Бичлэгийн тоо 2,391
Сонирхуулахад ингээд өмнөд солонгост хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг бодон ажиллаж буй мөн сурахаар төлөвлөж байгаа залууст зориулав.
Оюутны хөдөлмөрийн бирж нь их, дээд сургуульд суралцагч оюутан залуучуудыг хичээлийн бус болон амралт чөлөөт цагаар нь хөдөлмөр эрхлvvлэх, төгсөгчдөд мэргэжлийнх нь дагуу ажилд зуучлах гэсэн чиглэлээр vйл ажиллагаа явуулдаг.
Монгол Улсад жилд дунджаар 25 мянган оюутан их, дээд сургуулиа төгсдөг. Мөн төдий чинээ сурагч шинээр элсдэг байна. Тvvнчлэн нийслэлд буй улсын болон хувийн хэвшлийн 170 гаруй их, дээд сургуулиудад жилд 150 мянга орчим оюутан залуус сурдгийн 53 мянга гаруй нь хөдөө орон нутгаас ирдэг аж.
Манайд нэн шаардлагатай мэргэжлvvд
1. Хөдөө, аж ахуйн салбар (агрономич, менежер)
2. Анагаах ухаан
3. Багшлах боловсон хvчин
4. Техник-компьютерийн мэргэжилтэн
5. Уул уурхайн нарийн мэргэжилтэн (инженер) + /Барилга/
6. Гадаад харилцааны мэргэжилтэн + /аялал жуулчлал/
7. Нарийн мэргэжлийн ажилтан (цахилгаанчин, токарьчин замын ажилтан, гагнуурчин, оёдолчин, лифтчин)
Харин Монгол Улсад буй ажлын орон тооноос илvv ихээр бэлтгэгдсэн илvvдэлтэй мэргэжилд
1. Хуульч
2. Хэрэглээний эдийн засагч
3. Нягтлан бодогч
4. Тvvхч, философич, улс төр судлаач
5. Сэтгvvлч, нийгэм судлаач зэрэг нь багтжээ.
Энэ жилийн хувьд төрийн өмчийн болон хувийн их, дээд сургуулиудыг нийт 29576 оюутан дvvргэх гэнэ. Төгсөгчдийн 6559 нь эдийн засагч, 4031 нь хуульч, эрх зvйч, 5544 нь техник технологи, 2086 нь анагаах ухаан, 3123 нь гадаад хэл, 388 биеийн тамир, 788 урлаг, 2476 нь хvнс, хөдөө аж ахуй, 2960 улс төр, 574 байгаль орчин, 637 нь аялал жуулчлалын чиглэлээр суралцаж байгаа юм байна. Эдгээр төгсөгчдийн 63.8 хувь нь буюу 18902 нь эмэгтэй оюутнууд аж.
Танд ямар мэргэжил тохирох вэ?
Хvссэн мэргэжлээрээ сурч, амжилтад хvрэхэд тухайн хvний хувийн зан чанар нөлөөлдгийг эрдэмтэд тогтоожээ. Өөрөөр хэлбэл, ганцаараа ажиллах дуртай, шаргуу хөдөлмөрч хvмvvст онгоцны vйлчлэгч, аялал жуулчлалын ажилтан зэрэг мэргэжил тохирдоггvй гэнэ.
Хэрэв дээр дурдсан шиг зантай бол эрдэм шинжилгээний ажилтан, судлаач, менежер илvv амжилтанд хvрэх нь. Мөн өөртөө итгэлтэй, эелдэг харилцаатай хvмvvс нийгмийн ажилтан байх нь элбэг хэдий ч өмгөөлөгч, нэвтрvvлэгч, багш байвал зохимжтой гэнэ. Харин хичээнгvй зvтгэлтэй зорьсондоо хvрдэг бол цагдаа, хуульч, эмч, загвар зохион бvтээгч, нарийн бичгийн дарга болоорой.
