Эрт цэвэршилт бол эмэгтэйчvvдийн сэтгэлийг зовоодог нэг євчин юм. Цэвэршилт нь эмэгтэй хvний амьдралд тохиолдох шилжилтийн vе. Нийгмийн хєгжлийг дагалдан хvмvvсийн амьдралын ачаалал болон стресс ядаргаа ихсэх, гэр бvлийн тогтвортой бус байдал, удаан хугацаагаар нєхрєєсєєє тусдаа амьдрах, мєн чихэрлэг зvйлийг хэтрvvлэн хэрэглэсний улмаас таргалах, зарим тохиолдолд дотоод шvvрлийн дааврын єєрчлєлт, эмэгтэйчvvдийн сав єндгєвчийн ямар нэгэн євчин зэргээс шалтгаалан эрт цэвэрших нь их байдаг.

45-55 нас нь эмэгтэйчvvдийн хувьд дунд наснаас єтєл нас руу шилжих хугацаа юм. Vvнийг цэвэрших хугацаа гэж нэрлэдэг. Эмэгтэйчvvд цэвэршиж эхэлснээр тэдний єндгєвчийн vйл ажиллагаа доройтож эцэст нь зогсонги байдалд ордог. Vvний шинж тэмдэг нь сарын тэмдэг хугацаандаа ирэхгvй байх /бvр ихдэх буюу багасах/-д хvрч сvvлдээ бvр зогсдог. Цэвэрших хугацаа нь 1-2 жил vргэлжилж болно.

Зарим эмэпэйчvvдийн хувьд цэвэршилт нь бие махбодид нь ямар ч нєлєєлєлгvй байдаг бол зарим эмэгтэйчvvдэд энэ нь хvндээр нєлєєлнє. Цэвэрших насны эмэгтэйчvvдийн 40 орчим хувьд халуун, хvйтний мэдрэмж єєрчлєгдєх, хєлрєх, толгой євдєх, цусны даралт ихсэж, багасах, чичрvvдэс хvрэх, зvрх дэлсэх, цочромтгой болох, хааяа нойр єєрчлєгдєх, бие ядрамтгай болох, анхаарал сулрах, гуниж гутрах, мартамхай болох, сэтгэл хямрах, уйлмаар болох, толгой хєл халуу оргих, vтрээ хуурайших, бэлгийн харьцааны vед євдєх, бэлэг эрхтний гадна хэсгээр загатнах, хорсож халуун оргих, шээх нь олшрох, vс хуурайших, унамхай болох, арьс хуурайших, vрчлээ нэмэгдэх, мєн хумс хэврэгших, яс сийрэгжих зэрэг єєрчлєлтvvд гардаг.

Иймээс цэвэршиж буй эмэгтэйчvvд шим тэжээл уураг их агуулагддаг хvнс тэжээлээр хооллох нь зvйтэй. Жишээ нь тахианы єндєг, гахайн хар мах, vхэр, хонины мах, vнээний сvv, загас зэрэг далайн бvтээгдэхvvн, буурцгийн тєрлийн бvтээгдэхvvнvvд илvv хэрэглэж болно.

Эдгээр бvтээгдэхvvнд хvний биеийн бодисын солилцоонд чухал хэрэгцээтэй олон тєрлийн шvвтэрт хvчил, А, В1, В2, В12 зэрэг витаминууд агуулагдана.

Мєн биеийн зохистой хєдєлгєєн хийж, алжаал ба стрессийг сайн тайлах, бэлдмэлийг зааврын дагуу хэрэглэх хэрэгтэй.
Эмэгтэй хvvхэд эхээс тєрєхдєє єндгєвчиндєє 400000 примордоль цэврvvтэй байдаг. Эмэгтэй хvvхдийг 12-15 нас хvртэл єндгєвчний нь холстослог ийм л цэврvv харагддаг. Харин бэлгийн бойжилт эхлэхэд примордоль хоёрдогч фолликулууд бvрэлдэж тодорхой vеvд vvсгэнэ. Сард эмэгтэй хvнд эдгээрээс зєвхєн нэг фолликул хєгжлийн бvрэн шатыг туулж хагардаг.

