Өвгөний байшинд, голынх нь өрөөний татами дээр юката хэмээх нимгэн тэрлэг нөмрөн, өвчтэй хөлөө жийж эвгүйхэн суугаад намхан ширэн дээрээс жижигхэн аягатай мисоширо хэмээх буурцагны халуун шөл авч амтархан оочлоход хар хөлс нь чийхрах ажээ.

Өвгөн өөдөөс нь харан сууж, жижигхэн бөгтгөр эмгэн халуун будаа, шарсан тэфүра хэмээх ногоо бас бус салад зэргийг хоромхон зуур авчиран жижиг ширээг дүүргэнэ.

Хантай шөл уугаад овоо сэхэн орох шиг болохыг анаж байгаад өвгөн эмгэн хоёр, “өчигдөр ганган хар машинтай 2 залуу үүгээр ирж, гадны хүн хар үзэгдээгүй юу хэмээн сураглаад явсан. Тэр лав танай найз нар байх” гэж ам уралдуулан зэрэг зэрэг өгүүлэлдлээ.

Тэр зоиудаар дурамжхан царай гарган амандаа “Новшнууд” гэж аяархан үглэхэд өвгөн эмгэн хоёр сочин гэдэсхийж бие бие рүүгээ харц чулуудалцав. Япончууд ялангуяа танихгүй хүний дэргэд ийнхүү бүдүүлэг үг хэрэглэхийг ихэд цээрлэдэг тул ингэх нь аргагүй.

-          Тэд манай цуг сурдаг найзууд байгаа юм. Баян айлын хүүхдүүд, үргэлж зугаа цэнгэл хөөцөлдөнө. Намайг хөдөө нутгийн ядуу айлын хүүхэд, цагийн ажил хийж гол зогоодог гэж үргэлж гоочилно. Энэ удаа амралтын өдрүүдээр ууланд гарч ан хийж үзүүлэе, чи лав тийм юм үзээгүй байх, эр хүн байж ийм юм үзэхгүй бол болохгүй гэж ятгасаар дагуулж гарсан. Уржигдар ууланд гараад янз бүрийн буу гаргаж гайхуулахад нь би ийм юм насаараа үзээгүй гэж үнэнээ хэлтэл намайг юм үзээгүй ядуу амьтан гэж адгийн муугаар доромжлов. Тэгээд би уурлаж тэдэнтэй ахиж нийлэхгүй гээд ой дундуур орж яваад төөрч харанхуйд хаднаас унаж бэртсэн. Хэмээн нэг амьсгаагаар царайгаа дүнсийлгэн хүүрнэхэд өвгөн эмгэн хоёр амаа ангайлган чих тавин сонсож, “Ай бас одооны энэ зарим хүүхдүүд тун ч тусгүй” гэлцэн толгойгоо дохицгооно. Хантай дүрээ улам тодотгож,

-Манайх кюүшюүгийн жижиг тосгоны айл, бусадтай адил зарж үрэх юмаар маруухан, эцэг эх маань бүх насаараа толгой өндийлгүй ажил хийж амьдарсаар ирсэн. Харин би энэ толгойгоо л ашиглаж хоолоо олж идэхгүй бол болохгүй гэж хар багаасаа өвөөгийн сургасны дагуу зүтгэсэн. Манай өвөө гэж айхтар чанга хүн байдаг. Бүх хүчээрээ мэрийн сурсаар ахлах сургуулиа онц төгсөж, шалгалт өгөөд боловсролын яамны тэтгэлгэд тэнцэж Токиогийн их сургуульд орсон юм. Гэхэд эмгэн өвгөн хоёр,

-Ай бас мундаг толгойтой хүүхэд юм. Токиогийн их сургууль гэнээ хэмээлцэн бахдан, эгээ л өөрсдийнх нь ганц хүү токиогийн их сургуульд тэнцсэн юм шиг л бахархах бөгөөд Кюүшюүүгийн хүүхэд юм бол шартай омогтой байх нь аргагүй гэж мөн өөр хоорондоо хэлэлцэх авай.

Дайны дараахь хүнд хэцүү амьралаас өнөөгийн баялаг сайхан нийгмийг бүтээлцсэн, бүх насаараа нуруугаа бөхийж үсээ унатал хүнд хүчир хөдөлмөр хийсэн японы хөгшчүүл, хичээнгүй хөдөлмөрч хүнийг ихэд үнэлэх ба ажилгүй танхай залуусыг жигшин буруушаадаг билээ. Тэдний сэтгэлд ихэд таарсан энэ яриаг Хантай бодож зохиох гэж огт ядраагүй бөгөөд кюүшюү гэдгийг монгол гээд сольчиход л бараг таарна. Гэвч гадаад хүн гэж хэлбэл илүү олон асуулт цаана цаанаасаа урган гарч ирэх тул үүгээр хязгаарлах нь зүйтэй юм. Хантай өөрөө л хэлэхгүй бол түүнийг гадаад хүн гэж бараг хэн ч таахгүй. Ийнхүү өвгөн эмгэн хоёрт их л таалагдаад хоолоо амтархан идлээ.

