãëþêîçûã øèíãýýæ ÷àäàõàà áàéñíààð, ãëþêîç íü öóñàíä õóðèìòëàãääàã. Ãëþêîçûí èëүүäýë íü øýýñýýð ÿëãàð÷, îëîí óäàà øýýñ õүðíý. Óëìààð øèíãýí èõ õýìæýýãýýð àëääàã òóë áàéíãà àì öàíãàæ, óñ, øèíãýí çүéë èõýýð õýðýãëýõýä õүðãýíý. ×èõðèéí øèæèí íü íүүðñ óñíû ñîëèëöîîíû õÿìðàëä õүðãýñíèé óëìààñ áèå ìàõáîäèä ÿâàãääàã àìèí ÷óõàë áүõ ë ïðîöåññүүä õÿìàðíà.
øèíæ òýìäýã
×èõðèéí øèæèíãèéí үåä ñàõàð øýýñýýð èõýýð ÿëãàðàõààñ ãàäíà äàðààõü øèíæ òýìäãүүä èëýðäýã, үүíä:
Òүðãýí òóðàõ
Áèå ìàõáîä óñãүéæèõ
ßäðàõ íü èõñýõ
Áèå ñóëðàõ
Íîéðîîíä ìóó áîëîõ
Àðüñ çàãàòíàõ
Íýãäүãýýð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí үåä çàðèìäàà áèåèëýðõèé ñóëðàí, õýâëèéãýýð өâäөõ, áөөëæүүëæ, àìíààñ àöåòîí үíýðòýõ /êåòîàöèäîç/ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýðñíèé äàðàà áèåèéí áàéäàë ýðñ ìóóääàã. Õýðýâ êåòîàöèäîç үүñýí үåä ÿàðàëòàé îíîøëîí, áîãèíî õóãàöààíä àðèëãàõãүé áîë õүí óõààí àëäàæ, óëìààð үõýõ àþóëòàé.
Õî¸ðäóãààð òөðëèéí ÷èõðèéí øèæèí íü ãîë òөëөâ óäààí õóãàöààíä ààæìààð үүñíý.
Îíîøëîãîî
×èõðèéí øèæèíòýé õүí äîòîîä øүүðëèéí ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ ¸ñòîé.
×èõðèéí øèæèíã îíîøëîõûí òóëä äàðààõ øèíæèëãýýã õèéíý, үүíä:
Öóñàí äàõü ãëþêîçûí øèíæèëãýý (өíäөãíèé öóñ àâíà). Ýíý øèíæèëãýýãýýð öóñàí äàõü èëүүäýë ãëþêîçûí õýìæýýã òîäîðõîéëíî. Øèíæèëãýýã өëөí ýëãýí äýýðýý өãíө.
Ãëþêîçîä òýñâýðòýé áàéäëûí ñîðèë. Өëөí ýëãýí äýýðýý 75 ãð îð÷èì (íàðèéí õýìæýýã çөâõөí ýì÷ òîãòîîæ өãíө) ñàõàð õýðýãëýíý. Үүíýýñ 30 ìèíóò, 2 áà 6 öàãèéí äàðàà òóñ áүð öóñàí äàõü ãëþçûí íÿãòðàëûã òîäîðõîéëäîã. Øèíæèëãýý õèéõ өäөð òàìõè òàòàëãүé, àëü áîëîõ òàéâàí áàéõûí çýðýãöýýàñïèðèí, ãëþêîêîðòèêîèäóóä çýðýã çàðèì òөðëèéí ýì õýðýãëýæ áîëîõãүé.
Øýýñýíä êåòîíû áèå áà ãëþêîç èëðүүëýõ øèíæèëãýý.Êåòîíû áèå áà ãëþêîç èëðýõ íü ÷èõðèéí øèæèíã áàòëàíà.
Öóñàí äàõü ãëèêîçèë÷ëàãäñàí ãåìîãëîáèíûã õýìæýýã òîäîðõîéëíî. ×èõðèéí øèæèíãèéí үåä òîî íü èõýñäýã.
Öóñàí äàõü èíñóëèí áà Ñ-ïåïòèäèéã òîäîðõîéëíî. ×èõðèéí øèæèíãèéí íýãäүãýýð õýëáýðèéí үåä èíñóëèí áà Ñ-ïåïòèä õàðüöàíãóéãààð áàãàñíà, õàðèí õî¸ðäóãààð õýëáýðèéí үåä õýâèéí õýìæýýíä áàéíà.
