Машин байрнаасаа хөдөлсөнгүй. Ингээд шинэ төлөвлөгөө боловсруулах боллоо. Товчхон ярилцсаны эцэст Жолооч өөрийн биеэр гарч ирэн Хантайтай хамжих, харин жолоон дээр нэг жуулчнаа суулгахаар тогтлоо. Ингээд 2-уулаа болж хоёр талаас нь ухаж хоёх хүний хүчээр түрэхэд байдал хамаагүй дээрдэж нам суусан машин бага зэрэг холхио орлоо. Нээг, хоёрын, гурваа.... хамаг хүчээрээ түлхэж эхэлтэл жолоочийн хөо нойтон газар хальтиран хүчиндээ хойд дугуйн доогуур тэр чигээрээ ороод абга зэрэг байрнаасаа хөдөлсөн машин хүч алдан буцаж ухрахдаа жолоочийн биенд яг тулан зогслоо. Стооп... гэж хамаг тэнхээгэрээ бахираад Хантай жолооч руу ухасхийн машин доогуур орлоо. Ашгүй дугуй жолоочийн дээгүүр гарсангүй биенд нь тулаад зогсжээ. Харин жолоочийн өмссөн хүрэмний задгай энгэр дугуйн доогуур орсон харагдана. “Хөдөлж чадахна уу” гэж асуухад биеэ аажуухан хөдөлгөх гэж үзсэнээ хөмхий зуун ёо.. гээд нам боллоо. Хантай дугуйн доогуур орсон хүрэмний хормойг татаж үзсэн боловч дийлсэнгүй. Жолооч нэгэнт хөдөлж чадахгүй, машин ч хөдлөх аргагүй тул Хантай машин доороос гарч кабин руу орон цүнхээ ухан хутгаа гаргалаа. Жуулчид бүгд санаа нь зовсон царайтай Хантай руу зэрэг зэрэг юу болов... гэлцэн асууна. Жолоон дээр суусан нэг нь тоормос дээр байдаг хүчээрээ жийгээд хажууд нь суусан нэг нь гар тоормосыг гэдийтэл нь татаад тэр чигээрээ зуурсан хэвээрээ байх ажээ. Одоохон... гэж аяархан хэлээд буцан гарч машин доогуур орон дугуйн доогуур орсон хүрэмний хормойг тас огтлоод жолоочийг арайхийн чирсээр гаргаж ирлээ. Хүдэр лагс биетэй жолооч хар хүн хар хөлс нь цутган чичирч Хантайг түшсээр шүд зуун босч хажуу хавиргаа өрөөсөн гараараа даран эвхийсээр арын суудал руу орж хагас налан суулаа. Хавирга нь хугарсан бололтой. Энэ онош дээр бүх хүн санал нэгдэж байлаа.

Одоо бол ямар ч аргагүй болж нам суулаа. Хэн нэгэн ирж л туслахгүй бол бүх юм өнгөрчээ. Хантай цагаа харвал оройн найман цаг болж байлаа. Шуурган шамрага эхэлснээс хойш даруй 9 цаг өнгөрсөн боловч, ганц цаг л болсон мэт санагдана. Машин жигдхэн нормалдаж халуун паар зөөлөн үлээнэ. Ядаж дулаан байгаа нь яамайдаа гэж бодогдоход өөрийн эрхгүй түлшний хэмжүүр рүү нүд нь зүглэв. Нойтон цасанд мацаж, шавраас гарах гэж зүтгүүлсээр түлш бараг дундаа оржээ.

Бүгдээрээ цаашид яах тухайгаа хэлэлцэв. Гадаа цасан шамрага нүдгүй шуурч, -8 градус зааж байлаа. Бэрхийг туулахаар бүтээгдсэн хүчирхэг жийп, хүдэр чийрэг бие, халамжит эелдэг зангаараа ханан хэрэм мэт түшиг болж байсан хашир жолооч хоёр байгалийн догшин хүчинд дийлдэн хөдлөх аргагүй болсон тул түлшээ хэмнэн дулаанаа барьж өглөө болтол машин дотроо хүлээхээс өөр арга олдсонгүйээ.

Гурван жуулчин маань хувь заяатайгаа эвлэрэн бууж өгөөд, “Дэлхий дээр мөнгө байгаад ч ямар ч хэрэггүй болдог газар байдаг л юм байна” гэсэн үнэн бөгөөд гунигт дүгнэлтэд хүрцгээлээ. Бүгдээрээ өдөр идэхээр боолгож гарсан хоолоо гарган цэвэр усаар даруулан идээд Хантай жолооч хоёр чадах ядахаараа нойтон хувцасаа солин хуурай хувцас өмсцгөөгөөд амрахаар шийдэцгээв. Хантай бүгдэд хандан “шуурга өглөө гэхэд лавтай намдана, за бараг энэ шөнөдөө намдах байх 5-р сард ийм шуурга байх ч ёсгүй, байлаа ч олон хоног үргэлжлэх ёс байхгүй тийм түүх ч байхгүй” хэмээн тайвшруулаад, цагийг ашиглан унтаж амарцгаахыг хүсэн өөрөө жолоон дээр сууж жижүүрлэх болов. Машиныг үе үе унтрааж асаан түлшээ хэмнэж, дулаанаа барих хэрэгтэй байлаа.

