"ӨРГҮЙ БОЛ БАЯН ӨВЧИНГҮЙ БОЛ ЖАРГАЛ..."
ÝÐ×VVÄÈÉÍ ÖÝÂÝÐØÈËÒ ÃÝÆ ÞÓ ÁÎËÎÕ
Ýð÷vväèéí öýâýðøèëò ãýäýã íü víäñýíäýý ýð õvíýýñ ÿëãàðäàã äààâàð íàñ àõèõ òóñàì áóóðäàãòàé õîëáîîòîéãîîð ýõýëäýã áàéíà. Äààâàð áèå îðãàíèçìä ÿìàð èõ vvðýã ãvéöýòãýäýãèéã òà áèä ñàéí ìýäíý. Ýíý äààâðûí òóñëàìæòàéãààð ýðýãòýé, ýìýãòýé õvìvvñ ÿëãàãäàæ, ýðýãòýé õví ávävví õîîëîéòîé, áàäðèóí, õv÷ ÷àäàëòàé áèåòåé áàéõûí ñàöóó ýíý äààâðóóä íü íàñàíä õvðñýí õvíèé áýëãèéí õýâèéí véë àæèëëàãààã çîõèöóóëäàã, áîäèñûí ñîëèëöîîíä íºëººëäºã áèëýý. Òîâ÷õîíäîî áîë áýëãèéí äààâðûí ÿëãàðóóëàëò áàãàñààä, õvíèé îðãàíèçìä äààâàð õýìýýõ ýíý ÷óõàë çvéë áàãàñàõààð öýâýðøèëò vvñ÷ ýõýëäýã áàéíà.
Vvíòýé õîëáîîòîéãîîð áèåä ìàø èõ ººð÷ëºëò îðäîã. Áîäèñûí ñîëèëöîî áóóðñíààð áèåèéí åðºíõèé áàéäàë ñóëàð÷, àðòåðèéí äàðàëò èõñýõ, çvðõ ñóäàñíû ñèñòåìèéí ºâ÷ëºë íýìýãäýõ, öóñ õàðâàëò, çvðõíèé øèãäýýñ áîëîõ ýðñäýë èõñýõ, òàðãàëàõ çýðýã ººð÷ëºëòvvä îðäîã. Õàìãèéí ãîë íü ýðýãòýé õvíèé áýëãèéí õýâèéí véë àæèëëàãààíä ººð÷ëºëò îðñíîîð ñýòãýë ñàíààíû õóâüä ìàø òîì õÿìðàë ÿâàãääàã áàéíà. Òèéìýýñ ýíý våä ýðvvë ìýíäýý ñàéòàð õàìãààëæ, ñýòãýë ñàíààãàà òàéâàí áàéëãàõ, àëèâààä ººäðºã, èäýâõòýé õàíäàõ çýðãýýð áèå îðãàíèçì áîëîí ìýäðýë, îþóíàà õàìãààëæ ÷àäâàë ýíýõvv æàì ¸ñíû véë ÿâöûã òàéâàí, õýâèéí äàâàí òóóëæ áîëõ àæ.
ÕÝÇÝÝ ÝÕÝËÆ, ÕÝÐ ÓÄÀÀÍ VÐÃÝËÆÈËÄÝÃ ÂÝ?
