Шанхайд тэдний түр байрласан 2 давхар байшингийн европ маягийн зочдын өрөөнд камин зуухны дулаан илчинд цохиулан Мотохиро бүсгүй зөөлөн буйдан дээр суугаагаараа зүүрмэглэн нойрсож байлаа. Хүүгээ дээд давхрын өөрт ноогдсон унтлагын өрөөнд унтуулаад өөрөө оройтож байгаа Лхам болон монгол эмээг хүлээж суугаад нүүдэл суудалдаа ядарсан бие нь ил галын таатай илчинд тавиран унтаж хоцорчээ.

Төрөлх хойд нутгийн гал улаан намрын уулсыг ширтэн, хайрт нөхрийнхөө мөрийг түшин асарт сууж, намрын оройн жаргах нарны илч бүх биеийг нь таатайяа ээн байхыг мэдрэнэ. Тэднийг 12 настайд нь хоёр талын гэр бүлийн эзэд санаа нийлэн эртний уламжлалыг дагаж өндгөн сүй тавьж билээ. Чингээд тэд гэрлэх хүртлээ бүтэн 7 жилийн хугацаанд жил бүрийн намар сургуулийнхаа амралтаар нэг сар хамтдаа өнгөрүүлэх болсон бөгөөд анхандаа хүүхэд насны гэнэн сэтгэлээр тоглож шоглон өнгөрүүлдэг байсан бол яваандаа ертөнцийн жамыг ухаарч ариун сэтгэлээр дассан нандин үерхэл болон хувирч билээ.

Хорвоогийн амьдралыг нарийн ширийн, хатуу бэрх ба аз жаргалын нууцыг хараахан үл мэдэх боловч, амьдралыг тэд хамтдаа туулах болно, алс зам мэт ирээдүйд тэд зөвхөн 2 биендээ л найдаж, бие биенээ түшин тулж амьдрана гэдгээ эцэг өвгөдийн гэрээс сургааль, үлгэр жишээнээс илүү төрөлх зөн совингоороо ухаарсан ч байж магадгүй юм. Жил бүрийн намрын сүүл сард тэд салах болоход эцгийн гэрийн цэцэрлэгийн захад орших энэхүү задгай асарт гал улаан уулсын дунд шингэн жаргах нарны цацрах туяаг ширтэн юу ч үл өгүүлэн чив чимээгүй суун ахуйд бие биенийхээ зүрхнээс урсах сэтгэлийн сэвшээг сонсох нандин сайхан мөчүүд байждээ.

              Гадаах хаалга торхийн нээгдэж, гол хонгилоор дэвссэн зөөлөн хивсэн дээгүүр яарсан хүмүүсийн алхаа сэв сэвхийн нааш цааш алхалах соносогдохтой гүйтэй өчүүхэн чимээнд Мотохиро бүсгүй сэрээд тунгалаг нүдээ нээн ил зуухны галын дөлийг бодлогширон ширтэв. Саяын зүүд яг л бодит мэт, жаргалтай сайхан он жилүүддээ эргээд очсон мэт санагдана. Гэлээ ч энэ бол зүүд гэдгийг тэр сайн ухаарч байлаа. Хайрт хань нь амь үрэгдсэн, хахир дайн дуусаагүй, амьд үлдсэн өчүүхэн хүүгээ аваад харь орноос нутгаа тэмцэн зүтгэж яваа нь л бодит үнэн.

Өрөөний хаалга зөөлөн онгойж, Дэжид охин яагаад ч юм гэм хийсэн юм шиг чимээгүй гишгэлэн орж ирлээ. Араас нь Лхам бүсгүй тэгээд эмээ нь орж ирээд хаалгаа мөн л аяархан хаав. Яагаад ч юм зүүд нь дуусаагүй байгаа юм шиг, тэд удаан маш удаан явсаар түүн рүү дөхөж байгаа юм шиг санагдахуй айдас жихүүдэс бага багаар цээжинд нь хуримтлагдан хүндэрнэ. Хүнд хэцүү энэ жилүүдэд тэр муу мэдээг зөнгөөрөө мэдэрдэг болжээ.