Сэтгэлийн хөдөлгөөн ихтэй хvмvvс дийлэнхдээ урлагийн салбарт хvчээ сорьдог гэдэг нь судалгаагаар тогтоогдсон байна. Ингэхдээ зохиолч, сэтгvvлч мэргэжлийг сонгох нь зvйтэй аж. Тvvгээр барахгvй хурдан шалмаг, зан сайтай бол онгоцны vйлчлэгч, аялал жуулчлалын ажилтан, байцаагч зэрэгт хvчээ сориод vзэхэд гэмгvй аж.
Мэргэжил гэж юу вэ?
Мэргэжлийн талаар хүн бүр янз бүрээр тайлбарласан байдаг. Мэргэжил мэргэшил хоёр маань хоорондоо ялгаатай ойлголт энгийнээр хэлбэл мэргэжил гэдэг нь аль нэг дээд сургуулийн диплом өвөртлөн авах харин түүгээрээ олон жил ажиллах нь мэргэшил юм.
ЕБС төгсөгчдийн зарим нь хөдөө гарч мал маллаж хүний хүн болж хүүхэд гаргаж, хувиараа бизнес эрхэлж амьдралаа авч явахад нөгөө хэсэг нь хүслээ дагаж байгаа эсэх нь мэдэгдэхгүй дээд сургуулийн хаалга татаж ширээ бөглөх нь жил тутамд нэмэгдэж байна.
Ер нь хүүхэд хэддүгээр ангидаа мэргэжилээ сонгох ёстой вэ гэдэг нь ээдрээтэй асуудал бөгөөд зарим нэг нь өөрийнхөө мөрөөдөл дээр алсын хараагаа нэмээд 6, 7-р ангиасаа мэргэжилээ сонгоод Эмч, Багш, Бизнесмен болно гээд тэр чиглэлийнхээ хичээлийг барин суралцаж байхад нөгөө хэсэг нь конкурс өгч гарч ирээд мэргэжилээ сонгох нь их.
Оюутнуудаас авсан судалгаанаас харахад 30% нь одоо сурч байгаа мэргэжилдээ сэтгэл хангалуун биш гэж хариулснаас харахад өөрийн сурч байгаа мэргэжилээ буруу сонгосноос болжээ.
Мэргэжил бол ирээдүйн амьдралын удирдлага гэж ойлгож болно. 4 жил сонирхолгүй юманд цаг заваа барснаас сонирхдог мэргэжилээрээ жил өнжөөд ч хамаагүй сурах хэрэгтэй. ЕБС–ийн сурагчдаас авсан судалгаагаар Монгол улсад нийтдээ 50 мэргэжил байдаг юм шиг нэрлэсэн байгаа юм. Энэ нь зөвхөн тэдний буруу ч биш нөгөө талаараа шүтэн бишрэгч болох эрхэмсэг багш нар маань энэ тал дээр маруухан мэдлэгтэй учир Монголд 7000 гаруй мэргэжил байгааг мэдэхгүй байх нь ойлгомжтой юм. Тэд л зааж сургаж хэлж, сурталчилж өгөхгүй бол сурагчид нөгөө л хууль, эдийн засаг руугаа хошуурна шүү дээ.
Нөгөө талаас оноо таараад сургууль авч байвал аль сургуульд ямар ч мэргэжилээр хамаагүй сурчихъя даа гэсэн гутранги үзэлтэнгүүд олон. Энэ бүхэн нь ирээдүйд ажиллах ажлын байрны эрэлтийг хаах цайз хэрэм нь юм. Нэг ёсондоо цамаан ажилгүйчүүдийн
жагсаалтыг уртасгаж байна гэсэн үг.
Гэтэл мөн чанартаа эхлээд өөрийн сонирхсон мэргэжилээ сонгоод /магадгүй онгоцны жолооч/ тууштай суралцвал ирээдүйд урт удаан хугацаанд хоолоо олох магадлалтай нь судалгаанаас харагдлаа.