Àíàãààõ óõààíû ñóäàëãàà, àæèãëàëòààð áîë ýð÷vväèéí öýâýðøèëò 50-60 íàñàíä ýõýëäýã. Ýìýãòýé õví ÷ ýíý íàñàíäàà öýâýðøèæ ýõýëæ, õºãøèðäºãèéí íýãýí àäèë ýð õví ÷ áàéãàëèéí æàìààð öýâýðøäýã. Ãýòýë ñvvëèéí våä, ÿëàíãóÿà Ìîíãîëä ýíý íàñ õàðüöàíãóé çàëóóæèõ áîëñîí íü àþóë þì. Íèéãìèéí áàéäàë, öàã àãààð, õîîë óíäíû ÷àíàð, àìüäðàëûí õýìíýë ººð÷ëºãäºæ áàéãàà íü vvíä íºëººëæ áàéãàà ãýæ õýëæ áîëíî. Àðàâ ãàðóéõàí æèëèéí ºìíº àìüäðàë õàðüöàíãóé ñàíàà çîâîîõ çvéë áàãàòàé, òàéâàí, òîãòìîë öàëèíãàà àâààä àìüäðàõàä áîëäîã áàéñàí áîë îäîî ávõ çvéë ººð÷ëºãäñºí ãýäãèéã òà áèä ìýäíý. Ýðvvë ìýíä èõ ìóó áîëñîí. ªâäºëòèéí íàñ ìàø èõ çàëóóæñàí (víýõýýð ýì÷èéí ºâ÷òºívväèéí íàñ, ºâ÷íèéã òýìäýãëýñýí äýâòðèéã íü õàðàõàä 19, 22, 25, 32, 42 çýðýã íàñíóóä äóðàéæ áàéëàà) çýðýã íü ýð÷vväèéí öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä õvðãýæ áàéãàà þì.
Öýâýðøèëòèéí vðãýëæëýõ õóãàöàà ÿíç ávð. Çàðèì õvíä 3-5 æèëä ÿâàãäààä äóóñäàã áîë çàðèìä íü òvvíýýñ ÷ îëîí æèë ÿâàãääàã. Õóãàöààíààñàà ýðò ýõýëæ, óäààí vðãýëæëýõ íü ýð õvíä èõ õýövv òóñäàã. Õîæóó ýõëvvëæ, áîãèíî õóãàöààíä ÿâàãäàæ äóóñãàõ íü òóõàéí õvíèé ýðvvë ìýíäýý õýð çýðýã àð÷èëæ áàéãààãààñ èõýýõýí øàëòãààëäàã áàéíà.
ÝÕÝËÆ ÁÀÉÃÀÀÃÈÉÍ ØÈÍÆ ÒÝÌÄÝÃ
Áèåèéí áàéäàë ñóëàð÷, îþóíû ÷àäâàð äîðîéòîõ, íîéð õºíãºðºõ, áýëãèéí véë àæèëëàãàà õÿìðàõ, óóö íóðóóãààð õºøèõ çýðýã øèíævvä íèéòëýã èëýðäýã. Ãýõäýý èéì øèíævvä àæëûí à÷ààëàë, ñòðåññ, ÿäàðãàà çýðãýýñ øàëòãààëààä òvð çóóðò ÷ èëýð÷ áîëíî. Õàðèí óðò õóãàöààíä vðãýëæèëáýë ýðýãòýé÷vväèéí ýì÷èä õàíäàæ, ýì÷èéí õÿíàëòàíä îðîõ õýðýãòýé. Ìýäýýæ áàéãàëèéí æàì ¸ñîîðîî ýíý öýâýðøèëò ÿâàãäàæ ýõýëæ áàéãàà áîë òà ñàíààãàà òýãòëýý èõ çîâîîõ øààðäëàãàãvé þì. Çvðõ ñóäàñ, äàðàëò, ìýäðýë, áèåèéí åðºíõèé äàðõëàà çýðãýý áàéíãà àíõààð÷, òóõàé ávðò íü ìýðãýæëèéí ýì÷èä õàíäàõàä àþóëãvé.
Õàðèí ýíý øèíævvä õàðüöàíãóé ýðò ýõýëáýë àíäðîëîãèéí ýì÷èä ÿàðàëòàé õàíäàõäàà áèòãèé ýðãýëçýýðýé. Öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä õvðãýäýã õýä õýäýí ºâ÷ívvä áèé. Õàìãèéí íèéòëýã íü òvðvv áóë÷èðõàéí vðýâñýëòýé õîëáîîòîé áîëîí äîòîîä øvvðëèéí áóë÷èðõàéòàé õîëáîîòîé ºâ÷ëºëvvä þì. Vvíä ÁÇÕª îëîí òóñàõ íü ìàø õîðòîé.