Бүгдээрээ дор доороо чадах хэрээрээ тухлан анир чимээгүй болоход Хантай бүх гэрлээ унтраан харанхуй шуурганы чимээ чагнан суухдаа өөрийн эрхгүй гүн бодолд дарагдав. Түрүүн дугуйтай ноцолдон шамрагад нэвт цохиулан норохдоо сүүлийн хоёр жилийн турш мартахыг хичээн оролдож асан гунигт дурсамж нь сэдэржээ.

Тэгэхэд Хантай өөрийн бүх хүч ухаанаа дайчлан тэмцэж явсансан. Оргилуун сэтгэл, хашир ухаан, оюун бодол, зүрх зоригөө хөвчлөн явахдаа гагцхүү тэгж эх орондоо ирсэн хойноо гутамшигт урхинд орж шившигтэйгээр ялагдана чинээ даанч санаагүй явждээ.

Ухаан орохдоо тэр хаана юу хийж байгаагаа үнэхээр ухаарж чадахгүй байлаа. Тархи толгой нь мэнэрэн дүйрч, нүд нь харанхуйлан толгой нь эргэж аманд нь гашуу амтагдаж байж билээ. Ухаан бодлоо дайчлан байж хэсэг хугацааны дараа тэр японд ч биш солонгост ч биш харин монгол бууснаа санав. Ухасхийн босох гэсэн боловч бие нь түүнд үл захирагдах ажээ. Арайхийн тохойгоороо тулан толгойгоо өндийлгөж эргэн тойрноо ажваас ямар нэгэн зочид буудлын өрөөнд орон дотор байх шиг санагдав. Яаж яваад зочид буудалд ирчихдэг билээ.... нисэх буудал дээр түүнийг хоёр нөхөр тосон сугадсныг санав. “Очицүйтэнэ..” хятад аялгуутай зэвүүн аяархан хоолой... түүнийг “тайван бай...” гэсэн тэгээд л тэр өөрийн эрхгүй тайвшран нойрссон байна. Түүнд ямар нэг нойрсуулагч тарьсан байж.

Цүнх..... цүнх хаана байна? Оюун бодол нь хөвчирөн зангирч өөрийн мэдэлгүй өндийн босоод орноос буухдаа тэнцвэр алдан унав. Зөөлөн хивсэн дээгүүр мөлхөн бүрэнхий өрөөн дотуур хаашаа явж байгаагаа үл мэдэн зүтгэсээр нэг буйдан олоод авиран гарч дээр нь суулаа. Эргэн тойрноо харсаар хажууханд нь босоо суурьтай чийдэн байгааг олж гараа явуулан асаалаа. Хүрэмийг нь өлгөлгүүрт өлгөж, цамц өмдийг нь нямбай эвхэн сандал дээр тавьсан харагдана. Цүнх нь харин өмнөх нь байх намхан ширээн дээр байгааг яагаад чюм хамгийн сүүлд олж харав яг хамар доор нь.

Гараа явуулан цүнхийг авч сэтгэлээ чангалан байж онгойлгож үзлээ... доторхийг нь бүгдийг ширээн дээр асгалаа. Бөгж алга болжээ. Бөгж байхгүй гэдгийг Хантай хэдийгээр мэдэж байсан ч горьдлого тасрахгүй байсан юмсан. Одоо түүний сүүлчийн горьдлого тасрахад хамаг бие нь сулран суудал дээрээ атийж, гашуун нулимс хацрыг нь даган хүйт оргиулан урсаж байгааг бүүр түүр мэдэрч байлаа.

Бөгжөө алджээ.... Хантай үүргээ биелүүлж чадсангүй... тэр чадсангүй, өчүүхэн муу биеэ тоосон шавьж байжээ.... алджэээ бүхнийг алдаж, итгэл найдвар, ирээдүйн тэмүүлэл, зориг зүрх, бахархал зүтгэл, эх орноо тэр алдсан байлаа. Гашуун хосолдоо шатан тэчьяадаж, өөрийгөө зүхэн тархиа шааж гашуудан цурхиран уйлж байлаа. Тэр тэмцэж чадсангүй, эцсээ хүртэл тэмцэж чадсангүй. Эцсээ хүртэл зугтаж, ноцолдож зодолдож, цавчилдаж буудалцаж, сүүлчийн дусал цусаа шавхаад үхсэн бол түүнд гомдолгүй байх байсансан. Гэтэл тэр хуруугаа ч хөдөлгөж чадсангүй, эв эрүүл цоо бүтэнээрээ одоо энд арчаагүй уйлаад сууж байна. Тэр зүгээр л алдчихаж.

Гэвч байз... Яагаад түүнд хэнч тусалсангүй вэ? Хантай энэ хорвоод цор ганцаараа гэж үү? Тэр ганцаараа уул нуруу, ус мөрөн, улс үндэстэн, хил хууль, далай тэнгисийг ч гатлан бултсаар, зугтсаар, тэмцсээр монгол улсынхаа хилээр даван орж ирж чадсан. Гэтэл түүнд хэн ч тусалсангүй. Яагаад тэр вэ? Монгол хүн гэж байна уу? Монгол улс гэж байна уу... энэ орчлон дээр...?