Тиймээс монголд төдийгүй дэлхий нийтэд 7000 гаруй мэргэжил байдаг гэдгийг л сайтар ойлгох хэрэгтэй. Жишээ нь хими цэвэрлэгээний ажилтан хүртэл мэргэжил шүү дээ.
Мэргэжил сонгоход баримтлах зүйлс
Алсын хараатай бай:
Мэргэжил сонгоход нэн чухал нь алсын хараа. Монголчууд ярьдаг хэдэн уулын цаадахыг харж ярь гэж өнөөдөр нэг хэсэг нь ийм мэргэжилтэй болох нь ирээдүйд хэрэгтэй гэдэг энэ бол аман яриа. Үүнд суурилж биш судалгаа шинжилгээнд тулгуурлан эрэлттэй мэргэжлийг сонго. Нэг хэсэг манайхан бүгд л хуульч, эдийн засагч болсон. Жилд төгсөж байгаа эдийн засагч, хуульч нь ажлын байрнаасаа даваад гарчихсан. Иймэрхүү байдал үргэлжилсээр зарим мэргэжил нь илүүдэж нөгөө нь дутагдаж байгаа. Тэгэхээр энэ мэргэжил миний амьдралд төдийгүй манай улсад ямар чухал бөгөөд дэлхийн зах зээл дээр хөрвөх чадвараа чухалчлах хэрэгтэй. Магадгүй та аль нэг улсад цагаачлах, урилгаар ажиллах асуудал гарч болзошгүй тиймээс л алсын хараатай бай.
Сонирхолоо дага:
Ирээдүйд эзэмших мэргэжлээ сонгоход олон хүчин зүйл нөлөөлнө. Эцэг эхийн мэргэжил, нийгмийн шаардлага, эдийн засаг, цалин хангамж, ажлын байр гэх мэт тэр болгоноос ашигтай бөгөөд өөрт хэрэгтэйг нь авах нь л чухал. Судалгаанд оролцсон сурагчдын 37.3 % нь сонирхолоо дагаж сонгоно гэжээ. Мөн чанартаа бол хамгийн зөв сонголт энэ юм.
Аав ээж нь эмч учир хүүхэддээ мэргэжилээ өвлүүлнэ гэж ярьдаг гэтэл хүү нь сонирхдоггүй бол дургүй ламд дарж байгаад сахил хүртээнэ гэгч юм болно. Тэгээд ч амьдрал дээр гараад мэргэжилдээ сонирхолгүй зүгээр л дипломны гол болох магадлал их. Сонирхолоо дагаагүй учир сурах идэвхи сул, алсын бодолгүй байдаг. Мэргэжилээ буруу сонгосноос болж ирээдүйд энэ мэргэжлээрээ ажиллахгүй гэж 11.8% нь, хэлж мэдэхгүй байна гэж 22.4 % нь хариулсан байна. Энэ нь сонирхолгүй, сурч чадахгүй ангидаа орсоны тод жишээ. Нийгмийн хичээлдээ сайн хүүхэд оноо таараад ч юмуу бинго ашиглаад улсын сургуулийн математик, физикийн ангид орчихвол 3 жил сурч чадахгүй сургуулиасаа үдэлт хийлгэх болно.
Ажлын байраа судла:
Дээд боловсролтой болно гэдэг бол амьдралын баталгаа мөн үү гэвэл түүн шиг худлаа зүйл байхгүй. Ямар ч сайхан өнгийн диплом авсан ч амьдрал дээр ашиглаж чадахгүй байгаа Дипломтонгууд ажилгүйчүүдийн эгнээг чимэх нь жил ирэх тусам нэмэгдэж байна. Нэг ёсондоо энэ нь зөвхөн тухайн суралцагчдын буруу биш юм. Ирээдүйд зах зээлд эрэлт хэрэгцээтэй байгаа мэргэжлийн судалгаа шинжилгээ байхгүйн зэрэгцээ энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон ТББ байгууллагууд муу ажиллаж байгаа нь нэг буруутан.