Ýìýãòýé õví ÿìàð íýãýí àñóóäàë òóëãàðàõàä óéëæ, îðèëæ õàøõèðààä ñýòãýëýý íýý÷èõäýã, ýýæäýý, íàéçäàà, ýì÷èä õàíäààä ë àñóóäëàà øèéä÷èõäýã. Õàðèí ýðýãòýé÷vvä òèéì áèø. Ǻâõºí ýì÷èä õàíäàõûí òóëä ë õýä õýäýí óäàà óòñààð ÿðüäàã, øàëãàäàã, òóðøèæ àñóóëò àñóóäàã. Èòãýæ áîëîõ íü ãýäãèéã ìýäñýíèé äàðàà ë ñýòãýëýý íýýæ èðæ vçvvëäýã áàéíà. Õàðàìñàëòàé íü èíãýæ óäàõ íü ýðvvë ìýíäýä íü ë ìóóãààð íºëººëäºã. Ýíý áîë çvãýýð íýã õàëóóð÷ áàéãàà ýñâýë õàíèàä õvð÷ áàéãàà véë ÿâö áèø. Òèéìýýñ àíõààðàëòàé õàíäàõ õýðýãòýé àæ. Ãýð ávëèéí õví ÷ ýíý àñóóäàëä ÷èí ñýòãýëýýñýý õàíäàæ, àíõààðàë õàëàìæàà òàâèõ íü çvéòýé. Ìàíàé ýõíýðvvä ÿìàð íýãýí ºâ÷ëºë èëðýõýä Ẻðíèé ýì óóëãà÷èõäàã, òàðèà òàðüäàã, òvðõäýã, ººðñ人 íºõ𺺠ýì÷ëýõ ãýäýã. Ávãäýýðýý ë ýì÷ áîë÷èõäîã äóòàãäàëòàé. Ãýòýë òvðvv áóë÷èðõàéòàé õîëáîîòîé ºâ÷èí íü áóë÷èðõàéí ãàðàëòàé ºâ÷èí, ãîëîìòîò vðýâñëvväèéã vvñãýæ, íºõºí vðæèõèéí ýðõòýívväèéã ãýìòýýäýã ó÷èð ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ øààðäëàãàòàé àæ. Ýõíýðvvä ìààíü íºõðvväòýéãýý õàìò ýìíýëýãò õàíäâàë ávð ñàéí.
Öýâýðøèëò ýðò ýõýëæ áóéãèéí áóñàä äîõèîíóóä áîë øºíº îëîí øýýõ, äóð õvñýë áóóðàõ, ÿäðàõ, çvðõ ºâäºõ, òàìèðäàõ, ívvð àì áàäàéðàõ çýðýã áîëíî. ̺í õýðýâ òàíä öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä íºëººëäºã ºâ÷ëºëvvä áîëîõ òvðvv áóë÷èðõàéí vðýâñýë, òºìñ äààâðûí vðýâñýë, ýëýã, Ẻðíèé vðýâñëvvä èëýð÷ áàéãàà áîë ìºí ýðýãòýé÷vväèéí ýì÷èä õàíäààðàé. Ýäãýýðèéã ýì÷ëvvëýõãvé áîë öýâýðøèëòèéã òvðãýñãýõ íºëºº vçvvëäýã áàéíà.