Хоёр хөгшин түүний токиогийн их сургуульд орсон бахдам амжилтыг шагширан хэлэлцсээр хоолоо амтархан идэхийг нь таашаан ажиглана.

Нэгэнт омог шартайгаараа алдартай кюүшюү арлын хүн болох нь маргаангүй тогтоогдсон тул цаашдийн замаа засахад үлэмж хялбар ажээ.

-Баян айлын эрх хүүхдүүдтэй ахиж найзлахгүй. Уулзах ч үгүй. Амралтын долоо хоногоо энэ уулын тосгонуудаар аялж өнгөрөөнө. Эн-Эйч-Кэй-гийн нэвтрүүлгээр уулын тосгоны тухай нэвтрүүлэг үзсэн минь их таалагдсан. Юмыг яаж мэдэхэв. Манай найзууд ахиж үүгээр ирвэл намайг үүгээр ирсэн гэж битгий хэлээрэй, гэж эвтэйхэн сануулахад өвгөний залуу насных нь бардам зан сэргэж,

-Тэгэлгүй яахав. Би тосгоныхондоо ч сайн захиж хэлнэ. Тиймэрхүү танхай залуучуудад дээрэлхүүлж явж яасан ч болохгүй. Эр хүн өөрийн үзэл бодполдоо үнэнч явахаас эрхэм зүйл үгүй... хэмээн дэмжинэ.

-Энэ хаанах гэдэг газар ямар уул вэ? Би хүн дагаж ирээд, тэгээд төөрсөн тул хаана яваагаа ч мэдэхгүй байна. Дээшээ өөр тосгон, амралтын газрууд бий юу? Гэж асуухад 2 хөгшин ам уралдан төрсөн нутгаа танилцуулж, газрын зураг хүртэл авч ирээд, мань эрийн уулан дахь амралтыг хэрхэн тааламжтай өнгөрөөх төлөвлөгөөг няхуур гэгч нь боловсруулалцлаа.

Өвгөнийд ирсэн дороо хөлийнхөө шархыг цэвэрлэн боож, антибиотек авч уусан төдийгүй халуун усанд орж алжаалаа тайлаад, нойтон бохир хувцсаа эмгэний халамжит гарт даатган өгсөн тул түүнд одоо сайхан амарч хоноод аялалаа үргэлжлүүлэх л үлдлээ.

Үнэхээр болдог газраа иржээ. Зам уул руу 6 салаа амаар зэрэг орж ирсэн байх ба, ойролцоо 5 тосгон байхын хамгийн урт үргэлжлэх амны эхний тосгонд иржээ. Тосгон гэдэг нь зам дагуу утаашаа цувран байрласан, гэхдээ хоорондоо 1 км, зарим нь хагас км орчим зайтай цувран байрласан арваад байшин байх агаад тус бүрдээ уулын тагтыг шатлан тэгшилж зассан ногооны талбайнуудтай бололтой, тэгээд цаашаагаа зам баруун тийш огцом махийгаад 5 км орчим дууссан үзүүрт нэг жижиг халуун рашааны амралт байгаа гэнэ. Харин тэр засмалаар эргэлгүй ойн замаар чигээрээ гүн рүүгээ орвол эртний модчин хөгшин зөрүүд ганц бие өвгөн амьдардаг гэх ажээ. Харин засмал зам халуун рашаан хүрээд л дуусч байв. Модчин гэгдэх өвгөнийхөөс цаашаа юу ч байхгүй гэж хоёр хөгшин баталж байвч газрын зураг дээр харахад энэ уулын ам мухар биш, цаашаа нэвт үргэлжлэн бүр том уул руу нийлэх янзтай харагдах агаад харамсалтай нь уг газрын зураг зөвхөн энэ орон нутгийнх тул тэгэсгээд таслагдан дуусчээ.