Оюутны хөдөлмөрийн бирж нь их, дээд сургуульд суралцагч оюутан залуучуудыг хичээлийн бус болон амралт чөлөөт цагаар нь хөдөлмөр эрхлvvлэх, төгсөгчдөд мэргэжлийнх нь дагуу ажилд зуучлах гэсэн чиглэлээр vйл ажиллагаа явуулдаг.
Монгол Улсад жилд дунджаар 25 мянган оюутан их, дээд сургуулиа төгсдөг. Мөн төдий чинээ сурагч шинээр элсдэг байна. Тvvнчлэн нийслэлд буй улсын болон хувийн хэвшлийн 170 гаруй их, дээд сургуулиудад жилд 150 мянга орчим оюутан залуус сурдгийн 53 мянга гаруй нь хөдөө орон нутгаас ирдэг аж.
Манайд нэн шаардлагатай мэргэжлvvд
1. Хөдөө, аж ахуйн салбар (агрономич, менежер)
2. Анагаах ухаан
3. Багшлах боловсон хvчин
4. Техник-компьютерийн мэргэжилтэн
5. Уул уурхайн нарийн мэргэжилтэн (инженер) + /Барилга/
6. Гадаад харилцааны мэргэжилтэн + /аялал жуулчлал/
7. Нарийн мэргэжлийн ажилтан (цахилгаанчин, токарьчин замын ажилтан, гагнуурчин, оёдолчин, лифтчин)
Харин Монгол Улсад буй ажлын орон тооноос илvv ихээр бэлтгэгдсэн илvvдэлтэй мэргэжилд
1. Хуульч
2. Хэрэглээний эдийн засагч
3. Нягтлан бодогч
4. Тvvхч, философич, улс төр судлаач
5. Сэтгvvлч, нийгэм судлаач зэрэг нь багтжээ.
Энэ жилийн хувьд төрийн өмчийн болон хувийн их, дээд сургуулиудыг нийт 29576 оюутан дvvргэх гэнэ. Төгсөгчдийн 6559 нь эдийн засагч, 4031 нь хуульч, эрх зvйч, 5544 нь техник технологи, 2086 нь анагаах ухаан, 3123 нь гадаад хэл, 388 биеийн тамир, 788 урлаг, 2476 нь хvнс, хөдөө аж ахуй, 2960 улс төр, 574 байгаль орчин, 637 нь аялал жуулчлалын чиглэлээр суралцаж байгаа юм байна. Эдгээр төгсөгчдийн 63.8 хувь нь буюу 18902 нь эмэгтэй оюутнууд аж.
Танд ямар мэргэжил тохирох вэ?
Хvссэн мэргэжлээрээ сурч, амжилтад хvрэхэд тухайн хvний хувийн зан чанар нөлөөлдгийг эрдэмтэд тогтоожээ. Өөрөөр хэлбэл, ганцаараа ажиллах дуртай, шаргуу хөдөлмөрч хvмvvст онгоцны vйлчлэгч, аялал жуулчлалын ажилтан зэрэг мэргэжил тохирдоггvй гэнэ.
Хэрэв дээр дурдсан шиг зантай бол эрдэм шинжилгээний ажилтан, судлаач, менежер илvv амжилтанд хvрэх нь. Мөн өөртөө итгэлтэй, эелдэг харилцаатай хvмvvс нийгмийн ажилтан байх нь элбэг хэдий ч өмгөөлөгч, нэвтрvvлэгч, багш байвал зохимжтой гэнэ. Харин хичээнгvй зvтгэлтэй зорьсондоо хvрдэг бол цагдаа, хуульч, эмч, загвар зохион бvтээгч, нарийн бичгийн дарга болоорой.