ÞÓÃ ÀÍÕÀÀÐÀÕ ÂÝ
Õàìãèéí ãîë íü ýðýãòýé õví ººðèé㺺 vð õvvõýääýý, õàíü èæèëäýý, íàéç íºõºä人, ýõ îðîíäîî õýðýãòýé õví ãýäãýý îéëãîõ õýðýãòýé. Öýâýðøèëò æàì ¸ñîîðîî ÿâàãäàæ áàéãàà áîë vvíä ñàíàà çîâîõ çvéë áàéõãvé, ýíý áîë áàéãàëèéí õóóëèàðàà ÿâàãäàæ áàéãàà çvéë. Èéì våä ýìýãòýé õvíèé àíõààðàë õàëàìæ ÿìàð ÷ ýì, òàðèàíààñ èëvv ÷óõàë íºëººòýé ãýäãèéã ýõíýðvvä ìààíü ñàíààðàé. Ýð íºõ𺺠ýð÷ õv÷òýé ñàéõàí ýð õví, ñàéõàí õàíü, ñàéí ààâ áîëîõûã íü äàíäàà ñàíóóëæ áàéõ íü ÷óõàë. Ñýòãýë ñàíààãààð òàéâàí áàéæ, ººðèé㺺 õºãøèðñºíä òîîöîëãvéãýýð èäýâõòýé, ýð÷ õv÷òýé, àìüäðàëûí áàÿð áàÿñãàëàíòàéãààð àìüäðàõ õýðýãòýé. Èíãýæ áàéæ ÷àäàæ ãýìýýíý ýíýõvv õÿìðàëûã áîãèíî õóãàöààíä àìæèëòòàé äàâàí òóóëæ ÷àäíà. Öýâýðøèëòèéí òºãñãºëèéí øàòàíäàà õvíèé áèå îðãàíèçì äàñàí çîõèöîæ (äààâðûã íýõýõ íü áàãàñàæ) ñýòãýë ñàíàà ÷, áèå îðãàíèçì õýâèéí, òàéâàí áàéäàëäàà îðäîã.
ÖÝÂÝÐØÈËÒ ÝÐÒ ÝÕËÝÕÝÝÑ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÍÜ
Öýâýðøèëò ýõëýõ íàñûã õîéøëóóëàõûí òóëä àðõè òàìõèíààñ õîë áàéõ, ýðvvë àìüäðàëûí äýãëýì ñàõèõ, õîîëíû çºâ äýãëýì áàðèìòëàõ, ººðèé㺺 çàëóó ýð÷, õv÷òýé áàéëãàæ áàÿð áàÿñãàëàíòàé àìüäðàõ, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ, àãààð ñàëõèíä ãàð÷ áàéõ õýðýãòýé. ßëàíãóÿà îþóíû õºäºëìºð ýðõýëäýã, îþóíû ºíäºð à÷ààëàëòàé àæèëëàäàã ýð÷vvä ìààíü èëvv ººðòºº àíõààðàë òàâèõ õýðýãòýé. Ó÷èð íü îþóíû àæèë ãýäýã áîë õvíèé ávõèé ë òàìèð òýíõýý, õv÷ ÷àäëûã øàâõàæ, áèåèéã ñóëüäóóëäàã áèëýý.
Õví ãýäýã áîë áàéãàëèéí àìüòàí ó÷èð ÿìàð ÷ ºâ÷ëºëä ºðòºõ ýðñäýëòýé. Ýíý ávõíýýñ ººðèé㺺 õàìãààëæ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ áàéõ íü ÷óõàë.