Түүнээс гадна онц сонирхолтой нэгэн мэдээ дуулсан нь модчин өвгөн энэ хавийн уулын бүх замыг мэдэх ба уулаар аялахыг хүссэн хэн боловч түүнтэй уулзан замаа заалгаж, мөн тэнд харьяа хотын санхүүд тушаагдах гааль татвараа төлөх ёстой гэнэ. Рэнжер буюу байгаль хамгаалагч ажээ. Хөгшчүүл рэнжер гэдэг үгийн утгыг өөрсдөө сайн ойлгохгүй тул чадлаараа тайлбарласан нь энэ.

Сэтгэлийнх нь гүнд сүүмэлзэн байсан жижигхэн оч бадран асах шиг болов. Энэ уулыг яаж ийгээд даван цаад талд нь гарахаас өөр зам байгаагүй билээ. Гэтэл бэлэн гарц байгаа юм биш байгаа. Хамгийн цаад уулын мухрын зөрүүд өвгөнийд л очвол цаашаа явах замыг тэр олох юм байна.

Хаа газрын хөдөө нутгийн заншлаар эртлэн босч цадталаа хоолоод гарцгаалаа. Хоёр хөгшин токиогийн их сургуулийн оюутан, мундаг толгойтой зочиндоо аж ахуйгаа танилцуулахыг хүссэнд татгалзах зүйл байсангүй тул тааллаар нь боллоо. Хөгшчүүл түүнтэй илтэд хүндэтгэлтэй харьцан, өөрсдийн гараар хичээнгүйлэн ургуулсан дайкон хэмээх цагаан манжин тэргүүтэй, мамэ буюу шар буурцаг төгсгөлтэй хүнсний ногооны талбайгаараа дагуулан явж, хэрхэн үрслүүлдэг, хэрхэн суулгаж, хэрхэн арчилж хэрхэн хурааж, хэрхэн хадгалж боловсруулдгаа нэгд нэгэнгүй тайлбарлаад тэдний нутагт мөн ийм ногоог хэрхэн ургуулдагийг асуув.

 “Манайх далайн эргийн тосгон. “ хэмээн өвгөний амыг хөнгөхөн таглаад, далайн загас агнуурын жижигхэн онгоцтой кюүшюүгийн нэгэн загасчны тухай нэвтрүүлэг хэзээ ч билээ үзсэнээ сэргээн санаж, гол баатруудыг нь өөрийнхөө эцэг өвөө хоёр болгон ярьж өглөө. Өвгөн толгойгоо байн байн дохин байж сэтгэл ханамжтайгаар яриаг дуустал нь сонсоод, аргагүй л зориг тэвчээртэй улс юм гэсэн дүгнэлт хийв. Хантай ч мөн тийм бодолтой байсан тул санаа нийлэн толгой дохиод цааш явав.

Цаашид өвгөн токиогийн их сургууль юу үздэгийг сонирхон асуухад, холбоо харилцаа муутай байсан дундад зууны үед японы арал дээр эх газрынхтай их л төстэй үйл явдлууд болж байсныг сонирхон судалж байгаагаа товчхон ярьж өглөө.

Өвгөн яагаад ч юм уртаар санаа алдаад өөдөөс нь харан зогсож байгаад “Та нар шиг эрдэм мэдлэгтэй залуу хүмүүс л ирээдүйг авч явна шүү дээ. Хичээж л үзээрэй” гэж чин сэтгэлийнхээ угаас захихад тэр яагаад ч юм гэнэт уяран хамар нь шархирч “ ЗА” гэж зангирсан хоолойгоор аяархан шивнэлээ.

              Бэртсэн хөл нь бараг эдгэрч байх шиг, өвдгөө ахиухан нугалан суух гэвэл л часхийх өвдөхөөс бусдаар зүв зүгээр болжээ. Тэгээд ч мань эр энэ хооронд өөрөө ч анзааралгүйгээр өвдгөө нугалалгүй зүүн хөлөө чигээр нь хэвээр бараг догололгүй явж сурчээ.

Ширэн өмд хүрэм нь хараахан хатаагүй байсан боловч шавар шороог нь цэвэрлээд, буурцагны тосоор нимгэхэн тосолсон нь шингэж гайхалтай зөөлөн болжээ. “Дээр үед манайх ийм арьсан ажлын гуталтай байсан юм. Ингээд тосолчихоор эдэлгээ сайтай, удаан хэрэглэнэ” хэмээн эмгэн сайхан сэтгэлээр өгүүлээд, дотуур хувцасыг чинь угаагаад индүүдчихсэн, ийшээ ороод хувцсаа соль хэмээн гараараа дохилоо.