Лхам Дэжид хоёр хажуугийн буйданд чимээгүй зэрэгцэн суухад, эмээ монгол заншлаар нэг хөлөө дороо хийн газар суугаад ил галын хажууд бөөрийг шүргүүлэн тавьсан данхтай сүүтэй цайг авч ширээн дээрх аяганы нэгэнд хийгээд оочлов.

Эмээ цайгаа ууж дуусмагц Дэжид охин руу хандан толгой дохиход охин уртаар амьсгаа аваад ярьж эхлэв.

Монголчууд өглөө 5 хэсэг болон хуваагдаж тус бүр мянган доллар сольж авахаар гарцгаасан байжээ. Шанхай хэдийгээр том хот боловч доллар олдох газар мөн цөөхөн бөгөөд төвийн 5 дүүрэг тус бүрд ээлжлэн очиж дээрэмчдийн бүлэглэлүүдийн хараанд өртөхгүй ажлаа амжуулах арга сэдсэн байж. Хэдийгээр залуу монголчууд дотор газар төрж өссөн, хэл яриа явдал суудал, хувцас хунараар нь тэднийг монгол рүн гэж ялгах аргагүй ч тэд болгоомжтой байж, нэг газар хорь гучаас илүүгүй доллар сольж авч явах ёстой байв. Орой долоон цагт болзсон газраа цугларахад 2 хүн дутуу байв. 30 минут хүлээгээд сэтгэл зовнисон тэд 5 хүнээ ажиглагчаар үлдээгээд нөөц газар руу шилжин хүлээлээ. 2 цагийн дараа ажиглагчдаас 1 хүн ирж хэл авчирсан байна. Алга болсон хоёр хятадуудад хөөгдөн буудалцсаар хажуугийн гудамжаар өнгөрсөн бөгөөд үлдсэн 5 хятадуудын замыг тосон буудалцаж мөрдлөгийг таслахыг оролдсон боловч хүчинд автагдан ухарсан байж. Гагцхүү энэ завсарыг ашиглан нөгөө хоёрын нэг нь болох суманд оногдон шархадсан Төмөрийг харанхуй гудамжны буланд нууж үлдээгээд нөгөө нэг нь болох Сүх хэл хүргэхээр иржээ. Хөөгдөгсөд дунхуа хорооллыг чиглэн зугтаж байгаа гэх тул монголчууд дахин 5 хүнийг хөөгдөгсөдөд туслуулахаар явуулаад үндсэн хэсэг нь шархтаныг олж аваад байрандаа эргэж ирсэн нь энэ ажээ.

Дэжид охины яриаг таслан өрөөний хаалга онгойж эмээгийн шадар орж ирээд байшингийн арын гудамны харанхуй буланд хятад хийцийн жижиг шавар бурхан залаад урд нь таван ширхэг хүж хатган асаасан байгааг илтгэв. Мотохиро бүсгүй гайхалтай нь түүний хэлсэн үг бүрийг ямарч орчуулгагүйгээ шууд ойлгож байгаагаа анзаарлаа. Эмээ, гудамны 4 буланд тус бүр 2 хүн харуулд гаргахыг тушаагаад эргэн харж Дэжид охиныг үргэлжлүүлэн ярь хэмээн зангалаа.