Õàìãèéí ãîë íü ãýð ávëèéí õvìvvñ õàéð õàëàìæàà ñàéí ºãºõ õýðýãòýé. Áèå íü ýâ ýðvvë, ñàâ ñàðóóë õýðíýý ãýð ávëèéí õvéòýí, õºíäèé óóð àìüñãàëààñ áîëîîä ñýòãýë ñàíààãààð õÿìàð÷, ýíý íü áýëãèéí véë àæèëëàãààíä íü íºëººëñºí îëîí ýðm÷vvä ýì÷èä õàíääàã. Ýíý áîë õàðàìñàëòàé çvéë. Èéìýýñ ýõíýð õvíèé íºëºº ìàø èh yum
Ýð÷vväèéí öýâýðøèëò ãýäýã íü víäñýíäýý ýð õvíýýñ ÿëãàðäàã äààâàð íàñ àõèõ òóñàì áóóðäàãòàé õîëáîîòîéãîîð ýõýëäýã áàéíà. Äààâàð áèå îðãàíèçìä ÿìàð èõ vvðýã ãvéöýòãýäýãèéã òà áèä ñàéí ìýäíý. Ýíý äààâðûí òóñëàìæòàéãààð ýðýãòýé, ýìýãòýé õvìvvñ ÿëãàãäàæ, ýðýãòýé õví ávävví õîîëîéòîé, áàäðèóí, õv÷ ÷àäàëòàé áèåòåé áàéõûí ñàöóó ýíý äààâðóóä íü íàñàíä õvðñýí õvíèé áýëãèéí õýâèéí véë àæèëëàãààã çîõèöóóëäàã, áîäèñûí ñîëèëöîîíä íºëººëäºã áèëýý. Òîâ÷õîíäîî áîë áýëãèéí äààâðûí ÿëãàðóóëàëò áàãàñààä, õvíèé îðãàíèçìä äààâàð õýìýýõ ýíý ÷óõàë çvéë áàãàñàõààð öýâýðøèëò vvñ÷ ýõýëäýã áàéíà.
Vvíòýé õîëáîîòîéãîîð áèåä ìàø èõ ººð÷ëºëò îðäîã. Áîäèñûí ñîëèëöîî áóóðñíààð áèåèéí åðºíõèé áàéäàë ñóëàð÷, àðòåðèéí äàðàëò èõñýõ, çvðõ ñóäàñíû ñèñòåìèéí ºâ÷ëºë íýìýãäýõ, öóñ õàðâàëò, çvðõíèé øèãäýýñ áîëîõ ýðñäýë èõñýõ, òàðãàëàõ çýðýã ººð÷ëºëòvvä îðäîã. Õàìãèéí ãîë íü ýðýãòýé õvíèé áýëãèéí õýâèéí véë àæèëëàãààíä ººð÷ëºëò îðñíîîð ñýòãýë ñàíààíû õóâüä ìàø òîì õÿìðàë ÿâàãääàã áàéíà. Òèéìýýñ ýíý våä ýðvvë ìýíäýý ñàéòàð õàìãààëæ, ñýòãýë ñàíààãàà òàéâàí áàéëãàõ, àëèâààä ººäðºã, èäýâõòýé õàíäàõ çýðãýýð áèå îðãàíèçì áîëîí ìýäðýë, îþóíàà õàìãààëæ ÷àäâàë ýíýõvv æàì ¸ñíû véë ÿâöûã òàéâàí, õýâèéí äàâàí òóóëæ áîëõ àæ.
ÕÝÇÝÝ ÝÕÝËÆ, ÕÝÐ ÓÄÀÀÍ VÐÃÝËÆÈËÄÝÃ ÂÝ?