Ýì÷èëãýý
×èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýíä äàðààõü çүéëñ áàãòäàã, үүíä:
Òóñãàé õîîëëîëò. Ñàõàð, ñïèðòèéí óíäàà, ÷èõýðòýé øүүñ, áîîðöîã, æèãíýìýã, óñàí үçýì, íàíäèí ÷àâãûã õýðõýâ÷ õýðýãëýæ áîëîõãүé. Õîîëûã өäөðòөө 4-5 óäàà áàãà áàãààð èäíý. ßíç áүðèéí ñàõàð îðëóóëàã÷ àãóóëñàí (àñïàðòàì, ñàõàðèí, êñèëèò, ñîðáèò, ôðóêòîçà áà áóñàä) áүòýýãäýõүүí õýðýãëýíý.
Өäөð áүð èíñóëèí õýðýãëýõ áóþó èíñóëèí ýì÷èëãýý. Ýíý ýì÷èëãýýã íýãäүãýýð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíòýé õүí çààâàë õèéëãýæ áàéõ ¸ñòîé. Áýëäìýëèéã òóñãàé òàðèóðûí òóñëàìæòàéãààð õÿëáàð õèéõ áîëîìæòîé. Èíñóëèí ýì÷èëãýýíèé үåä öóñ áà øýýñýí äýõ ãëþêîçûí õýìæýýã òóñãàé òóóçàí öààñíû òóñëàìæòàéãààð áèå äààí õÿíàæ áàéõ ¸ñòîé.
Öóñíû ñàõàðûí òүâøíèéã áàãàñãàäàã ýì õýðýãëýíý. Èéì áýëäìýëèéã õî¸ðäóãààð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýíä ýõëýí õýðýãëýíý. Өâ÷èí äààìæèðàõ үåä èíñóëèíûã õýðýãëýõ õýðýãòýé. ×èõðèéí øèæèíòýé õүìүүñò áèåèéí òàìèðûí äàñãàë àøèãòàé áàéäàã.
Òàðãàëàëòòàé õүìүүñ æèíãýý õàñàõ íü ýì÷èëãýýíèé íөëөөòýé áàéäàã. ×èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýã íàñàí òóðøäàà õèéíý. Áàéíãà äýãëýì áàðèìòëàí ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ íü өâ÷íèé õүíäðýëýýñ çàéëñõèéõ,ýñâýë үүñýõèéã íü óäààøðóóëàõ íөëөөòýé.
×èõðèéí øèæèí áóþó ñàõàðûí äèàáåòèéã õүí òөðөëõòөí îëîí ìÿíãàí æèëèéí òýðòýýãýýñ òàíüæ ìýäýí îíîøèëñîîð èðæýý. Ýðòíèé Ãðåêèéí ýì÷ íàð өâ÷òөíèéõөө øýýñèéã àìñàæ үçýýä ÷èõýðëýã áîë øèæèíòýé ãýñýí îíîø òàâüäàã áàéñàí áîë Ýðòíèé Õÿòàäûí ýì÷ íàð өâ÷òөíèé øýýñèéã àÿãàíä õèéæ òàâèàä ÿëàà ñóóâàë ÷èõýðòýé, óëìààð ÷èõðèéí øèæèíòýé áàéíà ãýæ îíîøèëäîã áàéñàí áàéäàã.
×èõðèéí øèæèí ãýäýã íü öóñàí äàõü ñàõàðûí õýìæýý èõýñ÷, øýýñýíä ñàõàð èõ õýìæýýãýýð îíöëîãòîé өâ÷èí þì. Õî¸ð òөðëèéí ÷èõðèéí øèæèí áàéíà, үүíä:
Èíñóëèíä õàìààðàëòàé øèæèí áóþó íýãäүãýýð òөðëèéí øèæèí. Ãîë òөëөâ õүүõýä, çàëóó÷óóäàä òîõèîëääîã.
Èíñóëèíä õàìààðàëãүé øèæèí áóþó õî¸ðäóãààð òөðëèéí øèæèí. Èõýâ÷ëýí 40-өөñ äýýø íàñíû èëүүäýë æèíòýé õүìүүñò òîõèîëääîã. Ýíý õàìãèéí өðãөí òàðõñàí ÷èõðèéí øèæèí áөãөөä íèéò өâ÷ëөëèéí 80-85% ýçýëäýã.
