Г.Базарсүрэн: Арабын Эмират, Канадад найман жил болохдоо эх орныхоо сайхныг илүү мэдэрсэн-

-Нэг үеэ бодвол Монголчууд дэлхийн өнцөг булан бүрт хүссэн чиглэлээрээ боловсрол олох боломжтой болоод байгаа. Гэхдээ хатан хааны их сургуульд сурч буй цорын ганц Монгол хүн нь өөрөө. Ер нь танай сургуульд гадаадын оюутан олон уу. Босго өндөр үү?
-Канаддаа хамгийн нэр хүндтэй бас жилд хамгийн цөөхөн оюутан элсүүлдгээрээ нэгд ордог ч "Хатан хааны их сургууль"-ийг бусад орнууд нэг их сайн мэддэггүй. Саяхныг хүртэл зөвхөн цагаан арьстнуудын сургууль гэдэг байсан. Ихэвчлэн баячуудын дээд зиндааныхны хүүхдүүд сурдаг болохоор тэгж нэрлэдэг байсан. Харин сүүлийн арав гаруй жилийн өмнөөс арай гайгүй болсон юм билээ. Гэхдээ энэ сургуульд гадны оюутан цөөхөн сурдаг. Ер нь босго өндөртэй.

-Өөрийн чинь тухайд яагаад энэ сургуулийг сонгосон юм?
-Би Монголдоо ШУТИС-ийн санхүү менежментийн ангийг төгсөөд Арабын Эмиратад очиж нефтийн чиглэлээр суралцсан. Тэндээсээ Канад руу явсан. Анх хүсэж байсан зүйл маань хувьцаа худалдаалах байсан. Уул уурхайгаараа Канад хойд Америктаа нэгд ордог ш дээ. Тэгээд очсоныхоо дараа сонирхлынхоо дагуу сурахаар шийдсэн. 2008 оноос эхлэн мастераар сурч сая тавдугаар сард төгслөө. Ашигт малтмалын газрын урилгаар хоёр багштайгаа ирж сургалт зохион байгууллаа. Наадам өнгөрөөгөөд буцна.

-Тэнд ажиллах эсвэл дахин сурах гэж байгаа гэсэн үг үү. Яагаад Монголоо сонгосонгүй вэ?
-Мэдээж Монголоо сонгоно шүү дээ. Нутагтаа ирэлгүй таван жил болсон байна. Би компанид ажилд орох сонирхолтой ч багш нар маань "Ажилд ортлоо сургуульдаа үлдэж ажиллаач" гэсэн санал тавьсан. Канадад сургуулиа төгссөн юм чинь тэнд ажлын дадлагаа олох хэрэгтэй гэж бодсон. Сурч мэдсэнээ энд хэрэгжүүлье гэхээр тохирох газар цөөхөн байна.

-Монголдоо төдийгүй хоёр ч оронд сурлаа. Тэндхийн боловсролын системийн онцлог, ялгаатай тал нь юу байх юм?
-Канадад гэхэд манай Монголынх шиг ирц, цаг бүртгэнэ гэж байхгүй, хэн ч тоохгүй. Сургалтын төлбөр өндөр. Нэгэнт мөнгөө төлж байгаа учраас оюутнууд өөрсдөө л хичээх хэрэгтэй болдог. Үнэлгээний хувьд "А В С" гэсэн үнэлгээтэй. 80-аас эхэлж онц дүн буюу "А", 50 нь "С", 60-аас эхлээд "В" байх жишээтэй. Ер нь бол дүнгийн хувьд маш хатуу. Багштайгаа өрсөлдөхүйц мэдлэгтэй хүүхдүүд 90 гаргаж авдаг. Бараг Геннисийн номд бичигдэхээр юм болно. Голцуу 65-75 хооронд дүн авдаг. Миний хувьд дундаж маань 80 дөхөж байсан. Арабын Эмиратад ч гэсэн би анхны Монгол оюутан гэж очиж байсан. Харин бизнес хийдэг хүмүүс бол байсан.

Манайхаас соёлын асар их ялгаатай газар шүү дээ. Сургууль, оюутны байр нь ч эрэгтэй эмэгтэйгээрээ хуваагдсан байдаг. Оюутны байр луу автобусаар хүргээд өгчихдөг. Би лав очоод эхний хэсэг хугацаанд нэг ч эмэгтэй хүнтэй тааралдаагүй. Тэнд архи пиво гэсэн ойлголт байхгүй. Гурван жил болохдоо академик талаасаа биш амьдралын талаас их юм сурсан.