Тvvнийг хагарахад дотроос нь боловсорч гvйцэх шахсан /1-p-эрэмбийн/ нэг єндгєн эс суларч умай гуурс руу унадаг, хэрвээ энэ эс нь эр бэлэг эстэй учирвал vр тогтож жирэмсэлдэг. Єндгєвчний даавар бол єндгєвч булчирхай умайн гуурс 2-ын хооронд байрладаг vлдэгдэл эрхтэн юм. Тэрээр хєндлєн тууш гуурснуудаас бvтнэ.

Булцуу, шээдэг сvвний том, жижиг булчирхай. Эдгээр нь бэлгийн бага жарван/уруул/-ын арьсан дор байрлаж цоргонууд нь савны vvдэвч/бага жаврангийн хоорондох завсар/ энд нээгдэж шvvрэл нь энэ хэсгийг чийглэж ариусгах vvрэг хvлээнэ. Гадна бэлэг эрхтний ариун цэврийг муу сахиж, сарын тэмдэг ирсний дараа цаг vеийн угаалтыг хийгээгvйгээс энэ булчирхай vрэвсэж болдог. Мєн энэ булчирхайг онцлон гэмтдэг бэлэгсийн 4-р євчин гэж єнгєний евчин байдаг.

Эмэгтэй хvний бэлгийн замд vтрээ, умай, умайн гуурс хамаарагдана. Энэ гурван эрхтэн хєндий эрхтэн учир хана нь адилхан салст, булчин, гялтан ба холбогч эдэн гэсэн бvрхvvлээс бvтнэ. Умайн салст давхраа олон давхар хавтгай эвэршдэгтvй хучуур эдээр бvрхэгдсэн байхад умай, тvvний гуурсны салст дан єндгєн бортгон хучуур эдэн бvрээстэй болдог.

Бэлгийн замын эрхтнvvдийн салст бvрхvvлд байдаг нэг тvгээмэл онцгой шинж бол сарын тэмдгийн явцад гуужиж унадаг явдал юм. Энэ нь умайн салст бvрхvvлд илvv тод илэрдэг. Умайн салст давхраа умайн ємнєх vед ургаж, суурь болон vйл ажиллагааны гэсэн 2 vе давхаргатай болж зузаардаг. Сарын тэмдгийн vйл ажиллагааны давхарга нь жирэмслээгvй тохиодолд биений юм болж ховхорч унадаг. Энэ явцад жижиг судас тасарч 350гр цус умай салстаас алдагддаг. Энэ нь сарын тэмдэг болж эмэгтэй хvнд єєрт нь мэдэгддэг.
Эдгээр 3 эрхтнээс сав, умайн гуурсны хананы дунд давхраа буюу булчин давхраа нь гєлгєр булчингийн хоёр давхаргаас бvтсэн байхад умайнх гурван давхаргатай, савны булчин бэлгийн харьцааны vед эр хvний бэлэг эрхтэнд тохируулан хэмжээгээ єєрчлєх чиглэлээр агшдаг байхад умай тvvний гуурсных зєвхєн эмэгтэй хvний хуял тачаалын дур тавих vед гуурснаасаа умай руугаа, тэндээсээ сав руу чиглэх хэмнэлтэй агшдаг.

Энэ утгаар нь авч vзвэл vтрээ бол бэлгийн vйлдэлд идэвхитэй оролцдог эрхтэн юм.

Харин умай тvvний гуурс бол єєр нэмэгдэл vvрэгтэй. Умай гэхэд л хvvхэд олсон тохиолдолд томрохын хирээр хэмжээгээ олон дахин ихэсгэх чадалтай юм.

Энэ нь умайн булчин асар хурдан vлэмж их томрох чадалтай гєлгєр булчингийн од хэлбэртэй эсээс бvтсэнтэй холбоотой юм. Умай, тvvний гуурсны гадар давхраа нь гялтан давхраа харин саванд vvний оронд холбогч эд байдаг.