Сэтгэлийн хөдөлгөөн ихтэй хvмvvс дийлэнхдээ урлагийн салбарт хvчээ сорьдог гэдэг нь судалгаагаар тогтоогдсон байна. Ингэхдээ зохиолч, сэтгvvлч мэргэжлийг сонгох нь зvйтэй аж. Тvvгээр барахгvй хурдан шалмаг, зан сайтай бол онгоцны vйлчлэгч, аялал жуулчлалын ажилтан, байцаагч зэрэгт хvчээ сориод vзэхэд гэмгvй аж.
Мэргэжил гэж юу вэ?
Мэргэжлийн талаар хүн бүр янз бүрээр тайлбарласан байдаг. Мэргэжил мэргэшил хоёр маань хоорондоо ялгаатай ойлголт энгийнээр хэлбэл мэргэжил гэдэг нь аль нэг дээд сургуулийн диплом өвөртлөн авах харин түүгээрээ олон жил ажиллах нь мэргэшил юм.
ЕБС төгсөгчдийн зарим нь хөдөө гарч мал маллаж хүний хүн болж хүүхэд гаргаж, хувиараа бизнес эрхэлж амьдралаа авч явахад нөгөө хэсэг нь хүслээ дагаж байгаа эсэх нь мэдэгдэхгүй дээд сургуулийн хаалга татаж ширээ бөглөх нь жил тутамд нэмэгдэж байна.
Ер нь хүүхэд хэддүгээр ангидаа мэргэжилээ сонгох ёстой вэ гэдэг нь ээдрээтэй асуудал бөгөөд зарим нэг нь өөрийнхөө мөрөөдөл дээр алсын хараагаа нэмээд 6, 7-р ангиасаа мэргэжилээ сонгоод Эмч, Багш, Бизнесмен болно гээд тэр чиглэлийнхээ хичээлийг барин суралцаж байхад нөгөө хэсэг нь конкурс өгч гарч ирээд мэргэжилээ сонгох нь их.
Оюутнуудаас авсан судалгаанаас харахад 30% нь одоо сурч байгаа мэргэжилдээ сэтгэл хангалуун биш гэж хариулснаас харахад өөрийн сурч байгаа мэргэжилээ буруу сонгосноос болжээ.
Мэргэжил бол ирээдүйн амьдралын удирдлага гэж ойлгож болно. 4 жил сонирхолгүй юманд цаг заваа барснаас сонирхдог мэргэжилээрээ жил өнжөөд ч хамаагүй сурах хэрэгтэй. ЕБС–ийн сурагчдаас авсан судалгаагаар Монгол улсад нийтдээ 50 мэргэжил байдаг юм шиг нэрлэсэн байгаа юм. Энэ нь зөвхөн тэдний буруу ч биш нөгөө талаараа шүтэн бишрэгч болох эрхэмсэг багш нар маань энэ тал дээр маруухан мэдлэгтэй учир Монголд 7000 гаруй мэргэжил байгааг мэдэхгүй байх нь ойлгомжтой юм. Тэд л зааж сургаж хэлж, сурталчилж өгөхгүй бол сурагчид нөгөө л хууль, эдийн засаг руугаа хошуурна шүү дээ.
Нөгөө талаас оноо таараад сургууль авч байвал аль сургуульд ямар ч мэргэжилээр хамаагүй сурчихъя даа гэсэн гутранги үзэлтэнгүүд олон. Энэ бүхэн нь ирээдүйд ажиллах ажлын байрны эрэлтийг хаах цайз хэрэм нь юм. Нэг ёсондоо цамаан ажилгүйчүүдийн
жагсаалтыг уртасгаж байна гэсэн үг.
Гэтэл мөн чанартаа эхлээд өөрийн сонирхсон мэргэжилээ сонгоод /магадгүй онгоцны жолооч/ тууштай суралцвал ирээдүйд урт удаан хугацаанд хоолоо олох магадлалтай нь судалгаанаас харагдлаа.