Буцах замдаа тэд будлианы эзэн Сүх Төмөр хоёроос учрыг нягтлан асуусан байна. Тэд шанхайн 5 дүүргийг солбин нэгжсээр оройн 6 цагийн үед 820 доллар авч чадсан байжээ. Харанхуй болохын алдад нэгэн мухлагт орж 50 доллар япон иенээр худалдан авахыг хүсэхэд мухлагийн эзэн шууд татгалзаж япон дайнд ялагдсан тул иен хог болсон, харин алтаар бол доллар өгч болно гэж мэдэгдсэн байна. Хэдийгээр хал үзэж хашир суусан эрчүүл боловч мухлагийн эзэн аргагүй үндэстэй зүйл ярьсан тул цочирдон сандарч гадагшаа шууд гарч явсан аж. Гэтэл мухлагийн эзэн хойноос нь даган гарч ирээд Төмөрийн чигчий хуруунд байсан жижиг алтан бөлзөгийг 50 доллараар авъя гэжээ. Энэ бол санаанд оромгүй их үнэ байв. Япон иений ханш унаж байсан бүх хөрөнгөө цаас болгон хийсгэлээ хэмээн сэтгэлээр унан сандарсан мань хоёр гэнэдэн бөлзөгөө мулталж өгөөд 50 долларыг авч яаран болзоот газар руугаа зүглэжээ. Ингээд тэд зальт дээрэмчдийн хараанд өртөж монгол гэдгээ илчилсэн байж. Харин болзоот газраас хоёрхон гудамны цаана тэднийг хүн мөрдөж байгааг анзаарсан гэнэн 2 залуу маань урхинд орсноо тэгэхэд л мэдэж зүг буруулан зугтжээ.

          Монголчууд үргэлж алт эрдэнэсээр дүүрэн цүнхтэй явдгийг андахаа больж амташсан шахайн дээрэмчид одоо тэднийг улангасан авлах нь ойлгомжтой. Гагцхүү залбирах нь зам буруулан зугтаж, дээрэмчдийг чулуу хөөлгөн буй нөгөө 10 хүн өглөө боомт дээр уулзах хүртэл тэсээсэй билээ. Тэр 10 бол нэгэн төрлийн золиос юм. Хэрэв нэхэгч дээрэмчдэд дийлдэвэл бүгд алагдаж албаар өвөртөлж явсан хэсэг үнэт эдлэлээ дээрэмдүүлээд “энэ удаад шанхайд ирсэн монголчууд энэ хэд л байж” гэсэн ойлголт төрүүлж үндсэн хүчээ сэжиг авахуулалгүй эсэн мэнд явуулах. Хэрэв хятадуудыг бүгдийг алж чадвал өглөө боомт дээр уулзах ёстой бөгөөд түрүүчийн хүж асаан залсан шавар бурхан бол тэдний амьд байгаагаа хэлсэн нууц тэмдэг ажээ. Хөөж явсан хятад дээрэмчдийн бүлэг барагцаагаар гучаад хүнтэй байсан бөгөөд бүгдийг нь толгой дараалан устгаж чадсан бол тэд ганц хоёр хоногтоо аврагдсан гэсэн үг, харин 1 нь л амьд гарсан бол маргааш 300 дээрэмчин дагуулаад ирж чаднаа гэсэн үг ажээ.

Эмээ буюу Төгс тайжийн гэргий, энэхэн монгол гэр бүлийн тэргүүн яриа дууссаны тэмдэг болгож уртаар санаа алдаад Лхам руу толгой дохиход Дэжидийн ээж өврөө ухан цэнхэр хадганы үзүүрт зангидсан нэгэн зүйл гаргаж ирээд задаллаа.

Тэр бол амсарыг нь алтаар бөгжилсөн хөх ширэн хуруувч байлаа. Гагцхүү хэмжээ нь үлэмж бөгөөд Мотохиро бүсгүйн 3 хуруу элбэг багтахаар, амсарыг нь тойрсон хуруу хэрийн өргөн алтан бөгжин дээр хурууны өндөгний хэрийн 3 том гал улаан чулуун шигтгээг 3 талд нь тэгш байрлуулж ёзоороос нь нарийн алтан гинжнүүд бат холбогдон унжжээ.