-Жилд ер нь сургалтын төлбөр, бусад зүйлд хэр мөнгө зарцуулах вэ. Давхар ажил эрхлэх боломж байдаг уу?
-Канадад бакалаврын нэг жилийн төлбөр нь магистрынхаа нэг жилийн төлбөртэй адил байдаг. Тийм учраас магистрын чиглэлээр сурсан нь илүү хямд зардалтай. Сургалтын төлбөр амьдралынхаа өртөгтэй нийлээд жилд 40 мянган ам.доллар зарцуулна шүү. Манай хот зуу орчим мянган хүн амтай. Ресторанд ч юм уу ажиллах боломж бага. Хувьцаа худалдаалдаг байсан ашгаараа л амьдардаг байсан. Сургалтын төлбөрөө ч ялгаагүй өөрөө болгодог.

-Хувьцаа худалдаалахдаа хамгийн их нь хэдийг олж байв. Бас шаталт...?
-Хувьцаа худалдаалаад хоёр жил л болж байна. Алдахын хувьд алдана аа. Эхлээд нэлээн их мөнгөө алдчихаад шөнө унтаж ч чадахгүй байх тохиолдол гарч байсан. Ашгийн хувьд ямар ч байсан өөрийнхөө амьдралыг болгоод байдаг.

-Арабын Эмират, Канадын энэ сургуульдаа ч чи анхны Монгол оюутан нь. Монгол хүн гэж их сонирхдог байв уу?
-Бүгд сонирхдог. Ихэнх нь анх удаа Монгол хүнтэй тааралдаж байна гэдэг. Тэд Монголыг телевизээр харснаараа дандаа хөдөөний уул тал, малчин гэдгээр төсөөлдөг, мэддэг. Арабад байхад "Чи сургуульдаа мориор явдаг уу" гэж асуудаг байсан. Сая манай хоёр багш ирээд "Ямар олон ланд крузертэй юм. Яасан үнэтэй машин унадаг юм, хүмүүс нь ямар их ганган юм. Бидний төсөөлж байснаас хамаагүй их хөгжсөн газар байна" гэж нүд нь орой дээрээ гарах дөхөж байсан. Хөдөөгүүр уул уурхайгаар явахад ч манай байгалийн сайхныг биширч байсан. Харин миний хувьд олон зүйл өөрчлөгдсөн санагдсан. Зургадугаар сарын эхээр ирсэн ш дээ. Ирүүтээ тосож авсан ашигт малтмалын газрын жолооч нарт "Утаатай байна" гэж хэлсэн чинь харин ч цэвэр агаартай байхад ирчихээд гэж байсан. Бас баян хоосны ялгаа их болчихсон юм шиг санагдсан. 2002 оноос хойш ш дээ.

-Арабыг баян орон гэдэг. Алтан аяга тавагнаас хоол цайгаа иддэг ч гэж яригддаг. Тэнд байхдаа тийм хөлгүй баян амьдралтай хүнтэй таарч байсан уу?
-Уулзаж байсан. Хэлэх үг олдоогүй. Хүүхэд байхад 1001 шөнийн үлгэрийг уншаад юу төсөөлдөг байсан, тийм л байсан. Баячууд нь хагартлаа баяжчихсан. Арав, хорин машинтай. Манайхан Арабыг баян орон, мусальман шашинтай, долоон одтой зочид буудалтай, алт мөнгөн утсаар нэхсэн хивс хэрэглэдэг гээд ер нь мэднэ. Дунд нь яваад ороход их юм сурах юм билээ.

Анх оччихоод удаагүй байхад 50, 60 орчим настай хүн хойноо баахан эрэгтэй хүнтэй зураг авахуулсныг хүмүүс бөөгнөрөөд л үзээд байсан. Асуутал "Арабын Эмиратын хамгийн хүндтэй хүн" гэж хэлсэн. Ард нь байсан тэр 49 залуу тэр хүний хүүхдүүд байсан. Арабууд охиныхоо тоог бараг хэлдэггүй ш дээ. Хэд ч байгаа юм бүү мэд. Төрүүлсэн хүүхдийнхээ тоогоор улсаас мөнгө авдаг болохоор хүүхэд гаргаад амьдраад байж болдог. Гэхдээ ямар ч улсад очсон бай хүнд эх орондоо эзэн байж, эрх чөлөөтэй байх шиг сайхан зүйл үгүй. Нэг улсад очно, тэр газрынхаа ёсыг дагаж дасан зохицох хэрэг гарна. Өөрөө өөрчлөгдөх хэрэгтэй болно. Өөрчлөгдөж чадахгүй бол тэнд амьдарч чадахгүй шүү дээ.

Харин Монголчууд маань хаана л бол хаана дасан зохицож чаддаг чадвартай нь харагддаг. Ер нь дунджаас дээш түвшинд амьдарч байдаг.