Аргын тооллын 1945 оны 1-р сар. Шанхайн зунгааралдсан нойтон агаар өвлийн өглөөний хүйтэнд хөлдөж үй түмэн мөсөн зүү болон хувирсан агаад эдгээр зүүнүүд агуулахын зузаан шавар ханыг нэвтэлж чадахгүй ч хаалга цонхны завсраар чамгүй олноороо чихцэлдэн орж ирээд нимгэн хучлаг хөнжлийг нь нэвэт хатгахыг оролдон басхүү ам хамраар амьсгалтай зэрэгцэн орж ирэх лугаа халаалтгүй энэ өрөөнд жиндүү хүйтэн байлаа. Өдөржин шөнөжин үргэлжилсэн амсхийх чөлөөгүй ажлын дараагаар бага үд хүртэл олдох энэ үе бол сүүж тэнийлгэн нойроо авах тэдний ганц боломж билээ. Энэ хавар арван нас хүрэх Жаман хөвүүн хүнд ажилд бяцарсан биеэ амрааж хучлаган доогуур шургамагц биеэ хураан атийгаад тачигнатал хурхиран нам унтах нь атаархмаар бөгөөд Дэжид охин дулаацахыг оролдон түүний нуруунд нуруугаа наан хамаг биеэ хураан хучлагаараа биеэ битүү ороогоод зоо тэнийлгэх зун цаг, жаргалтай бага насаа дурсан мөрөөдөж тэлчилсээр ядарсны эрхэнд аргагүй харанхуй хар үүл шиг пад хар нойронд дарагддаг байлаа.

Заримдаа тэр зүүд амьдралаа ялгаж чадахаа болин урт хар шилбүүр барьсан өндөр хар хүнд нүүр нүдгүй шавхуурдуудан тээрмийн бул эргүүлэх илжиг болсон байна гэж хар дарах бөгөөд заримдаа бол урд насных нь амьрал л тийм байсан боловуу гэмээр балчир насныхаа жаргалтай үедээ эргэн очно. Шаргал толгойтой өндөр өвс битүү халиурсан сайхан хөндийд цэлэлзсэн цэнгэг сэрүүн агаар түгээсэн том хар нуурын эргээр энд тэндгүй монгол гэрүүд ярайж, шингэх нарны туяан дотроос хувинтай сүүгээ дамжилсэн хүүхнүүд гунхалзан алхалсаар гэнэтхэн гарч ирэхэд наран туяа тойрон ялгарч гялбасан нүдэнд нь тэдний дээлийнх нь өнгө үл танигдах боловч хамгийн өндөр нь ээж нь байх ёстой гэж сонгоод тосон гүйж байна гэж, Гүүн зэлэн дээр олон хүн бужигнан унага татаж, гүү саан гүйлдээд эмээгийнхээ гараас зууран зүүгдэж зэлний хажууд зогсож байтал гозгор малгайтай ширүүн гартай эцэг нь том хар морины гүйн алхаагаар шурхийн гэнэт ирээд дээлийнх нь захаас шүүрч эмээл дээрээ дүүрээд нүднээс нь нулимс гартал салхи сөрөн давхихад хөөрөн баясаж бүх хүчээрээ хашгиран гуугалж байна гэж, эгцлэн харахаас ч эмээдэг догшин дүртэй бурхад өрсөн эрээн авдар дээр тавьсан олон зулын гэрэл анивчин ахуйд хоймор суусан эмээ нь уртын урт үлгэр түүх хүүрнэж гэр дүүрэн суусан хүүхэд томчууд амаа ангайн сонсох нь зулын гэрэлд хачин сониноор харагдаад, тулганд аргалын гал цогшин цагаан үнсэн доороос үе үе улалзан байна гэж зүүдэлдэг байлаа.