Àíàãààõ óõààíû ñóäàëãàà, àæèãëàëòààð áîë ýð÷vväèéí öýâýðøèëò 50-60 íàñàíä ýõýëäýã. Ýìýãòýé õví ÷ ýíý íàñàíäàà öýâýðøèæ ýõýëæ, õºãøèðäºãèéí íýãýí àäèë ýð õví ÷ áàéãàëèéí æàìààð öýâýðøäýã. Ãýòýë ñvvëèéí våä, ÿëàíãóÿà Ìîíãîëä ýíý íàñ õàðüöàíãóé çàëóóæèõ áîëñîí íü àþóë þì. Íèéãìèéí áàéäàë, öàã àãààð, õîîë óíäíû ÷àíàð, àìüäðàëûí õýìíýë ººð÷ëºãäºæ áàéãàà íü vvíä íºëººëæ áàéãàà ãýæ õýëæ áîëíî. Àðàâ ãàðóéõàí æèëèéí ºìíº àìüäðàë õàðüöàíãóé ñàíàà çîâîîõ çvéë áàãàòàé, òàéâàí, òîãòìîë öàëèíãàà àâààä àìüäðàõàä áîëäîã áàéñàí áîë îäîî ávõ çvéë ººð÷ëºãäñºí ãýäãèéã òà áèä ìýäíý. Ýðvvë ìýíä èõ ìóó áîëñîí. ªâäºëòèéí íàñ ìàø èõ çàëóóæñàí (víýõýýð ýì÷èéí ºâ÷òºívväèéí íàñ, ºâ÷íèéã òýìäýãëýñýí äýâòðèéã íü õàðàõàä 19, 22, 25, 32, 42 çýðýã íàñíóóä äóðàéæ áàéëàà) çýðýã íü ýð÷vväèéí öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä õvðãýæ áàéãàà þì.
Öýâýðøèëòèéí vðãýëæëýõ õóãàöàà ÿíç ávð. Çàðèì õvíä 3-5 æèëä ÿâàãäààä äóóñäàã áîë çàðèìä íü òvvíýýñ ÷ îëîí æèë ÿâàãääàã. Õóãàöààíààñàà ýðò ýõýëæ, óäààí vðãýëæëýõ íü ýð õvíä èõ õýövv òóñäàã. Õîæóó ýõëvvëæ, áîãèíî õóãàöààíä ÿâàãäàæ äóóñãàõ íü òóõàéí õvíèé ýðvvë ìýíäýý õýð çýðýã àð÷èëæ áàéãààãààñ èõýýõýí øàëòãààëäàã áàéíà.
ÝÕÝËÆ ÁÀÉÃÀÀÃÈÉÍ ØÈÍÆ ÒÝÌÄÝÃ
Áèåèéí áàéäàë ñóëàð÷, îþóíû ÷àäâàð äîðîéòîõ, íîéð õºíãºðºõ, áýëãèéí véë àæèëëàãàà õÿìðàõ, óóö íóðóóãààð õºøèõ çýðýã øèíævvä íèéòëýã èëýðäýã. Ãýõäýý èéì øèíævvä àæëûí à÷ààëàë, ñòðåññ, ÿäàðãàà çýðãýýñ øàëòãààëààä òvð çóóðò ÷ èëýð÷ áîëíî. Õàðèí óðò õóãàöààíä vðãýëæèëáýë ýðýãòýé÷vväèéí ýì÷èä õàíäàæ, ýì÷èéí õÿíàëòàíä îðîõ õýðýãòýé. Ìýäýýæ áàéãàëèéí æàì ¸ñîîðîî ýíý öýâýðøèëò ÿâàãäàæ ýõýëæ áàéãàà áîë òà ñàíààãàà òýãòëýý èõ çîâîîõ øààðäëàãàãvé þì. Çvðõ ñóäàñ, äàðàëò, ìýäðýë, áèåèéí åðºíõèé äàðõëàà çýðãýý áàéíãà àíõààð÷, òóõàé ávðò íü ìýðãýæëèéí ýì÷èä õàíäàõàä àþóëãvé.
Õàðèí ýíý øèíævvä õàðüöàíãóé ýðò ýõýëáýë àíäðîëîãèéí ýì÷èä ÿàðàëòàé õàíäàõäàà áèòãèé ýðãýëçýýðýé. Öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä õvðãýäýã õýä õýäýí ºâ÷ívvä áèé. Õàìãèéí íèéòëýã íü òvðvv áóë÷èðõàéí vðýâñýëòýé õîëáîîòîé áîëîí äîòîîä øvvðëèéí áóë÷èðõàéòàé õîëáîîòîé ºâ÷ëºëvvä þì. Vvíä ÁÇÕª îëîí òóñàõ íü ìàø õîðòîé.
