Манай найрамдалт их хөрш орны тэргүүн товариш Дмитрий Медведев манай оронд айлчилж байгаа энэ өдрүүдэд найрамдал нөхөрлөлийн тухай бодож явдагаа дуугарахгүй байж чадсангүй. Найрамдал, нөхөрлөл гэдэг хувь хүний хувьд ч, улс орны хэмжээнд ч нийгмийн сэтгэл зүйд болон, улс орны аюулгүй байдалд чухал нөлөөтэй хүн төрөлхтөний зайлшгүй чухал харилцаа аж.  Тийм боловч манайтай найрамдалтай гэдэг улсууд үнэхээр бидэнд найз, нөхөд шиг минь ханддаг уу? тэр албан ёсны уулзалт дээрээ тунхагладаг шиг чин сэтгэлийн нөхөрлөл байдаг уу? гэсэн асуултанд харамсалтай нь би үгүй гэж хэлмээр байна.

Хамгийн түрүүнд хил гаалиас эхлэе. Зарим найрамдалт гэх улс орнууд манай иргэдийн эрх ашгийг хохироон хил гааль дээр асар бүдүүлгээр харьцаж дарамталдагийг жишээ нь Орос, Солонгос. Эдгээр улсуудын хил гаалийг дамжиж өнгөрч байсан миний бие болон олон Монголчууд гэрчлэх байх. Та таньдаг мэддэг хэнээсээ ч болов эдгээр улсуудын хил гааль дээр хэрхэн Монгол улсын иргэдтэй харьцан доромжилдог тухай асуугаарай! Нэн ялангуяа Оросын хил гааль дээрхи зэрлэг, бүдүүлэг, түрэмгий байдал хэрээс хэтэрсэн байдаг.

Ер нь Монгол иргэдийн эрх ашгийг удаа дараа хохироож байсан, байгаа улс, гүрнүүдтэй найрамдал энэ тэрээ гэж нялагнаж байхын оронд Монгол иргэдийн эрх ашгаа дээдлэн харьцаж байвал зохилтой. Монгол иргэдийн эрх ашгаас дээгүүр найрамдал гэж ер нь юу байдаг юм бэ? Аливаа улс гүрнүүдтэй тогтоосон манай найрамдлын гол хэмжүүрүүдийн нэг нь Монгол хүний эрх ашгийг хэр хөндөж байгаагаар хэмжвэл зохистой! Иргэдийнхээ ширхэг үсний төлөө ч гэсэн шаардлага гарвал шазууртай үзэж байхыг дипломат төлөөлөгчдийн газруудаас болон засаг, төрөөсөө иргэний хувьд шаардмаар байна. Өөрсдийгөө бид хүндэлж, үнэлж байж л бусдаар хүндлүүлж үнэлүүлэх байх шүү!

Дараагийн нэг асуудал нь  хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр улс, үндэстний минь талаар гутаан доромжилсон аястай үг хэллэг гарч байгааг анхааралтай авч үзэн тус улстай харьцах талын бодлогодоо тусгаж байвал таарна. Нэн ялангуяа Оросын хэвлэл, мэдээллээр энэ талын зүйлс тухайлбал 1988 Сөүлийн Олимпын наадмын жагсаалын үер Монголын тамирчид энэ арга хэмжээнд оролцсон, оролцоогүй ч ялгаа алга гэж хэлж байснаас эхлэн одоо хүртэл манай орны тухай янз бүрээр элдэвлэх жирийн үзэгдэл болоод байгааг анхаарууштай юм. Ингэж элдэвээр хэлүүлчихээд манай төрийн тэргүүнүүд найрамдал энэ тэр гээд малилзаад очоод байдгаа боливол яасан юм бэ? Солонгосууд ч гэсэн манай орны тухай сайнаар гаргаад байдаггүй нь сонсогдоод л байх юм.