-Үүнийг монголоор эрхийвч хэмээнэ. Эр хүн эрхий хуруундаа хийгээд эдгээр 3 гинжийг бугуйвчтайгаа холбон тогтоодог юм. Эрт үед байлдааны нум сумаар харвах үед хэрэглэдэг байсан юм. Манай удмын өвөг Хархулан хэмээх баатар эрийн үлдээсэн эрдэнэ. Манай удмынхан үүнийг арван жарныг дамжуулан хадгалж ирсэн нандин шүтээн, манай гэр бүлийн дархан эрхийн баталгаа. Энэ 3 улаан чулуу бол цагтаа араавын хааны титэм дээр залагдаж байсан хосгүй үнэт эд. Доржпалам, очир эрдэнээс ч үнэтэй орчлонд ижилгүй алмас эрдэнэ хэмээнэ. Эмээ үүнийг нэгэн амьсгаагаар өгүүлээд чимээгүй болов.

Лхам бүсгүй уртаар санаа алдаад үргэлжлүүлэн өгүүлсэн нь.

-          Үүнийг бид алдах эрх байхгүй. Цаг хугацаа өнгөрч, улс төр өөрчлөгдөх сайн цаг ирэх хүртэл хадгалж эх нутаг монголдоо буцаан залах учиртай юм. Гэтэл бид одоо шанхайн дээрэмчдийн хараанд өртлөө. Өнөө өглөө л гучин тавуулаа байсан бид өдгөө 25 уулаа болоод байна. Маргааш өдийд юу болохыг төсөөлөхүйяа бэрх. Иймд бид энэ эрдэнийг чамд хадгалуулах хүсэлтэй байна. Маргааш өглөө бид чамайг японы албан хаагчдын онгоцонд суулгаж өгнө. Тэнд чи хамгаалалтад орох учир айх аюулгүй гагц японд буухад чинь гэриинхэн чинь аль болох олон хүнтэй тосох хэрэгтэй тул өглөө боомт дээрээс цахилгаан утас явуул. Хэзээ нэгэн цагт манайхнаас хэн нэг нь Хархулангийн эрхийвчийг сураглан чам дээр очих болно. Тэр хүнд чи эрдэнийг өгч явуулаарай...  гэв.

Эмээ толгой өндийлгөн бүсгүйн өөдөөс харан хэлэв.

-          Мотохиро бүсгүй чи зөвшөөрвөл бид энэ эрдэнээ хадгалуулахыг хүсч байна...

Бүсгүй тэдний юу яриад байгааг, үг болгоныг нь бараг сонсоогүй байхдаа, тэдний ам ангайхаас нь өмнө шууд ойлгож байлаа. Бодол сэтгэл нь хөвчирөн чангарч хувь тавилан түүнд агуу үүрэг оногдуулж байгааг ойлгож байлаа. Хатсан хоолойгоо сэрчигнүүлэн байж энэ орой анх удаагаа ам нээлээ.

-          Би тангарагалъя. Би бүгдийг ойлголоо. Энэ үгийг тэр монголоор хэлэх шиг болов. Яагаад гэвэл Дэжид охин түрүүнээс хойш чив чимээгүй суусаар байсан.

Төгс тайжийн гэргий эрхэмсэг хөдөлгөөнөөр эрхийвчийг Лхам бүсгүйн гараас авч түүнд өгөөд нам дуугаар зарлиг буулгах мэт удаанаар өгүүлрүүн

- Үүнийг хэнд ч бүү үзүүл, хэнд ч бүү ярь. Хэрвээ бид бүгд үрэгдвэл, хэрвээ чи биднийг хүлээж цөхөрвөл, монгол хүнийг олж монголын эрдэнийг өг. Монгол хүн энэ эрдэнийг яахаа мэднэ, харин чи одоо монгол хүнийг ялгаж таньж чадна.. хэмээн хоёр гарыг нь чанга атган, нүд рүү нь ширтэн байж үгээ дуусгав.