              Хантай өчигдөрийн хооллосон гол өрөөнд орж өвгөний ютака-г тайлан нямбай эвхэн тавиад хувцсаа өмслөө. Сайхан үнэр анхилсан цэвэрхэн хувцас нь зөөлөн бөгөөд дулаахан, эмгэний халуун сэтгэл багаас нь халамжилж өсгөсөн хөгшин эхийг нь санагдуулж хөөгдөж, хөрч хатууран хөвчирсөн сэтгэлийг нь дулаацуулах шиг болно.

Ингээд хөдлөх цаг боллоо. Айнай л өвгөний мини-тракний хажуугийн суудалд суугаад авралын од болон сэтгэлд нь харагдах болсон модчнийхийг чиглэн хөдөллөө. Уулын дундуур мурилзуулан тавьсан нарийхан засмалаар өгсөн ахуйд нэсэгхэн яваад л ногооны талбайн далангууд хажууд нь тосгоны байшин нэг нэгээрээ үзэгдэн өнгөрч, талбайн ажилдаа гарсан хөдөөгийн хүмүүс ганц нэгээрээ дайралдах ба өвгөний машины зүг гараараа даллан мэндлээд араас нь харан хоцрох аж. Зургаан байшин өнгөрөөд хэсэг явтал зам салж, халуун рашааны амралт гэсэн самбар бүхий замыг орхиод засмалаас гарч дагтаршуулан сайжруулсан шороон замаар орон явлаа.

              Бараг цаг гаруй яваад модон дунд хүний гараар гаргасан жижигхэн тэгш талбайд нэлээн эртний хийцтэй намхан модон байшин үзэгдэв. Зам руу харсан гол хаалганы хажууд монголчуудын унах дуртай, бага зэрэг арьс нь муудаж энэ тэндээ хонхойсон хуучин Ландкруйзер зогсож үзэгдэх ба монголоор бол үүнийг зүгээр л “ная” гэж нэрлэдгийг санахад нүдэнд дулаахан үзэгдэх авай. Энэ л машины дуугаар өчигдөр өглөө замын баримжаа авсан байж таарах нь дээ гэж бодох зуур өвгөний мини-трак байшингийн үүдэнд ирж зогслоо.

              Дотроо нэлээн олон өрөөтэй бололтой намхан боловч овоо талбай эзэлсэн хуучин загварын модон байшин байх ажээ. Машин ирэх чимээгээр гол хаалга онгойж гэрийн эзэн гарч ирэв. Санасныг бодвол залуухан, жар орчим настай болов уу гэмээр чийрэг бахим биетэй, сэргэлэн нүдтэй тас хар өтгөн халимагтай хүн аж. Өчигдөр өвгөн эмгэн хоёр “зөрүүд модчин өвгөн “ гэж нэрлэж байсныг санаад өөрийн эрхгүй инээд нь хүрэв. Манай өвгөн эмгэн хоёрыг бодвол залуу бөгөөд том хүү нь гэж нэрлэхэд болохоор.

              Хоёр хөгшин дуу дуугаа авалцан мэнд амар болцгоож, модчин байшиндаа орохыг урив. Хантай өвгөнийг даган гутлаа үүдэнд үдээгээд дотогш орвол америк маягийн гар хийцийн модон тавилгатай том өрөө байх агаад зургаан сандал хоёр талаар нь эгнүүлэн тавьсан өргөн модон хоолны ширээнд уригдан суулаа. Өвгөн нэгэн сандлыг татаж, сууж сураагүй бололтой ирмэг дээг нь эвгүйхэн сандайлаад Хантайг танилцуулж гарав. “Токиогийн их сургуулийн оюутан, мундаг хүү. Уржигдарын энэ хавиар эргэлдээд байсан баян залуустай цуг явж байгаад муудалцан салаад төөрч, ууланд хоноод ашгүй надтай тааралдсан юм. Одоо ганцаараа энэ уулаар аялах санаатай байгаа юм. Тэгээд л чам дээр дагуулаад ирлээ” гэсэн ерөнхий утгатай яриаг урд хойно нь оруулан нэмэр хачиртайгаар сунжруулан өгүүлнэ.

Модчин энэхүү урт яриаг толгой дохин байж тэвчээртэйгээр сонсож дуусгаад кофе уухыг санал болгов. Өвгөн зүгээр зүгээр хэмээн гараараа дохин өгүүлээд өглөөний ажил хэцүүдлээ, хойшоогоо яарч явна гээд бослоо. Хантай өвгөнийг даган гарч машин хүртэл нь үдэж өгөн “та намайг аварлаа. Дараа заавал холбоо барьж мэнд мэднээ, маш их баярлалаа” гэж халуун сэтгэлийнхээ угаас хэлээд гараараа хойноос нь даллан хоцорлоо.