Яг ингэж зүүдэндээ жаргаж байхад хаалга түчигнэн онгойж гал тогооны ажилчин орж ирэн сэрээх нь гачлантай. Ажлын цаг эхлэх нь энэ. Хамгийн түрүүнд орж ирсэн хэн ч бай тэр хоёрыг өшиглөн сэрээгээд барьж орж ирсэн сагс, сав суулгандаа ногоо, загас мах зэрэг тогоочийн захисан зүйлсийг хийж эхлэх бөгөөд Жаман хөвүүн ухасхийн босч гараараа нүдээ нухлан байж нэг сайн сунайж аваад сав суулгатай хүнснүүдийг зөөж гарна. Дэжид охин харин шууд хашаа руу гарч гал тогооны ахлах ажилчдын гар нүүрээ угаагаад үлдээсэн бүлээн устай түмпэнд гар нүүрээ угаагаад гал тогоо руу орно. Энэ хооронд Жаманы зөөж авчирсан төрөл бүрийн ногоо загастай сагснууд шалан дээгүүр дарааллын дагуу эгнэн хүлээж байх ба эхнээс нь шүүрэн авч арилгаж цэвэрлээд мөн л энэ хооронд Жаманы авчиран бэлдсэн түмпэнтэй усанд угааж урьд орой нь бэлдэж тавьсан зориулалтын сав суулгануудад хийж тавина.

Энэ бүхнийг дуусгаад өглөө унтахын өмнө Жаман хөвүүний мод өрж бэлдсэн 5 том шавар зууханд гал асаан халааж эхлэх ба энэ хооронд хөвүүн угаадастай хувингуудийг асгаж цэвэрлээд шинэ ус хийж тавина. Яг энэ мөчид гал тогооны гол хаалга онгойн гол тогооч эрхэм Такаши сан 5 туслахаа дагуулан эрхэмсэгээр морилон орж ирж ажлаа эхлэх бөгөөд иань хоёр зөрөн хоолны танхимд орж өөрсдөдөө үлдээсэн хоолыг идэх бөлгөө. Япончууд аяганыхаа ёроолд хоол үлдээхийг цээрлэдэг тул манай хоёрын хоолыг тусад нь хийж тавьсан байх тул энд ирснээс хойш хэзээ ч шавхруу идэж үзээгүй нь Дэжид охины цээжний мухарт үлдэн хоцорсон өчүүхэн бардам занд бүрнээ нийцэн байх авай.

Хоолоо идэж дуусгаад аяга тавагнуудыг хураан авч гал тогоонд ороод эцэс төгсгөлгүй аяга таваг угаах ногоо арилгах ажил үргэлжлэх ба Жаман хөвүүн угаадас асгаж ус оруулж, түлээ хагалан, гаднаас шинээр ирсэн хүнсний зүйлсийг агуулахад оруулах, мөн агуулахаас хүнсний зүйлийг зөөхөд туслахуудад туслах зэрэг ажлыг амжуулна. Өдөржин шөнөжин үргэлжлэн бөгтөлзсөөр нуруу нь шархиран өвдөх атал өсөх наснаас иймэрхүү ажил хийж ирсэн Жаман хөвүүн огтхон чүл ажирна. Гэхдээ ба заримдаа зочин цөөхөн байх үед хөлөө жийн амарч суух хугацаа ч бас олдох тул нэг их туйлдах нь үгүйэ. Шөнө дундаас хойш ажил багасах тул мичид гудайхын хэрд тогооч эрхэмүүд амрахаар явж гал тогоо тэр хоёрын мэдэлд үлдэх агаад бүх сав суулгаа, вандан тавиур, шал ширээгээ угааж дуусгана энэ хооронд Жаман хөвүүн тогооч эрхмүүдэд офүро хэмээх том торхтой ус халааж өгөн усанд ороход нь үйлчилж, дараа нь маргаашийн бэлтгэл болгож зууханд мод өрөн бэлдэж орхиод хоёул үүр хаяархын өмнөхөн ажлаа дуусгаж эрхмүүдийн усанд ороод үлдээсэн торхтой усанд шурхийн орж өдөржин зунгааралдсан битүү хар хөлснөөсөө салаад усыг асган торхыг цэвэрлэж өөрсдийн хоног төөрүүлэх ёстой агуулахын үүдний пинд орж тус тусын чийрсэн дэвсгэр дээрээ навсгар хучлагаа нөмрөн тэрий хадах бөлгөө. 