Эдийн засгийн хувьд хойд хөрштэй тогтоосон эдийн засгийн гадаад худалдааны алдагдал зөрүү маш их байна. Энэ бүхнийг багасгах талаар асуудал хөндөж уламжлалт түүхэн экспортууд болох мах, нэхий, арьс ширний зах зээлээ үнэхээр Монголтой дотно, найрамдалтай улсын хувьд нээж өгөөд одоогийн энэ эдийн засгийн дайн гэдэг юм уу? хориг арга хэмжээ гэдэг юм уу? зүйлээ зогсоохыг шаардах хэрэгтэй. Монголын мах элдэв амьтны ясаас авахуулаад, учир үл ойлгогдох элдэв бодисуудыг тээрэмдэн тэжээл болгосон Европын галзуу үхрийн махнаас долоон дор байв гэж.  Тэгээд ч орчин үед амьтны  эрх ашгийг хамгаалагч нарын шаардлагын дагуу амьтныг хашиж тэжээж байгаа фармерүүдийн (factory farms) үйл ажиллагааг эсэргүүцэн чөлөөт байдлаар тэжээдэг фармерүүдийн (free range) бүтээгдхүүнийг дэмждэг болж илүү үнэлгээтэйгээр худалдагдах болсныг мэдүүштэй билээ. Солонгосуудын хувьд ч гэсэн баахан хулхи төсөл хэрэгжүүлж ирснийг анхааралдаа авбал зүгээр. Миний мэдэх Солонгосын Монгол дахь бүх төсөл хулхи үйл ажиллагаа болсон юмдаг.

Мөн түүнчлэн олон жил ашигласан "Эрдэнэт", "Монголросцветмет"-ийн Монгол талын хувьцаагаа ихэсгэх болж өгвөл Саудын Арабын жишгээр Aramco (Arabian American Oil Companу) компаниа хэрхэн Америкуудаас салган үндэсний компани болгосон шиг эдгээр хамтын үйлдвэрүүдээ 100% Монголын үндэсний үйлдвэр болгох. Төмөр замаа Ази, Африкийн колони байсан бусад улсуудын адилаар үндэснийх болгох гэх мэт асуудлуудаа тавих шаардлагатай байна.

Түүхэн асуудлууд болох Монгол оронд өргөн хэмжээний хядлага зохион байгуулж алтан ургынхныг устгасан, үндэсний сэхээтнүүдийг хядсан, төр засгийн маань тэргүүнүүдийг үндэсний маань баяраар тохуурхан эх орноосоо урвасан гэж яллаж цаазалсан үйл явдалдаа уучлал гуйх нь манай хоёр орны найрамдлыг үнэн сэтгэлээсээ хөгжүүлэхэд хувь нэмэр болох биз. Польшийн 10,000 офицер, цэргүүдийг алчихаад уучлал гуйж болсон юм чинь Монголын сэхээтний давхаргыг бүрэн устгаж тэрнээс хамаагүй их хохирол учруулсандаа уучлал гуйх нь шударга ёсонд нийцнэ гэж үзэж байна. Солонгосууд ч гэсэн манай зүүн хэсгийн нутгийг өөрийн нутагт хамаарч байсан мэтийн үлгэр зохиогоод байгааг эсэргүүцвэл таарна.

Төгсгөлийн үгээ товчлоод хэлэхэд өнөөдрөөс эхлэн аливаа Монгол хүний үйл хэрэг, хохирол гомдол бид бүхэнд хамаатай гэдгийг ойлгох ухаарах цаг болжээ. Нэг үхрийн эвэр доргивол мянган үхрийн эвэр доргидог гэдэг өвгөдийн сургаалиа санаж, нэг Монгол хүний эрх ашиг хохирвол, түүнийг нь нийтээрээ хамгаалж тэмцэхгүй бол эргээд тиймэрхүү нөхцөлд таны ч эрх ашиг хэзээ нэг цагт бас хохирох боломжтой болно шүү! гэдгийг сайтар ойлгон бие биенийхээ эрх ашгийг гадаадад ч дотоодод ч гэсэн сайтар хамгаалахын төлөө тэмцэж байхыг уриалж байна.

Түүнчлэн найрамдал, нөхөрлөлийн үнэ цэнэ юу юм бэ? гэсэн асуултыг төр, засгийн эрх баригчдаасаа асуумаар  санагднам. Тэд очсон газар болгондоо Монголын баялагаа найр тавин, хэдэн ашигт малтмалын ордоо барьж өгдөгөө боливол яасан юм бэ? Та нарын үе барахгүй, чадахгүй ч гэсэн наадуултай чинь энэ тэнцүү яриад, сэтгээд сурчихсан шинэ үе бий болж байгаа, тэдэнд гадныханы өмнө та нарын найр тавиад байгаа зүйлүүд чинь таалагдахгүй байна гэдгийг ойлгож үз. Эс тэгвээс та нартай хэзээ нэгэн цагт өсч өндийсөн дараа үе чинь түүхэн хариуцлага тооцох нягууртай гэдэгт анхаарвал зүгээр байх аа.

Гадаад улсуудтай үнэн сэтгэлээсээ найрамдахыг хүсэгч

Ё. Гантулга

2009 оны 8 дугаар сар 25