øàëòãààí
1-ð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèí íü íîéð áóë÷èðõàéí үéë àæèëëàãààíû àëäàãäàëòàé õîëáîîòîéãîîð үүñíý. Үүíèé óëìààñ öóñàí äàõü ñàõàðûí õýìæýýã çîõèöóóëäàã èíñóëèí íýðòýé äààâðûã ÿëãàðóóëàõàà çîãñîîäîã. 2-ð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí үåä èíñóëèíèé ÿëãàðàëò õýâèéí áàéäàã ÷ áèåèéí ýñүүä èíñóëèíèéã ìýäðýõýý áàéäàã. ×óõàì þóíû óëìààñ èéì áàéäàë үүñäãèéã ýðäýìòýä өíөө õүðòýë òàéëæ ÷àäààãүé ÷ ãýëýý ÷èõðèéí øèæèí íü өâ÷òýé õүíòýé õàâüòàõàä õàëäâàðëàäàããүé áîëîõûã òîãòîîæýý.
Äàðààõ õү÷èí çүéëèéí íөëөөãөөð ÷èõðèéí øèæèí үүñ÷ áîëçîøãүé áàéäàã, үүíä:
Óäàìøèë---Îéðûí òөðөë ñàäíûõ íü õүìүүñ ÷èõðèéí øèæèíòýé
Òàðãàëàët
Áèåèéí õү÷íèé èäýâõ áàãà
Äàðõëàà ñóëðàõ
Íîéð áóë÷èðõàéí өâ÷íèí, õîðò õàâäàð, íîéð áóë÷èðõàéí үðýâñýë
Âèðóñûí õàëäâàðóóä.
Ñýòãýë ñàíààíû äàðàìò,
Àõèìàã íàñ,
Àðõè áîëîí àìòòàí õýòðүүëýí õýðýãëýõ,
Õýâëèé, òàðõèíû ãýìòëүүä
ÿâö
Èíñóëèí äóòàãäñàí үåä áèå ìàõáîä ãëþêîçûã øèíãýýæ ÷àäàõàà áàéñíààð, ãëþêîç íü öóñàíä õóðèìòëàãääàã. Ãëþêîçûí èëүүäýë íü øýýñýýð ÿëãàð÷, îëîí óäàà øýýñ õүðíý. Óëìààð øèíãýí èõ õýìæýýãýýð àëääàã òóë áàéíãà àì öàíãàæ, óñ, øèíãýí çүéë èõýýð õýðýãëýõýä õүðãýíý. ×èõðèéí øèæèí íü íүүðñ óñíû ñîëèëöîîíû õÿìðàëä õүðãýñíèé óëìààñ áèå ìàõáîäèä ÿâàãääàã àìèí ÷óõàë áүõ ë ïðîöåññүүä õÿìàðíà.
øèíæ òýìäýã
×èõðèéí øèæèíãèéí үåä ñàõàð øýýñýýð èõýýð ÿëãàðàõààñ ãàäíà äàðààõü øèíæ òýìäãүүä èëýðäýã, үүíä:
Òүðãýí òóðàõ
Áèå ìàõáîä óñãүéæèõ
ßäðàõ íü èõñýõ
Áèå ñóëðàõ
Íîéðîîíä ìóó áîëîõ
Àðüñ çàãàòíàõ
Íýãäүãýýð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí үåä çàðèìäàà áèåèëýðõèé ñóëðàí, õýâëèéãýýð өâäөõ, áөөëæүүëæ, àìíààñ àöåòîí үíýðòýõ /êåòîàöèäîç/ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýðñíèé äàðàà áèåèéí áàéäàë ýðñ ìóóääàã. Õýðýâ êåòîàöèäîç үүñýí үåä ÿàðàëòàé îíîøëîí, áîãèíî õóãàöààíä àðèëãàõãүé áîë õүí óõààí àëäàæ, óëìààð үõýõ àþóëòàé.
Õî¸ðäóãààð òөðëèéí ÷èõðèéí øèæèí íü ãîë òөëөâ óäààí õóãàöààíä ààæìààð үүñíý.
Îíîøëîãîî
×èõðèéí øèæèíòýé õүí äîòîîä øүүðëèéí ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ ¸ñòîé.
×èõðèéí øèæèíã îíîøëîõûí òóëä äàðààõ øèíæèëãýýã õèéíý, үүíä:
Öóñàí äàõü ãëþêîçûí øèíæèëãýý (өíäөãíèé öóñ àâíà). Ýíý øèíæèëãýýãýýð öóñàí äàõü èëүүäýë ãëþêîçûí õýìæýýã òîäîðõîéëíî. Øèíæèëãýýã өëөí ýëãýí äýýðýý өãíө.