Хүрдэн дотор эргэлдэх хэрэм мэт ийм нэгэн хэмнэлийн амьдрал үргэлжилсээр 4 сар өнгөрчээ. Хааяа нэг болох том баяр ёслол хийгээд өөр бас бус онцлог үйл явдлыг эс тооцвол тэр шүү дээ. Энэ ажлийн хуваарийг тэр хоёрыг гал тогоонд орж ажилласнаас хойш 2 долоо хоногийн дотор авхаалжтай туслахууд бодож олсон бөгөөд үүний хүчинд тэд ч хоногт 2 цаг илүү унтаж амрах цаг бас хэний ч хийх дургүй бохир ажлаас салж эрхэм тогоочийн туслах гэсэн нэр төртэй албан тушаалаа бүрэн эрхээр хэрэгжүүлэх боломжтой болж, өөрөөр хэлбэл зиндаа ахисан бөгөөд ийм эрх эдлэх боломжийг олгосон манай хоёр хүүхдэд ч өршөөнгүй хандаж, зөөгчдийн өглөө бүр хувь хуваадаг цайны мөнгөнөөс ганц хоёр иений хувь хүртээж басхүү хоолны үлдэгдэлээ харамгүй өгөх бөлгөө.

Хятад хүнийг үл ойртуулах хуультай япон цэргийн зочид буудалд энэхүү хоёр “манж” жаалыг манжуурын төв цэргийн штабын офицер өндөр нэр хүндтэй Сато сан өөрийн биеэр батлан дааж оруулсан хийгээд ер нь ч манж нь хэдий тоглоомын улс ч гэлээ гэсэн их наран улсын ивээлд орших колони, эх газрын шинэ япон болох тул хууль дүрэм зөрчсөн зүйл үл болох ажээ.

Мэдээ орсон цагаасаа хар бор ажилтай зууралдаж ус түлээ ойртуулж, хог шороо цэвэрлэж дадсан Жаман хөвүүний хувьд энэ бол жирийн л нэг амьдрал боловч энэ хавар 13 нас хүрэх, жижиг ч гэсэн нэгэн монгол овгийн угсаа залгамжлах ноёгтой, тэнгэр язгуурт цагаан яст Дэжид авхайн хувьд эхэндээ хүндээр тусч байсан юм. Гэлээ гэхдээ энэ амьдрал нь хэзээ хэнд алуулахаа үл мэдэн шанхайн хүйтэн чулуун гудамжинд чичирч, гол зогоох юм хайн хог онгичин явахаас түмэн хувь илүү бөгөөд зүсэн зүйлийн хятад дээрэмчдээс найдвартай хамгаалагдсан, идэх хоол, хонох газартай, завгүй их ажил нь хайрт эх, эмээ болоод овог аймгаа алдсан аймшигт дурсамжийг нь мартагнуулан сатааруулж, япон хэл бичиг сайн мэддэг тул туслахуудын туслах болон ажиллаж байгаа нь багахан ч гэлээ өөрийн нэр төрөө хамгаалах боломж олгож байгаад сэтгэл нь цайрах ажгуу.

Түүнээс гадна агуулахын буланд булсан төмөр лаазанд цуглуулж буй шудрага хөдөлмөрөөр олсон цөөн зоос нь өдөр ирэх бүр хүндэрсээр мянга дөхөж буй нь алсын америкийг зорих мөрөөдлийг нь улам бүр бодитой болгон биежүүлж байх тул энэ газраас хөөгдөхгүйн тулд бяцхан биенийхээ бүх хүчийг дайчлан ажиллахад бүрнээ хүрэлцэх шалтгаан ажгуу.

Ийнхүү хятад хэмээх их далайн дунд гээгдсэн элсний ширхэг шиг хоёр монгол хүүхэд, бүх дэлхийг түймэрдэн буй их дайны галаас хоргодон хясаан доторх дун мэт чимээгүй торнисоор байх бөлгөө.