Тиймээс монголд төдийгүй дэлхий нийтэд 7000 гаруй мэргэжил байдаг гэдгийг л сайтар ойлгох хэрэгтэй. Жишээ нь хими цэвэрлэгээний ажилтан хүртэл мэргэжил шүү дээ.
Мэргэжил сонгоход баримтлах зүйлс
Алсын хараатай бай:
Мэргэжил сонгоход нэн чухал нь алсын хараа. Монголчууд ярьдаг хэдэн уулын цаадахыг харж ярь гэж өнөөдөр нэг хэсэг нь ийм мэргэжилтэй болох нь ирээдүйд хэрэгтэй гэдэг энэ бол аман яриа. Үүнд суурилж биш судалгаа шинжилгээнд тулгуурлан эрэлттэй мэргэжлийг сонго. Нэг хэсэг манайхан бүгд л хуульч, эдийн засагч болсон. Жилд төгсөж байгаа эдийн засагч, хуульч нь ажлын байрнаасаа даваад гарчихсан. Иймэрхүү байдал үргэлжилсээр зарим мэргэжил нь илүүдэж нөгөө нь дутагдаж байгаа. Тэгэхээр энэ мэргэжил миний амьдралд төдийгүй манай улсад ямар чухал бөгөөд дэлхийн зах зээл дээр хөрвөх чадвараа чухалчлах хэрэгтэй. Магадгүй та аль нэг улсад цагаачлах, урилгаар ажиллах асуудал гарч болзошгүй тиймээс л алсын хараатай бай.
Сонирхолоо дага:
Ирээдүйд эзэмших мэргэжлээ сонгоход олон хүчин зүйл нөлөөлнө. Эцэг эхийн мэргэжил, нийгмийн шаардлага, эдийн засаг, цалин хангамж, ажлын байр гэх мэт тэр болгоноос ашигтай бөгөөд өөрт хэрэгтэйг нь авах нь л чухал. Судалгаанд оролцсон сурагчдын 37.3 % нь сонирхолоо дагаж сонгоно гэжээ. Мөн чанартаа бол хамгийн зөв сонголт энэ юм.
Аав ээж нь эмч учир хүүхэддээ мэргэжилээ өвлүүлнэ гэж ярьдаг гэтэл хүү нь сонирхдоггүй бол дургүй ламд дарж байгаад сахил хүртээнэ гэгч юм болно. Тэгээд ч амьдрал дээр гараад мэргэжилдээ сонирхолгүй зүгээр л дипломны гол болох магадлал их. Сонирхолоо дагаагүй учир сурах идэвхи сул, алсын бодолгүй байдаг. Мэргэжилээ буруу сонгосноос болж ирээдүйд энэ мэргэжлээрээ ажиллахгүй гэж 11.8% нь, хэлж мэдэхгүй байна гэж 22.4 % нь хариулсан байна. Энэ нь сонирхолгүй, сурч чадахгүй ангидаа орсоны тод жишээ. Нийгмийн хичээлдээ сайн хүүхэд оноо таараад ч юмуу бинго ашиглаад улсын сургуулийн математик, физикийн ангид орчихвол 3 жил сурч чадахгүй сургуулиасаа үдэлт хийлгэх болно.
Ажлын байраа судла:
Дээд боловсролтой болно гэдэг бол амьдралын баталгаа мөн үү гэвэл түүн шиг худлаа зүйл байхгүй. Ямар ч сайхан өнгийн диплом авсан ч амьдрал дээр ашиглаж чадахгүй байгаа Дипломтонгууд ажилгүйчүүдийн эгнээг чимэх нь жил ирэх тусам нэмэгдэж байна. Нэг ёсондоо энэ нь зөвхөн тухайн суралцагчдын буруу биш юм. Ирээдүйд зах зээлд эрэлт хэрэгцээтэй байгаа мэргэжлийн судалгаа шинжилгээ байхгүйн зэрэгцээ энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон ТББ байгууллагууд муу ажиллаж байгаа нь нэг буруутан.