Сарын тэмдэг ирсэн vед эрvvл хооллох нь
Насанд хvрсэн эмэгтэйн хувьд сарын тэмдэг ирэх нь физиологийн хэвийн vйл явц юм. Зарим эмэгтэйд толгой євдєх, уур уцаартай болох, сэтгэл тvгших, нуруугаар євдєх, хєх хатуурч чангарах, хэвлийгээр євдєх, хєших, стресс зэрэг таагvй мэдрэмж, шинж тэмдэг илэрдэг. Сарын тэмдгийн vед євдєлт мэдрэх бол хэвийн зvйл бєгєєд vvнийг эмчлэх тусгай арга байдаггvй. Хэдий тийм ч зєв хоололсноор євдєлтийг намдааж болно.

Сарын тэмдгийн vед дараах зvйлсээс зайлсхийх буюу хэрэглээг багасгах
1. Хvйтэн хоол /мєстэй ундаа/
Хvйтэн хоол нь хоол боловсруулах тогтолцоонд тєдийгvй цусны эргэлтэд саад болдог тулбиений юмны хэмжээ багасах юмуу євдєлттэй ирэх шалтгаан болно. Гадаа халуун байлаа ч мєстэй ундаанаас зайлсхий. Халуун юм уу бvлээн зоог хоол хvнс цусны эргэлтийг сайжруулна.

2. Халуун ногоотой болон исгэлэн хоол хvнс
Энэ тєрлийн хоолнууд шингэц муутай хоолны тєрєлд багтдаг. Сарын тэмдгийн vед хvн амархан боловсорч, шимэгддэг хоол хvнс хэрэглэх хэрэгтэй. Энэ vед хоол боловсруулах тогтолцооны vйл ажиллагаа мууддаг тул халуун ногоотой, шарж хуурсан, исгэлэн хоол хvнс хэрэглэх нь цус их хэмжээгээр гарах нэгэн шалтгаан болно.

3. Спиртийн тєрлийн ундаа
Энэ тєрлийн ундаанаас зайлсхий. Энэ нь муухай аашлах, толгой євдєх зэрэг шинж тэмдгийг даамжруулна.

4. Энгийн сахар
Боловсруулсан сахар болон чихэр идэхэд цусан дахь хэмжээ нь огцом єєрчлєгдєж улмаар сэтгэл санаа тогтворгvй болох шалтгаан болдог. Vvний оронд паста, будаа, шош, амуу будаа гэх мэт нvvрс-ус хэрэглэхийг зєвлєж байна.

5. Давс
Сарын тэмдгийн vед эстрогений тvвшин єєрчлєгдєх тул усан хаван vvсдэг. Vvний улмаас хєх хатуурч чангарах, гэдэс томбойх, толгой євдєх зэрэг шинж илэрнэ. Давс хаванг ихэсгэнэ. Иймээс давсны єдрийн хэрэглээгээ /50 мл-ээс бага/ багасгахыг зєвлєе. Нєєшилсєн хvнс, тvргэн хоол зэрэг нь давс ихээр агуулдаг.

6. Єєх тос
Хонины мах мэтийн єєх тос ихтэй хоол хэрэглэхээ хязгаарлаж оронд нь загас, тахианы мах идээрэй

Сарын тэмдгийн vед идэх шаардлагатай хоол хvнс

1. Тємєр агуулсан хоол хунсний хэрэглээгээ нэмэгдvvл
Эмэгтэйчvvд сарын тэмдэг ирэх бvрт 30-50 мл цусаа алддаг бєгєєд цусны 1 мл тутамд 0.5 мл тємєр агуулагддаг. Vvнээс vзвэл 15-50 мл тємєр алдана гэсэн vг. Тємєр бол амин чухал элемент. Энэ нь ферментийн хєгжилд оролцоод зогсохгvй дархлааны тогтолцоо, оюун ухааны vйл ажиллагаанд оролцож, хєгшрєлтийн эсрэг vйлчилдэг. Иймээс сарын тэмдгийн vед тємєр ихээр агуулсан, хялбархан боловсрох хоол хvнс хэрэглэх нь чухал. Тємрийг загасны мах, элэг, мах, єндєгний шар зэрэг амьтны гаралтай бvтээгдэхvvнээс, шар буурцгийн vр, хvнсний ногоо зэрэг ургамлын гаралтай бvтээгдэхvvнээс авч болно.