Ýìýãòýé õví ÿìàð íýãýí àñóóäàë òóëãàðàõàä óéëæ, îðèëæ õàøõèðààä ñýòãýëýý íýý÷èõäýã, ýýæäýý, íàéçäàà, ýì÷èä õàíäààä ë àñóóäëàà øèéä÷èõäýã. Õàðèí ýðýãòýé÷vvä òèéì áèø. Ǻâõºí ýì÷èä õàíäàõûí òóëä ë õýä õýäýí óäàà óòñààð ÿðüäàã, øàëãàäàã, òóðøèæ àñóóëò àñóóäàã. Èòãýæ áîëîõ íü ãýäãèéã ìýäñýíèé äàðàà ë ñýòãýëýý íýýæ èðæ vçvvëäýã áàéíà. Õàðàìñàëòàé íü èíãýæ óäàõ íü ýðvvë ìýíäýä íü ë ìóóãààð íºëººëäºã. Ýíý áîë çvãýýð íýã õàëóóð÷ áàéãàà ýñâýë õàíèàä õvð÷ áàéãàà véë ÿâö áèø. Òèéìýýñ àíõààðàëòàé õàíäàõ õýðýãòýé àæ. Ãýð ávëèéí õví ÷ ýíý àñóóäàëä ÷èí ñýòãýëýýñýý õàíäàæ, àíõààðàë õàëàìæàà òàâèõ íü çvéòýé. Ìàíàé ýõíýðvvä ÿìàð íýãýí ºâ÷ëºë èëðýõýä Ẻðíèé ýì óóëãà÷èõäàã, òàðèà òàðüäàã, òvðõäýã, ººðñ人 íºõ𺺠ýì÷ëýõ ãýäýã. Ávãäýýðýý ë ýì÷ áîë÷èõäîã äóòàãäàëòàé. Ãýòýë òvðvv áóë÷èðõàéòàé õîëáîîòîé ºâ÷èí íü áóë÷èðõàéí ãàðàëòàé ºâ÷èí, ãîëîìòîò vðýâñëvväèéã vvñãýæ, íºõºí vðæèõèéí ýðõòýívväèéã ãýìòýýäýã ó÷èð ýì÷èéí õÿíàëòàíä áàéõ øààðäëàãàòàé àæ. Ýõíýðvvä ìààíü íºõðvväòýéãýý õàìò ýìíýëýãò õàíäâàë ávð ñàéí.
Öýâýðøèëò ýðò ýõýëæ áóéãèéí áóñàä äîõèîíóóä áîë øºíº îëîí øýýõ, äóð õvñýë áóóðàõ, ÿäðàõ, çvðõ ºâäºõ, òàìèðäàõ, ívvð àì áàäàéðàõ çýðýã áîëíî. ̺í õýðýâ òàíä öýâýðøèëò ýðò ýõëýõýä íºëººëäºã ºâ÷ëºëvvä áîëîõ òvðvv áóë÷èðõàéí vðýâñýë, òºìñ äààâðûí vðýâñýë, ýëýã, Ẻðíèé vðýâñëvvä èëýð÷ áàéãàà áîë ìºí ýðýãòýé÷vväèéí ýì÷èä õàíäààðàé. Ýäãýýðèéã ýì÷ëvvëýõãvé áîë öýâýðøèëòèéã òvðãýñãýõ íºëºº vçvvëäýã áàéíà.