Ãëþêîçîä òýñâýðòýé áàéäëûí ñîðèë. Өëөí ýëãýí äýýðýý 75 ãð îð÷èì (íàðèéí õýìæýýã çөâõөí ýì÷ òîãòîîæ өãíө) ñàõàð õýðýãëýíý. Үүíýýñ 30 ìèíóò, 2 áà 6 öàãèéí äàðàà òóñ áүð öóñàí äàõü ãëþçûí íÿãòðàëûã òîäîðõîéëäîã. Øèíæèëãýý õèéõ өäөð òàìõè òàòàëãүé, àëü áîëîõ òàéâàí áàéõûí çýðýãöýýàñïèðèí, ãëþêîêîðòèêîèäóóä çýðýã çàðèì òөðëèéí ýì õýðýãëýæ áîëîõãүé.
Øýýñýíä êåòîíû áèå áà ãëþêîç èëðүүëýõ øèíæèëãýý.Êåòîíû áèå áà ãëþêîç èëðýõ íü ÷èõðèéí øèæèíã áàòëàíà.
Öóñàí äàõü ãëèêîçèë÷ëàãäñàí ãåìîãëîáèíûã õýìæýýã òîäîðõîéëíî. ×èõðèéí øèæèíãèéí үåä òîî íü èõýñäýã.
Öóñàí äàõü èíñóëèí áà Ñ-ïåïòèäèéã òîäîðõîéëíî. ×èõðèéí øèæèíãèéí íýãäүãýýð õýëáýðèéí үåä èíñóëèí áà Ñ-ïåïòèä õàðüöàíãóéãààð áàãàñíà, õàðèí õî¸ðäóãààð õýëáýðèéí үåä õýâèéí õýìæýýíä áàéíà.
Ýì÷èëãýý
×èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýíä äàðààõü çүéëñ áàãòäàã, үүíä:
Òóñãàé õîîëëîëò. Ñàõàð, ñïèðòèéí óíäàà, ÷èõýðòýé øүүñ, áîîðöîã, æèãíýìýã, óñàí үçýì, íàíäèí ÷àâãûã õýðõýâ÷ õýðýãëýæ áîëîõãүé. Õîîëûã өäөðòөө 4-5 óäàà áàãà áàãààð èäíý. ßíç áүðèéí ñàõàð îðëóóëàã÷ àãóóëñàí (àñïàðòàì, ñàõàðèí, êñèëèò, ñîðáèò, ôðóêòîçà áà áóñàä) áүòýýãäýõүүí õýðýãëýíý.
Өäөð áүð èíñóëèí õýðýãëýõ áóþó èíñóëèí ýì÷èëãýý. Ýíý ýì÷èëãýýã íýãäүãýýð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíòýé õүí çààâàë õèéëãýæ áàéõ ¸ñòîé. Áýëäìýëèéã òóñãàé òàðèóðûí òóñëàìæòàéãààð õÿëáàð õèéõ áîëîìæòîé. Èíñóëèí ýì÷èëãýýíèé үåä öóñ áà øýýñýí äýõ ãëþêîçûí õýìæýýã òóñãàé òóóçàí öààñíû òóñëàìæòàéãààð áèå äààí õÿíàæ áàéõ ¸ñòîé.
Öóñíû ñàõàðûí òүâøíèéã áàãàñãàäàã ýì õýðýãëýíý. Èéì áýëäìýëèéã õî¸ðäóãààð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýíä ýõëýí õýðýãëýíý. Өâ÷èí äààìæèðàõ үåä èíñóëèíûã õýðýãëýõ õýðýãòýé. ×èõðèéí øèæèíòýé õүìүүñò áèåèéí òàìèðûí äàñãàë àøèãòàé áàéäàã.
Òàðãàëàëòòàé õүìүүñ æèíãýý õàñàõ íü ýì÷èëãýýíèé íөëөөòýé áàéäàã. ×èõðèéí øèæèíãèéí ýì÷èëãýýã íàñàí òóðøäàà õèéíý. Áàéíãà äýãëýì áàðèìòëàí ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ íü өâ÷íèé õүíäðýëýýñ çàéëñõèéõ,ýñâýë үүñýõèéã íü óäààøðóóëàõ íөëөөòýé.