ÞÓÃ ÀÍÕÀÀÐÀÕ ÂÝ
Õàìãèéí ãîë íü ýðýãòýé õví ººðèé㺺 vð õvvõýääýý, õàíü èæèëäýý, íàéç íºõºä人, ýõ îðîíäîî õýðýãòýé õví ãýäãýý îéëãîõ õýðýãòýé. Öýâýðøèëò æàì ¸ñîîðîî ÿâàãäàæ áàéãàà áîë vvíä ñàíàà çîâîõ çvéë áàéõãvé, ýíý áîë áàéãàëèéí õóóëèàðàà ÿâàãäàæ áàéãàà çvéë. Èéì våä ýìýãòýé õvíèé àíõààðàë õàëàìæ ÿìàð ÷ ýì, òàðèàíààñ èëvv ÷óõàë íºëººòýé ãýäãèéã ýõíýðvvä ìààíü ñàíààðàé. Ýð íºõ𺺠ýð÷ õv÷òýé ñàéõàí ýð õví, ñàéõàí õàíü, ñàéí ààâ áîëîõûã íü äàíäàà ñàíóóëæ áàéõ íü ÷óõàë. Ñýòãýë ñàíààãààð òàéâàí áàéæ, ººðèé㺺 õºãøèðñºíä òîîöîëãvéãýýð èäýâõòýé, ýð÷ õv÷òýé, àìüäðàëûí áàÿð áàÿñãàëàíòàéãààð àìüäðàõ õýðýãòýé. Èíãýæ áàéæ ÷àäàæ ãýìýýíý ýíýõvv õÿìðàëûã áîãèíî õóãàöààíä àìæèëòòàé äàâàí òóóëæ ÷àäíà. Öýâýðøèëòèéí òºãñãºëèéí øàòàíäàà õvíèé áèå îðãàíèçì äàñàí çîõèöîæ (äààâðûã íýõýõ íü áàãàñàæ) ñýòãýë ñàíàà ÷, áèå îðãàíèçì õýâèéí, òàéâàí áàéäàëäàà îðäîã.
ÖÝÂÝÐØÈËÒ ÝÐÒ ÝÕËÝÕÝÝÑ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÍÜ
Öýâýðøèëò ýõëýõ íàñûã õîéøëóóëàõûí òóëä àðõè òàìõèíààñ õîë áàéõ, ýðvvë àìüäðàëûí äýãëýì ñàõèõ, õîîëíû çºâ äýãëýì áàðèìòëàõ, ººðèé㺺 çàëóó ýð÷, õv÷òýé áàéëãàæ áàÿð áàÿñãàëàíòàé àìüäðàõ, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ, àãààð ñàëõèíä ãàð÷ áàéõ õýðýãòýé. ßëàíãóÿà îþóíû õºäºëìºð ýðõýëäýã, îþóíû ºíäºð à÷ààëàëòàé àæèëëàäàã ýð÷vvä ìààíü èëvv ººðòºº àíõààðàë òàâèõ õýðýãòýé. Ó÷èð íü îþóíû àæèë ãýäýã áîë õvíèé ávõèé ë òàìèð òýíõýý, õv÷ ÷àäëûã øàâõàæ, áèåèéã ñóëüäóóëäàã áèëýý.
Õví ãýäýã áîë áàéãàëèéí àìüòàí ó÷èð ÿìàð ÷ ºâ÷ëºëä ºðòºõ ýðñäýëòýé. Ýíý ávõíýýñ ººðèé㺺 õàìãààëæ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ áàéõ íü ÷óõàë.
Õàìãèéí ãîë íü ãýð ávëèéí õvìvvñ õàéð õàëàìæàà ñàéí ºãºõ õýðýãòýé. Áèå íü ýâ ýðvvë, ñàâ ñàðóóë õýðíýý ãýð ávëèéí õvéòýí, õºíäèé óóð àìüñãàëààñ áîëîîä ñýòãýë ñàíààãààð õÿìàð÷, ýíý íü áýëãèéí véë àæèëëàãààíä íü íºëººëñºí îëîí ýðm÷vvä ýì÷èä õàíääàã. Ýíý áîë õàðàìñàëòàé çvéë. Èéìýýñ ýõíýð õvíèé íºëºº ìàø èh yum
